Þjóðviljinn - 17.03.1974, Síða 15

Sunnudagur 17. marz 1974.ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
Vandi skilgreininganna
Það er löng leið frá íslandi til
Himnarikis, sagði sankti Pétur
við kerlingu, þegar hún kom með
sálina hans Jóns.
Það er löng leið frá Morðbréf-
um Margeirs K. Laxdals, til
Passiusálma Hallgrims Péturs-
sonar, sem Valbjörg Kristmunds-
dóttir les nú á mjög viðkunnan-
legan og yfirlætislausan hátt.
Og það er einnig býsna löng leið
frá skilgreiningu Þorsteins
Antonssonar á foreldravanda-
málinu ítil skilgreiningar Sverris
Kristjánssonar á Hallgrimi og er
sú hin siðarnefnda skilgreiningin
mér miklu auðskildari en hin er
fyrr var nefnd.
Og nóg um það.
Það eru ekki allar skilgreining-
ar jafn auðskildar óupplýstum al-
þýðumönnum og skilgreining
Sverris á Hallgrimi Péturssyni.
Lausnin fundin
Svo er til dæmis um þær skii-
greiningar, sem við höfum nýlega
heyrt i útvarpi á hlutverki eða til-
gangi listamannalauna. Þó skild-
ist okkur á þeim ágætu mönnum,
sem við hlýddum á i sameinuðum
bóka- og myndlistarþætti, að
hlutverk listamannalauna væri
að minnsta kosti þriþætt.
t fyrsta lagi að heiðra menn
fyrir vel unnin störf á listabraut-
inni. í öðru lagi að veita þeim
fjárhagsaðstoð, svo þeir gætu
helgað sig listinni frekar en ella
myndi verða. Og i þriðja lagi að
þau væru rétt og slétt ölmusa.
En hins vegar voru menn ekki
sammála um, hver þessara þátta
væri mikilvægastur. Og þar stóð
hnifurinn i kúnni. En allir virtust
sammála um, að þetta þyrfti að
verða einhvern veginn öðruvisi en
það er.
Orðræður um úthlutun lista-
mannalauna eru orðinn fastur ár-
legur dagskrárliður hjá útvarp-
inu, enda með öllu ómissandi, þvi
hann er einn af bestu skemmti-
þáttum, sem útvarpið hefur upp á
að bjóða.
En nú virðist djarfa fyrir lausn
á þvi viðkvæma vandamáli
hvernig hlynna beri að bók-
menntalegri gósku og óforgengi-
legri list hjá skáldum okkar og
öðrum rithöfundum. Og lausnin
verður hinn endurgreiddi sölu-
skattur af bókum og viðbótarrit-
launin, sem af honum spretta.
Og lausnin er mjög einföld, svo
einföld, að furðulegt má kalla, að
enginn skyldi hafa komið auga á
hana fyrr en nefndin, sem samdi
reglugerðina fyrir úthlutun við-
bótarritlaunanna á siðastliðnu
ári.
Árlega koma hér út nokkur
hundruð bóka. Þeim má skipta i
tvo flokka, vondar bækur, sem
hafa ekkert bókmenntagildi og
góðar bækur, sem hafa meira eöa
minna listrænt gildi og hljóta þvi
að teljast góðar.
Nú vill svo undarlega til, að
vondu bækurnar seljast yfirleitt
betur en hinar, sem góðar eru,
enda prentaðar i stærri upplög-
um. Og með þvi að taka sölu-
skattinn frá mönnunum, sem
skrifa vondu bækurnar og eru
ekki-rithöfundar og rétta hinum,
sem semja góðu bækurnar, sem
seljast illa, er málið leyst, þannig
að allir mega vel við una.
Skúli Guðjónsson
á Ljótimnarstöðum
skrifar
útvarpsannál
Höfundar góðu bókanna hljóta
verðskuldaðan heiður og bætta
starfsaðstöðu. En hinir, sem
senda frá sér vondu bækurnar,
þessar sem eru sneyddar bók-
menntagildi en seljast vel, þeir
eru með sliku athæfi að halda hin-
um á floti, og hefja þá til andlegr-
ar reisnar, sem hafa neistann og
hafa verið skapaðir til þess að
vinna stórvirki í vingarði listar-
innar.
Þeir geta þvi tekið undir með
manninum, sem sagöi þegar hann
frétti að stúlka hefði dottið i vatn,
en flaut upp af þvi hún var ólétt og
var bjargað: Hverjum var það að
þakka, að hún Gunna flaut?
Eyjaklasi— Eyjahaf?
En það er fleira en útdeiling
listamannalauna, sem reynist
okkur fáfróðum og fávisum út-
varpshlustendum torráðin gáta,
og þvi torráðnari, sem meir er
um fjallað.
Það er l.d. hann Solsinitsin.
Haunar veit ég ekki hvernig á að
stafsetja þetta merkilega nafn,
sem undanfarnar vikur hefur
heyrst i útvarpinu oftar en nokk-
urt annað nafn.
Við spyrjum i okkar einfeldni:
Er nauðsynlegt að nefna þetta
nafn i nálega hverjum frétta-
AÐALFUNDUR
Verslunarmannafélags Reykjavikur
verður haldinn að Hótel Sögu, Átthagasal,
mánudaginn 18. mars kl. 20.30.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Verzlunarmannafélag Reykjavikur
tima? Væri ekki nóg að nefna það
svo sem einu sinni eða tvisvar á
dag þó ekki væri nema til að hlifa
þulunum við þeirri áreynslu, sem
það kostar þá að koma þessu und-
arlega útlenda orði út úr sér?
Jafnvel þótt þeir leggi sig aila
fram verður árangurinn ærið
misjafn.
Við erum nú þegar búnir að fá
að vita svo mikið um þennan
ágæta mann, sem vondir menn
austur i Rússiá hafa flæmt burt,
að það ætti að vera nægilegt að fá
fréttir af honum svo sem vikulega
næstu mánuðina. Væri ekki ráð aö
biða með frekari skilgreiningu á
þessum merkilega manni og ó-
vinum hams, þangað til úr þvi
hefur verið skorið með óyggjandi
rökum hvort'bók hans, sem öllu
þessu fjaðrafoki hefur valdið, er
kennd við Eyjaklasa eða Eyjahaf.
En þetta hefur verið mjög á reiki i
útvarpsfréttum.
Enn skulum við halda áfram
með skilgreiningarnar.
Erhún að
falla i freistni
Okkur kemur þá næst i hug ný-
afstaðnar vinnudeilur og samn-
ingagerðin mikla, þegar öll þjóðin
stóð uppi undrandi og skilnings-
vana sökum þess hve samning-
arnir reyndust þungir i vöfum.
Fréttamenn útvarpsins gerðu
sitt besta til þess að fá skýringu á
hinum yfirnáttúrlega seina-
gangi. Framámenn samningsað-
ila gerðu einnig sitt besta til þess
að skýra og skilgreina þetta dul-
arfulla fyrirbæri. En hlustendur
voru engu nær. Þá einu ályktun
mátti af orðum þeirra draga, að
þeir væru sjálfir flæktir i sinu
eigin neti. Þeir vildu fegnir geta
greitt sig úr þeirri flækju, er þeir
höfðu um sig riðið. En það voru
déskotans sérkröfurnar, sem
voru nærri búnar að ganga af
þessum vesalings mönnum dauð-
um.
Raunar sagði Mogginn á sið-
ustu dögum samninganna, að
þetta væri allt rikisstjórninni að
kenna. Hefði hún ekki verið að
þvælast fyrir, væri búið að semja.
Raunar sagði þessi sami Moggi
nokkrum dögum áður, aö þaö
væri rikisstjórninni að kenna, að
samningar hefðu ekki tekist. En
þá var það ekki sökum þess að
hún væri að þvælast fyrir, heldur
af hinu, að hún hefði ekki þvælst
fyrir, það er að segja að hún heföi
haldið að sér höndum og ekkert
gert til aö leysa deiluna.
Nú væri ráð fyrir vinnuveitend-
ur og verkalýðsforingja aö laka
sitt ráð i tíma og byrja strax að
semja um sérkröfurnar fyrir
næsta sarríningstimabil.
Enn meiri undrun en sjálft
samningaþófið vekur þó sú
ákvörðun Alþýðusambandsins aö
skipta á lækkuðum tekjuskatti og
hækkuðum söluskatti. Og þetta
eru mennirnir, sem sifellt eru að
tala um að bæta hag hinna lægsl
launuðu og jafna lifskjörin. Okkur
er reyndar sagt, að það eigi aö
stinga fjögur hundruð miljónum
upp i hina tekjulausu, eins og
nokkurs konar snuötúttu. Og
rikisstjórnin, sem býður upp á
slikt, er hún ekki að kikna undan
þrálátum og linnulausum skatt-
piningaráróðri viðreisnarílokk-
anna gömlu? Og hefur hún ekki
fallið i þá freistni aö smokka fót-
unum ofan i gatslitin og hriplek
stigvél viðreisnarstjórnarinnar
sálugu'!
Friðartimar
Þá er að minnast tveggja orða,
sem heyrst hafa i útvarpi undan-
farna mánuði, flestum orðum oft-
ar að nafni Solsinitsins undan-
skildu.
Það eru orðin friöartimar, allt-
af notað i fleirtölu, og lýðræðis-
flokkar, sömuleiðis i fleirtölu.
Nú er lagt á það ofurkapp að
snúa við hefðbundinni merkingu
þessara orða, þannig að þau megi
nota sem áróöurstæki i barátt-
unni gegn brottför hersins.
Friðartimar hafa aldrei veriö á
þessari jörð siðan sögur hófust.
Mennirnir hafa alltaf verið að
kála hverjir öðrum einhvers stað-
ar á jarðkringlunni.
En alla tið siðan heimsstyrjöld-
inni fyrri slotaði, hefur það verið
föst málvenja hér á tslandi að
kalla það friðartima, þegar ekki
geisaði heimsstyrjöld.
Og eftir að siðar heimsstyrjöld-
inni lauk, fóru menn aftur að tala
um friðartima. Og þegar við
gengum i Atlantshafsbandalagið
var sá fyrirvari á haföur af þeim,
er þar bjuggu um hnúta, að hér
skyldi ekki vera her á friðartim-
um. Og siðan hefur ekki skolliö á
heimssty rjöld.
En nú bregöur svo undarlega
við, að herverndarmenn hérlend-
ir, vilja hrinda hinni hefðbundnu
málvenju og segja: Það eru ekki
friðartimar og þess vegna á her-
inn að vera hér og sitja sem fast-
ast. En svo kemur hin himinhróp-
andi þversögn i rökstuöning
þeirra. Af þvi að þá grunar. aö
þjóðin og þar á meðal flestir
þeirra, sem léðu nöfn sin á undir-
skriftarplögg þeirra, séu ekki
mjög hrifnir af þeirri tilhugsun,
að hér verði her um alla framtið,
þá segja þeir: Auðvitaö vill eng-
inn að herinn verði hér til eilifðar-
nóns. En þetta eru ósvikin fals-
rök. Ef hér á að vera her, sökum
þess að nú eru óíriðartfmar, þá
hefði verið miklu heiðarlegra að
segja fólkinu allan sannleikann,
sem sé, að hér yrði að vera her-
setið land um alla íramtið.
Enginn trúir á Fróðafriö, en fá-
ir búast við heimsstyrjöld.
Þess vegna verðum við þrátt
fyrir allt aö kalla hina siðustu
tima friðartima samkvæmt hefð-
bundinni málvenju.
Eg áfellist ekki fyrirsvarsmenn
Varins lands fyrir þaö að ganga
út á meðal fólks og biðja þaö um
aðbiðja um bandariska hervernd
fyrst um sinn. En ég áfellist þá
fyrir að koma til fólksins á fölsk-
um forsendum. Þeir áttu að
ganga hreint til verks og biðja
fólkið að biðja um bandariskan
her á islenskri grund um alla
framtið. Það hefði verið bæði
heiðarlegt og rökrétt, með tilvis-
an til þess, er að framan er skráð.
Lýðræðisflokkur
Hitt er svo annað mál, að ef til
vill hefðu einhverjir hugsað sig
tvisvar um áður en þeir hefðu sett
nafn sitt undir þess háttar plagg.
Umræður um herstöðvamálið
gerast nú yfrið fyrirferðarmiklar
og langdrengar i útvarpinu og
virðist stofnunin gera sér far um
að halda nokkurn veginn jafnvægi
milli hinna striðandi skoðana-
hópa. og skal ekki farið-langt út i
þá sálma aö sinni.
Þó get ég ekki látið undir höfuð
lcggjast að benda á furöulega
skilgreiningu, það mætti einnig
nefna það hugtakalölsun, sem
gengið hefur eins og rauöur þráð-
ur gegnum allar vangaveltur og
röksem.dafærslu þeirra hernáms-
sinna. t erindum þeim er flutt
voru um máliö i hringborðsum-
ra'ðum sem á eftir fylgdu og i
flestum þáttum dags og vegar.
þar sem mælt var með banda-
riskri hersetu, hefur þetta fyrir-
bæri skotiö upp kollinum æ ofan i
æ. Jafnvel sú fróma og heiðvirða
skáldkona, Rósa B. Blöndal, sem
oft hefur flutt góð erindi um dag
og veg, féll í þessa gildru meö
átakanlega sorglegum hætti.
En gildran, sem allt þetta
ágæta fólk hefur forheimskað sig
á að falla i,cr skilgreiningin á orö-
inu lýðræðisflokkur.
En hvernig fara svo mennirnir
að þvi aö þekkja lýðræðisílokk-
ana frá hinum, sem ekki eru lýö-
ræðisflokkar? Þaö er ósköp ein-
falt. Þeir flokkar sem vilja hafa
landið óvariö eru ekki lýðræðis-
flokkar. Og þegar betur er aö gáö,
kemur það upp úr kafinu, að það
er aðeins einn flokkur, sem ó-
skiptur vill herinn burt. Svo er
flokkurinn nefndur. Hann heitir
Alþýðubandalag. Allir aðrir
flokkar hafa aö visu einhver ó-
hreinbörn á sinum heimilum. En
það kemur ekki aö sök. Það má
fela þau þegar mikið liggur við.
Skilgrciningar Svcrris á Hall-
grimi Péturssyni eru auðskildari
en ýmsar aðrar skilgreiningar.
Bæða Hjördisar var eins og lút-
sterkt kalfi og hressti mann inn-
vortis.
Lýðræði er sama og varið land,
ættjarðarást og þjóðarmetnaður
er sama og bandarisk hervernd.
Þar af leiðir, aö hinir, sem vilja
hafa hér óvarið land, eru ekki lýð-
ræðissinnar. heldur trúa þeir á of-
beldi og eru liklegir til hvers kon-
ar óbótaverka. og þeir vilja her-
inn burt, sökum þess að þeir hafa
um það fyrirmæli frá erlendu
stórveldi.
Og sem betur ler er það aðeins
einn flokkur. sem óskiptur boöar
svona hroðalega stefnu. þá getur
hann ekki talist með lýðræðis-
flokkunum.
Ef mennirnir. sem hafa flutt
þjóðínni þennan fagnaöarboðskap
try.ðu honum i alvöru og boðuöu
hann af einlægni og hjartans
sannfæringu, væri liægt að fyrir-
gefa þeim. þvi okkur ber að sýna
viðsýni og umburöarlyndi gagn-
vart annarra manna trú hversu
vitlaus. sem okkur finnst hún
vera.
En þessir menn vita betur. Þeir
vita það, að Alþýðubandalagið er
engu siðri lýðræðisflokkur en
aðrir stjórnmálaflokkar þessa
lands. Samkvæmt þeim skilningi.
sem lagt er i hugtakið borgara-
legt lýðræði i Vestur-Evrópu.
Þess vegna verður erfitt að fyrir-
gcfa þeim. Þeir hafa leikið ljótan
leik og ósæmilegan. hverjum
þeim, sem þvkist játa trú sina á
vestrænt borgaralegt lýðræði.
Að lokum skal svo aðeins drepið
á eina skilgreiningu enn.
1 þingsjá Ævars Kjartanssonar
heyrðum viö skilgreiningu Hjör-
dísar lljörleifsdóttur á hinu háa
Alþingi. Þetta var meistaralega
góð ræða, sem hressti mann inn-
vortis eins og lútsterkt kaffi. Lýs-
ingin á leikhúsinu við Austurvöll
og á þingmanninum, sem ekki gat
sýnt leikarahæfileika sina til fulls
sökum þess að ræðustóllinn
reyndist honum of þröngur sem
leiksvið. mun okkur seint úr
minni liða.
t viðtali lét hún þess getið. að
margir þingmenn héfðu þakkað
sér fyrir meö handabandi.
Hver veit nema að einhverjir
hafi einnig gert það með kossi, þó
hún léti þess ekki sérstaklega get-
ið.
1. til 5. mars 1974
Skúli Guðjónsson