Þjóðviljinn - 01.09.1974, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. september 1974.
SKÁLDFÁKUR
Sölvi litli i Þverbrekku
situr undir vegg
með sundurbrotinn legg
og rekur fyrir baldursbránni
raunatölu sina:
Grátlegt er að sjá þig
Gullfaxinn minn,
góði hesturinn.
Fyrir ofan Gestagötur
gerði ég mér bú,
gersemin varst þú:
— nú eru bara Blesi og Pina.
Alltaf varstu ljómandi
og liðugur sem áll,
svo langur og háll
og ólikur i flestu varstu
aumingjunum tveim
sem áttu bara að kimla
böggunum heim,
sem höfðu flóka i faxi
og heldur stuttan stert
sem stifinn var um þvert,
og enginn látúnsbóla
i endanum á þeim.
Stökkvandi fer bylurinn
af Brúnunum fram:
brokkandi fer stormurinn
um Sand og Votahvamm:
skeiðandi fer rigningin
um Hnapp og Tæputó:
töltandi fer blærinn
um dreyramó:
gangandi fer Sölvi litli
um Seljadal og Kinn,
sorgarbróðir minn.
Bágt er að missa i byrjun ferðar
besta hestinn sinn.
Kvæðin hér á opnunni og
kvæðið á forsíðunni
eru áður óbirt Ijóð eftir
Guðmund Böðvarsson.

Guömundur Böðvarsson held
ég sé enn eitt dæmi þess hve skól-
ar virðast ónauðsynlegir til aö
menta skáld á íslandi ef þau
sinna köllun sinni af alúð.
Frammá þessa öld hefur islenskt
mannlif einsog þaö kemur fyrir af
skepnunni verið islendlngum
duganlegur skáldaskóli. Að visu
hafa oft borist hlngaö skólastefn-
ur og skáldatiskur úr Evrópu,
sumpart meö læröum Islending-
um, sumpart I bókum, eða I sam-
floti með trúarbrögðum sem voru
lpgleidd hér, en þessar stefnur
urðu aldrei innlyxa I útúrboru-
hópum svo sem tltt er ytra, held-
ur drap þær nokkurnvegin jafnt I
gegnum mannfélagið. Páfakirkj-
an sem gerst hafði arftaki Róma-
veldis, og soðiö saman I eitt
kreddur þess ríkis, slna úr hverri
kennilega háu stigi miöað við
önnur evrópulönd. Laungum hef-
ur verið talið, að klaustrin, sem
sett voru meö múnkum af bænda-
stétt, hafi verið þeir staðir þar
sem gullaldarbókmentir okkar
séu upprunnar. Þó þykir mörgum
nútimalesara erfitt að koma þvl
sarnan og heim hversu vera megi
að þessar bókmentir séu samdar
af klausturbyggjum og rétttrúuð-
um klerkum. Einkum eiga kunn-
ugir menn kaþólskum trúaraga
bágt með að imynda sér Islend-
Ingasögur samdar undir Bene-
diktsreglu, sem flestir múnkar
hér munu hafa lifað eftir, þaráof-
an á blómaskeiöi Rannsóknar-
réttarins. Hér er ekki staður né
stund til að rekja þessar þver-
sagnir, en þó má benda á að eing-
in stórmæli eru talin aö fullu leyst
hefur tilamunda þekt þýölngar is-
lendfnga á latinudóti sem var
upprunalega teingt grisku, einsog
Trójumannasögu og gerir sjálf-
stæðan útdrátt úr henni I eddu
sinni.
Þó nágranni Snorra, Guðmund-
ur á Kirkjubóli, hafi verið smá-
bóndi, hefur hann samsvarandi
þekkingu á evrópskum bók-
mentum sins tima og stórbónd-
inn I Reykholti hafði að sinu leyti.
Tildæmis er hann handgeinginn
höfuðskáldverki I kaþólskum
miðaldabókmentum einsog
Gleðileik Dantes, sem Snorri var
að vlsu vítalaus af þó hann þekti
ekki (Dante er fæddur eftir dag
Snorra). Kirkjubólsbóndi hefur
meira að segja islenskað tólf
kviður Gleðileiksins af slikri hind
að ég fæ ekki betur séð en sam-
HALLDOR LAXNESS:
Frá arkadíu-
mönnum
áttinni, hún gerði fleira en flytja
híngað ný trúarbrögð; letur með
bókviti útbreiddi hún I hverjum
afkima landsins og kom þannig I
opna skjöldu fákænum en gáfuð-
um eyarskeggjum sem hér
þrumdu I andlegu samneyti við
stokka og steina.
Að visu hófst ritöld islendlnga
með latlnu, en þjóðin naut smæð-
ar sinnar I þvl aö hér þreifst ekki
lokuð musterisstefna bókmenta I
blóra við daglegt lif almennlngs,
enda snemma tekinn upp háttur
sem fágætur var I Evrópu, að rita
á þjóðmálinu i stað þeirrar túngu
sem var kend viö lærða menn.
Jafnvel á tólftu öld, áður en byrj-
að var að semja nokkra Islend-
ingasögu, voru helstu bókmentir
Evrópu, bæði I formi lærdóms og
skemtunar, islendingum kunnar
af þýölngum, eöa verk höfðu ver-
ið samin uppúr þeim við hæfi okk-
ar. Þegar samning Islendinga-
sagna hófst á 13du öld vorum viö
þegar orðin bókmentaþjóð á ein-
I islendingasögum nema með
fulltlngi kaþólskra sakramenta,
skriftum, aflausn og yfirbót, og
þá allra helst I Róm, og þángað
fóru báðir, Flosi og Kári, að
þiggja aflausn, segir sagan.
Einn er sá höfundursem hátt ber
á gullöld bókmennta vorra, og
sviftur hefur verið sameiginlegu
sérkenni á höfundum fornsagna,
nafnhulu sinni, og sá var ekki
klausturmaður; það er Snorri
Sturluson. Hann var hinsvegar
tvielleftur stórbóndi. Þó hann hafi
lifað æsku slna á kunnu mentabóli
verður ekki séð, svo ég viti, að
hann hafi tekið neinar vlgslur; og
þó liklegt sé að hann hafi verið
stautfær á eingilsaxnesku einsog
fleiri höfundar Islenskir á hans
tið, er ekki vissa fyrir þvl að hann
hafi veriö latlnumaður aö ráði. A
hans dögum haföi bókmenníng
rlkt á tslandi, fyrst latnesk, siðan
Islensk, I 6—7 mannsaldra, og
hefur þessi arfur látið um sig
glögg merki I verki hans. Hann
jöfnuð þoli við þýðíngar verksins
mér handbærar á höfuötúngum,
þó Guðmundur væri að sjálfs sin
sögn ólæs á túngu frumtextans —
einsog reyndar Snorri á grisku og
latlnu þrátt fyrir trójumannataut
sitt og annan lærdóm i Eddu. Það
hefur einlægt mátt furðu gegna
hve Islendingar voru snjóskir að
ná sér I bækur.
Eitt sagnaskáld sem ég hef
leingi brotið heilann um, og Guð-
mundur Böðvarsson hefur gert
mér nokkurnegin skiljanlegan af
samanburði, er höfundur Eyr-
byggju. Þó sá höfundur sé reynd-
ar svo kaþólskur að hann kemur
sér I bobba til þess að láta Fróð-
árundur, og annan draugagáng
sem kirkjan lagði bann við að
trúa, gerast áður en kristni var
lögtekin, þá getur held ég einginn
sem hefur nasasjón af klerklegum
bókmentum látið sér detta i hug
að Eyrbyggja sé rituð af múnki,
presti eða biskupi. Það er jafn
óhugsandi að hún sé samin af hjú-
mörgum stórbónda, svo margar
*
Guömundur ásamt konu sinni, Ingibjörgu Sigurðardóttur, sem léstárið 1971.
'
W' J ■
t UirI^' mk í ’

1
[ 1
4
* ‘
i J