Þjóðviljinn - 08.06.1973, Side 9

Þjóðviljinn - 08.06.1973, Side 9
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 8. júni 1973. Föstudagur 8. júni 1973. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9 Barátta fyrir tilveru smáþjóða og dreif- býlis er barátta gegn stórauðvaldinu Finn Gustavsen, for- maður Sósialíska alþýðu- flokksins norska, SF, hefur tekið þátt í alþjóðlegum fundi um öryggis- og sam- starfsmál hér í Reykjavík. Hann hefurum langan ald- ur verið einna atkvæða- mestur stjórnmálamanna á vinstri ármi í Noregi. Flokkur Gustavsens hefur kynnt rækilega mál- stað íslendinga í herstöðv- ar- og landhelgismálum. í leiðara í blaði flokksins, Orientering, segir á dögun- um á þessa leið: „Við þess- ar aðstæður (innrás Breta) þarf Island meira en orðin tóm Útrétt hönd er ekki mikils virði ef hún er tóm. Noregur verður að útvega Islandi varðskip sem fyrst. Það væri athöfn sem væri einnig í okkar þágu." Viðhorf Gustavsens eru um margt svipuð þeim sem útbreiddust eru meðal is- lenzkra sósialista. SF er andstæðingur Nato eins og við og alls hernaðarbrölts yfir höfuð. Um leið vill flokkurinn halda fullu sjálfstæði gagnvart rikjum Austur-Evrópu. Flokkurinn leggur áherzlu á að tengja baráttu fyrir verndun um- hverfis og auðlinda, fyrir lífsmöguleikum dreifbýlis við baráttu gegn þeirri þró- un sem stórauðvaldið mót- ar: samþjöppun valds og auðs, ómennsku gildismati. Um þessi mál er fjallað í eftirfarandi viðtali — en byrjað þá á þeim kosninga- átökum sem nú eru að hef j- ast í Noregi. —AB. Viðtal við Finn Gustavsen, formann SF í Noregi um samfylkingu sósíalískra afla, landhelgismál, umhverfi mannsins og herkostnað kapítalismans. Flokkamergð Nú er kosningabarátta hafin i Noregi, og i henni hefur það gerzt, að flokkar og samtök sem eru til vinstri við Verkamanna- flokkinn hafa sameinazt i fyrsta sinn. Þetta mun vafalaust breyta stöðunni á norska stór- þinginu svo um munar — Sósial- iski þjóðarflokkurinn fékk ekki þingmenn kjörna siðast, en hefur samt einn mann á þingi, Arne Kielland, sem gekk úr Verkamannaflokknum — en að- stæöur eru allt aðrar nú. Ég spyr Finn Gustavsen fyrst af öllu um pólitiska taflstöðu i Noregi nú. — Það eru svo margir flokkar á kreiki i Noregi núna að ég fæ ekki talið þá. Vinstri flokkurinn er klofinn. Verkamannaflokkur- inn er klofinn — úr honum hafa gengið þeir sem stóðu að AIK, samtökum um baráttu gegn Efnahagsbandalaginu. Við höfum fengið okkar Glistrups- flokk sem telur sig hamast gegn sköttum og útgjöldum hins opinbera, er sá flokkur kenndur við Anders Lange. Stofnaður hefur verið Kommúnistaflokkur verka- manna, AKP, marx-leninskur, er hann sprottinn upp úr SUF, æskulýðssamtökum mins flokks, sem sögðu skiliö við okkur 19 69 og vildu þá ekkert af kosningum vita. Kvennalistar eru i gangi og ýmislegt fleira. Bandalag varð til En það sem er fróðlegast i þessari mynd er það Kosninga- bandalag sósialista, sem SF, Kommúnistaflokkur Noregs, lýðræðissinnaðir sósialistar (AIK) og sósialistar utan flokka hafa myndað. Meö þeim siðastnefndu er einkum átt við svonefnda „græna sósialista”, náttúruverndarsinna, andstæð- inga EBE, sem áöur hafa litið tekiö þátt i pólitik. Það hefur og verið SF gleðiefni, að inn i flokkinn hefur verið aðstreymi af kristilegum sósialistum, fólki sem er i nokkru andófi við kirkjuna og Kristilega þjóð- flokkinn, sem er ihaldssamur mjög. AIK var samtök flokks- manna i Verkamannaflokknum, sem settu sér það höfuðverkefni i sambandi við alþýðuhreyfing- una gegn Efnahagsbandalaginu að fá kjósendur flokksins til að segja nei i þjóðaratkvæða- greiðslunni. Eftir hana setti AIK sér það höfuðverkefni að koma sem flestum and- stæðingum EBE I framboð á vegum Verkamannaflokksins , en þaö var stjórn Brattelis sem hafði ákveöið að koma okkur inn i EBE eins og menn muna. Þegar búið var að setja saman framboðslista komust AIK- menn að þeirri niðurstöðu, að þeirra hlutur væri mjög fyrir borö borinn. Þeir héldu lands- fund i Oslo, og komst mikill meirihluti að þeirri niðurstöðu að rétt væri að skilja viö Verka- mannaflokkinn. Sama dag byrjuðu þeir samningaviðræður við SF, kommúnista og óháða sósialista. A sextán dögum náðum viö svo langt aö viö gátum tilkynnt um myndun kosningabandalags og prentað sameiginlega stefnu- yfirlýsingu sem hefur farið um landið i hálfri miljón eintaka. Og við höfum búið til sameigin- lega framboðslista i flestum fylkjum. Fyrsta skrefið — hið pólitiska, var fremur auövelt, en hið siðara, framboðsmálin, sýnu flóknari. Nú standa málin svo, aö SF hefur efsta mann á lista bandalagsins i 12 fylkjum, AIK i fimm og kommúnistar j tveim. Larsen form. kommún- ista er t.d. efstur i Heiðmörk, ég er efstur i Osló og Berti Aas, formaður AIK. er nr. tvö. Hvers konar meirihluti? — Hvert er fylgi ykkar i land- inu öllu, og svo i Osló? — Við siðustu bæjarstjórnar- kosningar fékk SF einn 8,3% at- kvæöa I Oslo og 7 bæjarfulltrúa af 85. Við erum þriðji stærsti flokkurinn i höfuöborginni. Oslo hefur kosiö 13 þingmenn, en kýs nú 15, og er þvi auðveldara að koma að manni þar. I Noregi eru engir uppbótarþingmenn, hvert fylki kýs út af fyrir sig hlutfallskosningu. Þvi var það, aö SF fékk 6 % atkvæöa árið 1965 en aöeins tvo þingmenn,en Kristilegir fengu 13 - 15 þing- menn með 8 - 9 % atkvæða, vegna þess, að þeir eiga tiltölu- lega mikiö fylgi i fámennum fylkjum. Þetta kosningafyrirkomulag er einmitt ein af veigamiklum forsendum fyrir þvi, að Kosningabandalag sósialista er myndað. Við höfum enn ekki fengið Gallupskoðanakönnun á styrk bandalagsins, en skv. Gallup hefur SF einn styrk til að fá sex þingmenn, ef fylgi kommúnista er bætt við dugar það máski i tiu þingmenn. Hlut- lausir blaðamenn telja ekki óliklegt aö bandalagið fái i reynd um 15 þingmenn. — Var andstaða innan SF gegn bandalagi við kommúnista? — Nokkur. SF hefur alltaf sagt að tvihliða bandalag við kommúnista eina mundi ekki gefa góða raun. Slikt samstarf var I Bergen i kosningunum 1969, en þá gekk bæði SF og kommúnistum mjög illa um allt land hvort sem var, og verður ekki dæmt af þeirri reynslu. I bæjarstjórnarkosningum i fyrra gekk SF vel bæði með sina 100 hreina flokkslista og 50 sam- starfslista. En við höfum semsagt sagt viö kommúnista, aö við værum reiðubúnir til bandalags hvenær sem gæfist færi á að gripa langt inn i raðir þeirra sem venjulega kjósa Verkamannaflokkinn. Þaö voru átökin um AIK sem sköðuðu grundvöll fyrir því samstarfi sem ég hefi núna sagt frá. — Verður vinstri eða hægri meirihluti á þingi? — Gallup segir nú að borgara- flokkar verði i meirihluta, en þaö eru mjög margir óráðnir, einkum þeir sem hafa kosið Verkamannaflokkinn. En nú er á það að lita, að fá atkvæði SF og kommúnista munu fara i súginn, og þvi göngum við til leiks undir vigoröinu „Kjósið csSaa 4Í Atökin um EBE; sköpuðu nýjar forsendur. sósialista gegn borgaralegum meirihluta” — en við álitum Verkamannaflokkinn ekki sósialistaflokk. Að vera i stjórn Okkar aðstaða er ekki hin sama og á tslandi. Ég skilifylli- lega að Alþýðubandalagiðiskuli vera i stjórn — bæði vegnailahd- helgismálsins og baráttunnar gegn herstöövapólitíkinni. En i Noregi er það hæpiö að sósialistar fari i stjórn með sósialdemókrötum — Verka- mannaflokkurinn er 100 % fylgjandi Nato, og við getum ekki treyst honum andspænis Efnahagsbandalaginu. Alla- vega rekur hann stefnu, sem að öllu byggir á forsendum kapitalismans. Ég tel liklegast að borgara- flokkarnir nái ekki hreinum meirihluta. Þá verðum við I svipaðri aöstööu og 1965, þegar tveir þingmenn SF felldu tvær stjórnir — sósialdemókratiska og borgaralega. Viö munum ekki hafa skipulagt samstarf við Verkamannaflokkinn á þingi, en aö sjálfsögðu samráð um einstök mál ef það er norsku þjóðinni til hagsbóta. Pólitiskt landabréf — Hvar setur þú SF i Noregi niöur á hinu pólitiska landa- bréfi? — Það er eölilegt aö bera okkur saman viö SF i Danmörku. En forsendur flokk- anna eru ólikar, við sem stofnuðum SF i Noregi vorum reknir úr sósialdemókratiskum flokki, en höfundar danska SF voru reknir úr kommúnista- flokki. Þrátt fyrir þennan mun höfum við rekið svipaða stefnu, ekki sizt i utanrikis- og hermálum. Margir segja aö danski SF hafi þróazt i sósial- demókratíska átt, ég skal ekki um það segja, en þeir hafa alla- vega meira samstarf á þingi viö sina sósialdemókrata en við — af ýmsum ástæðum. Aö þvi er utanrikismál varðar, þá höfum við verið eindregnir and- stæðingar aðildar að Nató og EBE, beitt okkur fyrir algjörri afvopnun og um leið haldið fullu sjálfstæði gagnvart Austur- Evrópu. Við I SF höfum lengi haft samband við Islenzka sósialista og Alþýðubandalagið, og við eigum mjög margt sameigin- legt. Sjálfur get ég sagt, að ég hefi af fáum sósialistum lært jafn mikið og Einari Olgeirs- Berit As, formaöur AIK, er nr. tvö á sameiginlegum lista sósial ista i ósló. syni, og það var mikið gleðiefni að hitta hann hér heima fyrir, kappsaman sem fyrr. Ég gerði á öryggismálafund- inum hér i Reykjavik grein fyrir þeirri afstöðu, aö enda þótt viö vildum fúsir vinna að friði og öryggi þá vildum viö ekki aö samningar um þá hluti geröust á kostnað annarra. Ekki á kostnað smáþjóða, ekki á kostnaö þriðja heimsins. Að við vildum tengja vandamál smá- þjóða i Evrópu við vndamál þriðja heimsins. Að við vildum ekki samkomulag „yfir höfuð” smárra rikja, ekki óbreytt ástand milli stórveldablakka, ekki að þessar blakkir séu „djúpfrystar”, heldur að þær séu leystar upp. Það var mér ánægja að tslendingar á ráö- stefnunni voru mjög sama sinnis. Landhelgismál Við norskir sósialistar höfum ekki aðeins góðan skilning á baráttu ykkar i landhelgismál- inu, heldur erum við þakklátir ykkur fyrir það, að I reynd eruð þið að berjast fyrir málstað norskra fiskimanna. Við höfum sjálfir barizt fyrir 50 milna norskri fiskveiöilögsögu — en það mál gat ekki komizt almennilega á dagskrá meðan viö stóðum i slagnum um EBE, en aðild að þvi bandalagi hefði m.a. þýtt, að okkar 12 milna landhelgi heföi veriö rofin. Ég bar fram þá hugmynd á fundi hér i Reykjavik, að Norð- menn reyndu að manna skip til aöstoðar við landhelgisgæzlu hér, en þeir hjá samtökunum Kyst-Norge, sem berjast reyndar fyrir stækkun land- helginnar, voru heldur svona varkárir og skriffinnskulegir i sinum viðbrögöum. En nú segir þú mér, að sænska samstööu- nefndin hafi boriö fram hug- mynd um að safna fyrir varð- skipi á Norðurlöndum, og i sim- tali frá Osló i dag spurði ég, að ýmsir þar heima væru á svipuð- um buxum — gott og vel, ekki er verra að fá hingað norrænt eftirlitsskip en norskt. Fölsk mynd Andslaða okkar norskra sósialista gegn EBE, barátta okkar fyrir verndun náttúru- auöæfa eins og fiskimiða, skilningur á málum tslendinga og fiskimanna Noröur-Noregs — allt er þetta i raun og veru partur af viðbrögöum okkar gegn þeirri þróun sem stórauð- valdið mótar. Viö höfum fengizt við það aö afhjúpa og útskýra fyrir fólki þá verðmætafölsun, sem á sér stað við það mat á velferð og fram- förum sem við höfum búiö við. Hugtakið þjóðarframleiðsla er sérlega varhugavert. Það tekur aöeins tillit til magneiginda, en lætur raunveruleg þjóðfélagsleg gæði lönd og leið. Ég hefi stundum tekiö fáránlegt dæmi af sjálfum mér. Ég lenti I bil- slysi og það kostaöi mig „8000 krónur norskar að gera viö bilinn. Eftir hefðbundnum út- reikningi á þjóðarframleiðslu jók ég hana bar meö um 8000 krónur. Ef ég heföi ekki verið meö öryggisbelti og rekið hausinn út um rúðuna — verið fluttur á sjúkrahús og legið þar, þá hefði þjóðarframleiðslan enn eflzt aö miklum mun. Hver borgar? En sleppum gamni. Þegar fjölskylda flyzt frá Norður- Noregi suöur til Osló, af þvi að það er ekki „hagkvæmt” lengur að reka þar eitthvert útibú frá verksmiðju, eða af þvi aö búið er að ganga of nálægt fiski- stofnum — þá kosta þeir flutningar norskt samfélag 300 þúsund krónur. Fjölskyldan verður fyrir tjóni við þessa flutninga, og aukið álag bætist á þandar taugar félagslegrar þjónustu i höfuöborginni. Fólkið fer að vinna við eitthvert iðju- ver i Osló, og það er sagt að rekstur þess sé góður, þaö sýni gróða. En gróðinn er aðeins vegna þess, að við litum á efna- hagsmál i vatnsþéttum hólfum — hugsum aðeins um eitt fyrir- tæki i einu. Kapitalistinn hefur fengiö vinnuaflið flutt sér að kostnaðarlausu að verksmiðju- dyrunum. Hann þarf engar áhyggjur aö hafa af þeim kostnaði, sem samfélagið ber af þessum tilfæringum og kemur á herðar skattborgara. Það sem gerist i Noregi að þessu leyti er smækkuð mynd af þvi sem gerist i Vestur-Evrópu. Alþjóðleg fyrirtæki fá t.d. ódýra orku frá Noregi til að búa til hráál sem svo er flutt til Vestur- Evrópu til að fuilvinna það þar með ódýru vinnuafli, sem flutt er frá Suður-Evrópu eða Noröur-Afriku. Innan Noregs er svo stóriðjan i Osló og um- hverfis það sem kemur i staðinn fyrir Vestur-Evrópu — og Norður-Norðmenn eru fluttir þangað eins og „útlent vinnuafl” I eigin landi. Hvað borgar sig? Við höfum beitt okkur fyrir dreifingu valds og efnahagslifs. Þaö er sagt að það „borgi sig ekki”. En það sem „borgar sig ekki!’ fyrir einstakt fyrirtæki, það getur verið mjög hagkvæmt þegar litið er á þjóðfélagið I heild. Það eru margir útlend- ingar eða þá Oslóbúar, sem skilja ekki af hverju fólk vill ekki yfirgefa dreifbýlið. En þótt ég sé Oslóbúi sjálfur þá held ég að ég skilji þetta vel: þetta fólk á kost á mörgu þvi sem gefur Hfinu meiri fyllingu en nútima iðnaðarborg. Og við höfum þvi lagt mjög mikla áherzlu á að vernda dreifbýliö. Verkamenn i Osló eru farnir aö skilja þetta. Osló hefur reyndar til þessa verið Tcannski eina stórborgin þar sem menn geta lifað i all- nánum tengslum við náttúruna — menn stiga á skiöi við hús- dyrnar. En þessi sérstaða borgarinnar er eyðilögð, ef kapitalisk þróun er ekki stöðvuð. Þegar við i SF vorum að fara af stað i Oslo, þá var hlegiö aö þvi, að viö andmæltum þvi aö hin eða þessi iðnfyrirtæki væru að færa út kviarnar i bæjar- landinu eöa rétt hjá. Viljiö þið ekki skapa atvinnumöguleika? sögðu menn. En nú skilja menn þetta miklu betur, meira aö segja borgararnir telja sig i orði fylgjandi dreifingu atvinnulifs. Og það er ekki að ástæðulausu að við höfum tekið upp vigorð eins fyrsta forsætisráðherra Verkamannaflokksins: By og land, hand i hand; — borg og sveit taki höndum saman. Gegn stórauövaldinu. Arni Bergmann j Itökræður fóru fram á hverju götuhorni þegar barizt var gegn aðild að Efnahagsbandalaginu; upp úr þcirri baráttu varö Kosn- ingabandalag sósialista til. Réttum islandi höndina; teikning úr Orientcring. En á höndin að vera tóm, spyr hlaðið. Frá Trömsö:-þaö er mikil sóun sem á sér stað þegar fjölskyldur flytja að norðan til Osló. Hunnværlig dcr mcninger brjles »w< tm sosiaihitisk uKeínis il. — *r. t,S9 Blaðhaus Orientering: ,,án þess verður ekki verið þar sem deilt er um mál”.

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.