Þjóðviljinn - 29.04.1973, Qupperneq 3

Sunnudagur 29. aprll 1973. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
Við íslendingar höfum alltaf svo
gaman af því að vita hvaða álit aðr-
ir hafa á okkur og eflaust eru skrif
erlendra manna um land og þjóð
með vinsælla blaðaefni.
Vitandi um þessa hégómagirni Is-
lendinga birtum við eftirfarandi
grein sem birtist í sænska blaðinu
Folket í bild. Hún er eftir Svíann
Anders Bondeson sem dvaldist hér á
landi í ársbyrjun 1972. Hann vann
m.a. í frystihúsi í Ólafsvík og leggur
út af þeirri dvöl sinni hjá vondu
fólki.
PENINGALYKT
Það er dagleið frá Reykjavik til
Ólafsvikur. Bærinn er i norður-
jaðri Snæfellsjökuls og virðist
einskær tilviljun hafa ráðið legu
hans. Brattar hliðar jökulsins
teygja sig niður i átt til bæjarins
og setja mannlegri búsetu tak-
mörk. Kirkjan er efst i bænum
undir jökulrótunum og neðan við
hana er pósthúsið. UmhverfiS og
neðan við það eru svo ibúðarhúsin
i þráðbeinni röð eins og fiskur á
trönum. Þau eru dapurleg i vetr-
abmyrkrinu.
Miðpunktur alheimsins i Ólafs-
vik er frystihúsið. Fyrst er fiskur-
inn flakaður, síðan er honum
pakkað og loks settur i hraðfryst-
ingu. Bátarnir eru alltaf úti.
Þetta er um hávertiðina og hver
stund er dýrmæt. Frystihúsið
dregur til sin verkafólk hvaðan-
æva að á landinu. Þeir sem hing-
að sækja vinnu búa i frystihúsinu
— eigandinn skaffar fæði og hús-
næði. Það er bara dregið af laun-
unum.
Ég vinn i frystihúsinu og deili
herbergi með tveimur tslending-
um. Einu mublurnar i þvi eru koj-
ur og stólar.
Vinnan i frystihúsinu er mesta
púl. Maður sér varla herbergisfé-
laga sina þvi þeir vinna langt
frameftir á hverju kvöldi. Verka-
fólkið i fiskinum lýtur hreyfilög-
málum fisksins i sjónum og ekki
siður Peningalyktinni. Frystihús-
ið ræður það timabilsbundið, þeg-
ar ráðningartimanum er lokið
verður það að taka pokann sinn
og leita á aðrar slóðir. Eh þessar
nauðungardvalir hafa ekkert af
rómantisku yfirbragði Klondyke-
ævintýrsins þó vinnusnapi is-
lenzkra verkamanna sé oft likt
við það.
tbúar Ólafsvikur hafa eflaust
allt annað viðhorf til fyrstihússins
en þeir sem nauðugir viljugir
verða að flakka um. t augum
heimamanna er frystihúsið lifæð
samfélagsins og trúað gæti ég að
allflestir þeirra hafi einhvern
tima unnið þar. 1 Reykjavik hitti
ég ungt fólk sem ræddi um hinn
góða félagsanda sem hafði mætt
þeim er þau unnu i frystihúsi. Ég
heyrði lika sögur um verkamann-
inn sem undi sér ekki i frystihús-
inu, fór til verkstjórans og sagði
upp. Réð sig siðan i frystihúsið
hinum megin við götuna. En eitt
er vist og rétt. Vinnan i frystihús-
unum er erfið og vinnuaðstæður
eru viða slæmar.
Þaö kom mér á óvart á Islandi
að þegar ég fór að kynna mér
sögu þess sá ég að hún er enginn
flótti frá raunveruleikanum
heldur er hún lifandi i hugum
fólks. Sagan er nútiminn. tsland
er fiskveiðieyja og án fisksins er
ekkert lif. Barátta landsmanna
fyrir réttinum yfir fiskinum i
sjónum sem staðið hefur i þúsund
ár er enn i dag i brennidepli.
Eitt timabil er að visu finnan-
legt i sögu landsins sem ekki lagði
mikið jákvætt af mörkum til sög-
unnar. Það er timabil dönsku
yfirráðanna og sérdeilis er
danska krúnan iðkaði verzlunar-
einokun.
Island var nýlenda Dana árin
1550—1850. Arið 1602 setti danska
krúnan á verzlunareinokun sem
var við lýði allt fram á miðja
nitjándu öld. Þá fyrst fengu aðrar
þjóðir en Danir leyfi til að verzla
við tslendinga. Þetta timabil var
tslendingum timi kúgunar og
niðurlægingar.
Baendurnir i Ólafsvik (og annars
staðar) höfðu ekki leyfi til að
selja framleiðslu sina nema ein-
um kaupmanni og eins máttu þeir
ekki verzla við aðra en hann. Ég
ræði við eldri konu sem ólst upp á
Breiðafjarðareyjum. Sögur henn-
ar fjalla allar um „eilift strit og
harðneskju örbirgðarinnar” sem
forfeðurnir bjuggu við. Hún segir
mér frá bændum sem var refsað
fyrir að reyna að selja afurðir
Verbúð. Myndin er frá 1836.
sinar sjálfir. Danski kaupmaður-
inn var valdamikill en þar eð
hann var oftast einstæðingur var
honum úthýst úr bæjarlifinu.
Þessi vitahringur meinaði
bóndanum að stækka við sig.
Afrakstur bændanna hvarf úr
landi og var notaður i uppbygg-
ingu i Danmörku. Bóndinn var
fyrsti hlekkurinn i keðju sem
teygði sig frá kaupmanninum til
Reykjavikur þar sem nýlendu-
stjórnin var og starfaði eftir
fyrirskipunum frá dönsku krún-
unni. Þessi keðja hlekkjaði ls-
lendinginn fastan i eymdinni.
Hann var ekki fátækur vegna
þess að hann bjó i einangruðu
landi eða á afskekktri jörð heldur
vegna þess að hann var hluti af
nýlendukerfi. Hann gerði lika
uppreisn. A nitjandu öld hófst
mikil sjálfstæðisvakning og voru
bændur i forystu fyrir henni þar
sem þeir voru sameinaðir i
sterkri samvinnuhreyfingu. Þeir
máttu lika berjast grimmt fyrir
tilvist hreyfingarinnar. Þar með
voru dagar einokunarinnar brátt
taldir.
Ég fer frá Reykjavik á marz-
kvöldi. Bátaflotinn hefur losað.
Út yfir borgina berst lykt. Hún er
ókunnum fúl og ill. tslendingar
kalla hana Peningalyktina!
Nú er ég kominn heim til Svi-
þjóðar. Þá berst mér bréf frá is-
lenzkum kunningja minum dag-
sett i Reykjavik 21. ágúst 1972. 1
bréfinu segir:
„Alþjóðadómstóllinn i Haag
hefur kveðið upp úrskurð sem er i
andstöðu við hagsmuni tslend-
inga en i krafti hans fiska brezkir
togaraeigendur upp að gömlu tólf
milna mörkunum. Ég óttast að til
alvarlegra árekstra eigi eftir að
koma milli brezkra togara og is-
lenzkra varðskipa. Eins og þér er
kunnugt eigum við engin voldug
herskip heldur einungis litla
varðbáta. Flotinn er ekki stór en
ég held að hann nægi.
Ég get ekki yfirgefið dómstól-
inn án þess að segja þér að i hon-
um eiga sæti 15 dómarar. Einn af
þessum 15 tók málstað lslands,
hann er Mexikani. t dómstólnum
á einnig sæti NORRÆNN sam-
borgari, Svii. Hann greiddi at-
kvæði gegn hagsmunum okkar og
ég segi ekki aðeins hagsmunum
heldur lifi okkar þvi eins og þú
veizt er ekki hægt að lifa á tslandi
ef ekki veiðist fiskur til útflutn-
ings. Ég bið þig þvi að skrifa
greinarkorn þar sem fram kemur
að okkur tslendingum finnist Svi-
ar með allar sinar auðlindir,
Frh. á bls. 15
FtugltraBí 950 km á
klukkustund i 10 km hæð.
Flugtími tíl London og
Kaupmannahafnar um 21/2
klukkustund.
Rúmgott, bjart,
farþegarými, búið sann-
kölluðum hægindastólum.
Ákjösanieg aðstaða fyrir
hinar lipru flugfreyjur
Flugfólagsins til að stuðla
að þægiiegri og
eftirminnilegri ferð.
Flugþol án viðkomu er
4200 km.
Flugáhöfn þjálfuð og
menntuð samkvæmt
ströngustu kröfum
nútímans,
Hreyflarnir þrir, samtals
16000 hestöfl, eru aftast á
þotunni.
Farþegarýmið verður því
hfjótt og kyrrlátt.
Flugvélin er búin sjálf-
virkum síglingatækjum og
fullkomnum öryggisút-
búnaðí.
Boeing 727.
inn í þotuöldina. Það er Boeing 727, sem nú
nýtur mestrar hyiii í heiminum. Rúmiega 900
þotur eru af þeirri gerð ( almennu farþega-
Jafnt sérfræðingar sem farþegar hafa lært
að meta, hverníg tekizt hefur í Boeing 727
að sameina hraða og þægindi.
ÞJÓNUSTA - HRAÐÍ - MEGINDI
Ni0000G0000GGCC 00 0 0 00
ÖG0ÖG.00 0C00C