Þjóðviljinn - 11.10.1974, Qupperneq 9

Föstudagur. 11. október. 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
MINNINGAR ORÐ
Finnbogi Guðmundsson
útgerðarmaður
Þótt I fáum orðum verði, langar
mig að minnast vinar mins, Finn-
boga Guðmundssonar, eða Finn-
boga i Gerðum eins og hann var
jafnan nefndur á yngri árum, og
munu flestir kannast við hann
undir þvi nafni.
Hann var fæddur hinn 20. ágúst
1906 i Gerðum i Gullbringusýslu.
Var hann þvi rúmlega 68 ára að
aldri, er hann lést á Borgarspital-
anum i Reykjavik 4. okt. sl. Voru
foreldrar þau hjónin, Guðmundur
Þórðarson, útgerðarmaður og
kaupmaður i Gerðum, og Ingi-
björg Jónsdóttir.
Finnbogi ólst upp hjá foreldrum
sinum i hópi margra systkina og
byrjaöi ungur að taka þátt i öllum
þeim önnum og umsvifum, er ein-
kenndu starfsemi á slikum stór-
heimilum sem æskuheimili hans
var. Var sjósókn stunduð af kappi
ásamt fiskverkuninni sem aðalat-
vinnuvegur og þó nokkur land-
búnaður að auki. Enda mun
heimilið á uppvaxtarárum hans
hafa verið eitt hið stærsta og um-
fangsmesta á öllum Suðurnesj-
um. Þykist ég muna það rétt að
hann segði mér eitt sinn að á ver-
tið heföu stundum verið um 50
manns þar i heimili.
Bæði mun meðfætt upplag og
uppeldi hafa valdið þvi, að hugur
hans hneigðist snemma að sjó-
sókn og útgerðarmálum. Man ég
að hann sagði við mig, að hann
hefði fylgst meö og veriö þátttak-
andi I öllum þróunarstigum
sjávarútvgsins á þessari öld.
Fyrst frá árabátum til þilskipa og
siðan frá seglskipum til vélbáta
og togara, þótt islendingar hefðu
að visu fyrr verið byrjaðir að nota
seglskip.
Eftir að hafa stundað sjó-
mennsku og unnið við útgerð föð-
ur sins á uppvaxtarárum fór hann
i Stýrimannaskólann um tvitugs-
aldur og tók fiskiskipstjórapróf
vorið 1928.
Árið 1932 fluttist hann að heim-
an til Keflavikur og siðar til
Reykjavikur en hafði á hendi
aöalstjórn útgerðarfyrirtækis
fjölskyldunnar á Suðurnesjum.
En auk þess gerðist hann nú
mjög virkur þátttakandi i sam-
tökum útgerðarmanna, er stofnuð
voru hvert af öðru. Nefnd skulu
Landssamband islenskra útvegs-
manna. Sölumiðstöö
hraðfrystihúsanna, Jöklar
h.f., Miðstööin h.f., Is-
lenska vöruskiptafél. I stjórnum
allra þessara samtaka starfaði
hann um lengri rima og enn frem-
ur um árabil i stjórn Sölusam-
bands islenskra fiskframleið-
enda. Eins og að likum lætur voru
þaö fyrst og remst dugnaður hans
og ósérhlifni, ásamt þeirri miklu
þekkingu, er hann hafði aflað sér
á útgerðarmálum, er sköpuðu það
traust, er honum var sýnt af hálfu
stéttarbræðra sinna, með vali i
þessi trúnaðarstörf.
Auk fyrrnefndra starfa hefir
hann ritað fjölda blaðgreina um
islenskan sjávarútveg og fiskiðn-
aö, enda helgaði þeim málum alla
sina starfskrafta. Hann var ekki
þess eðlis að vilja fást við margt,
heldur beitti sér eingöngu að þvi
ákveðna lifsstarfi, sem hann ung-
ur hafði valið sér.
I stjórnmálum fylgdi hann
S j á 1 f s t æ ð i s f 1 ok k n u m aö
málum, án þess þó að
láta pólitiskt ofstæki blinda sér
sýn.
Arið 1947 kvæntist Finnbogi
Mariu Pétursdóttur hjúkrunar-
skólakennara og nú skólastjóra
nýja hjúkrunarskólans. Er hún
dóttir hans þekkta ritstjóra og
bindindisfrömuðar Péturs
Sigurðssonar. Hafa þau nú i mörg
ár búið i Reykjavik á Ægissiðu 68.
Fremur mun Finnbogi hafa
verið heilsuveill mikinn hluta
ævi. Fyrir alvöru brá þó i þá átt,
er hann um fimmtugsaldur
veiktist hastarlega af slagi. Þótt
honum tækist að visu að fá nokkra
bót á þvi meini um tima, þá var
þó um svo mikla skerðingu að
ræða bæði á heilsu og starfs-
kröftum, að fyrir jafn mikinn
ahuga og starfsmann, sem hann
var, hlaut slikt að vera ofboðslega
erfitt álag. Og það var ekki fyrr
Dr. Rikharð Beck:
Hin nýja ljóðabók
Þórodds
Guðmundssonar
Þóroddur Guðmundsson frá
Sandi hefir fyrir löngu unnið sér
fastan sess og virðulegan i hópi
Islenskra samtiðarskálda, og
verið vaxandi maður á þvi sviði,
eins og nýrri ljóðabækur hans
bera vitni, og þá ekki sist hin ný-
útkomna ljóðabók hans. Hún ber
hið geðþekka heiti Leikið á lang-
spil.og hittir það vel i mark, þvi
að þar strýkur skáldið ljóðahörp-
una högum höndum; tónsviðið er
vitt, slegið á fjarskylda strengi,
en heiðrikja i hugsun og hjarta-
hlýja svipmerkja þessi kvæði um
annað fram. Hins vegar, gætir
meiri fjölbreytni i efnisvali og
bragarháttum I þessari nýju
ljóöabók skáldsins en hinum
fvrri. bótt hann sé samur við sig
um heilbrigðan trúnað við sögu-
vigt islenskt ljóðform.
Bókinni er skipt I þrjá megin-
flokka, og nefnist hinn fyrsti
Heimlönd.Segja eftirfarandi ein-
kunnar-ljóðlinur glöggt til um efni
hans og viðhorf:
I tibrá morguns öll heimlönd
hillir,
hver hjartans minning þar gigju
stillir.
Upphafskvæði bókarinnar er
hið fagra og tilfinningarika vor-
og ástarljóð „Hreiðurtið”, en
bókin er tileinkuð frú Hólmfriði
konu höfundar, og mun þetta
kvæði mega skoðast sem tileink-
unin. Annars eru mörg önnur
gullfalleg ástarljóð i bókinni helg-
uð konu skáldsins, beint og
óbeint, og ekkert fremur en
„Samfylgd”, sem er bæði yndis-
legt kvæði og prýðisvel ort, en það
verða menn að lesa, eins og það á
skilið, til þess að njóta til fulls
fegurðar þess og djúpa innileika.
Má raunar hið sama segja um
ljóðin „Visur um lífiö og ástina”
og „Kona er nefnd”.
Mörg myndrik, og um annað
vel ort náttúruljóð, eru I þessum
kafla bókarinnar, og er sonnettan
„Visur um vorið” gott dæmi þess,
og ber þvi einnig vitni, hve ágæt-
um tökum skáldið nær þar á
vandmeðförnu sonnettuforminu.
Sjá, ljóma slær á útnes, dal
og ögur.
Þar ilmar jörð, sem fyrrum blóm
eigreru,
uns hlýir vindar heim úr suðri
sneru.
I hilling ris mörg eyja græn
og fögur.
Hve mannleg brjóst af ljósi
auðug eru,
fyrst enn þá gerast heillavænar
sögur.
Mót sólu greislar bæði loft og
lögur,
og landiö skin i bjarma nýrrar
veru.
Við gróður þann öll gæfa
bundin er,
það gleym mér ei, sem léttir
þungu sporin,
I sárum harmi lifsins gleður geð.
Sú jurt er blómguð. Herra, helgist
þér
öll heimsins dýrð með söng og
ljóð á vorin.
Min augu hafa hjálpræði þitt séð.
I lok þessarar faguryrtu nátt-
úrulýsingar slær skáldið á trúar-
strenginn, eins og viðar i þessari
ljóðabók sinni.
Mörg önnur góðkvæði eru I
þessum fyrsta hluta bókarinnar,
svo sem hið hraðstreyma og
hreimfagra „Hörpuljóð”; en hæst
ber þar þh snilldarkvæðið
„Söngvasveitin”, sem er áhrifa-
mikil æsku- og átthagalýsing, en
jafnframt harmsaga þrungin
djúpstæðri samúðarkennd.
Annar ljóðaflokkur bókarinnar
heitir „tslands börn”, og sýna
þessi einkunnarorð hans, hve við-
tækan skilning skáldið leggur i
það heiti:
íslands börn eru fólkið
jafnt sem féð,
fuglarnir, grasið, trén
og blómin með.
Hefst þessi bókarkafli á
myndauðugu kvæði og aðdáunar-
riku (Litaskáld) um Jóhannes S.
Kjarval, er vissulega var þess
ljóöalofs verðugur. Eftirfarandi
erindi bera þvi glöggan vott,
hvernig þar er i strengi gripið:
Hjá þér var sem öðlaðist
moldin mál
og mosinn sætustu angan.
Um vetur sem vordag langan
þú gafst öllu landinu lif ogsál.
Við álfaslot þin og hulduhof
varö heimsbyggðin unaðslegri
og sérhver fjallstindur fegri
sem skuggar eyðist við
skýjarof.
Sem ræðurðu dulin draumarök
með dvergum i ljósálfa veröld,
þú sigrast á hatri og heröld.
Slik eru völd þin og töfratök.
Drengilega minnist Þóroddur
einnig margra annarra sam-
Þóroddur Guðmundsson
ferðamanna sinna i hlýjum og vel
ortum kvæðum I þessum Ijóða-
flokki bókarinnar, svo sem i hinu
ágæta kvæði um Tómas Tryggva-
son. Efnismikið og vekjandi til
umhugsunar er einnig kvæðið
„Draumur vetrarrjúpunnar” til
Jóhannesar skálds úr Kötlum, en
hugmyndin sótt I hina samnefndu
og dáðu mynd nafna hans, meist-
ara Kjarvals.
Rimsnilld Þórodds fer á kostum
i kvæðinu „Frjálsræðishetjan”
(um Einar Eiriksson frá Hvals-
nesi) og þá eigi siður i „Leikið á
langspil”, þangað sem heiti
bókarinnar er sótt, en kvæöi þetta
er mælsk og margslungin lofgjörö
um lifsmátt ljóðsins i lifi og striði
hinnar islensku þjóðar.
Skáldið slær á enn næmari og
persónulegri strengi ljóöahörp-
unnar i hinu fagra kvæði „Við
kistu móður minnar”, sem hitar
um hjartarætur hverjum góðum
syni, er á móöur I mold. Þrunginn
sannri og innilegri trúar- og til-
beiðslu-tilfinningu er sálmurinn
„011 vér lútum æðstu stjórn”,
sem vel ætti heima i næstu útgáfu
islensku sálmabókarinnar.
Hreinn er tónninn og djúp
saknaðarkenndin i hinu ágæta
kvæði „Afa-Rauður”, en þar
fléttast fagurlega saman lýsingin
á hestinum, er varð litla drengn-
um „bezti vinur það vor, sem afi
dó”, og á umhverfinu fögru og tii-
breytingariku, þar sem drengur-
inn og hesturinn inntu af hendi sin
daglegu sveitastörf.
Hátt ber sögukvæðin i umrædd-
um kafla bókarinnar, enda hvert
öðru athyglisverðara um efni og
meðferð þess. Hvað svipmest
viröist mér þó hið mikla kvæði
„Þorgerður Brák”, en þar fellur
hreimmikill bragarhátturinn sér-
staklega vel að örlagaþrunginni
og áhrifamikilli frásögninni. En
svo efnismikil og samfelld eru
þessi sögukvæði, að þau njóta sin
þvi aðeins, að þau séu lesin
gaumgæfilega i samhengi, og
gildir hið sama um önnur lengri
kvæði bókarinnar.
Lokakafli hennar nefnist út-
lönd, og eru þar kvæði ort á
Norðurlöndum, á trlandi og i
Vesturheimi. Skal nokkurra
þeirra getið, en þar er úr miklu
fjölgresi að velja og góðu.
Vel er Konráðs Gislasonar
minnst i kvæðinu „Við leiði Kon-
ráðs”; af innilegri hlýju er birtu
brugðið yfir æviferil og list H.C.
Andersens i kvæðinu „A bernsku-
heimili Andersens”; markvisst og
ihygli þrungið er kvæðið „Dauð-
inn og viðhöggvarinn”, að athygli
sé dregin aö nokkrum Danmerk-
ur-kvæðunum. Hugsjónir og lif-
starf Dags Hammarskjöld spegl-
ast fagurlega i sonnettunni um
hann, sem ort er i Uppsölum i mai
1969, en þar hvilir hann i mold,
eins og kunnugt er. Rifjaði ljóð
þetta upp ljúfsárar minningar,
sem bærðust i hugum okkar hjón-
anna, er við stóðum þar við gröf
hans fyrir nokkrum árum.
Kliðmjúkt og myndrænt er
kvæðið „I Wicklowsýslu”, en það
lýsir landshluta á suðvestanverðu
trlandi, sem viðfrægur er fyrir
náttúrufegurð sína, einnig eru
tengd honum nöfn kunnra Irskra
föðurlandsvina og skálda. Eins og
lýsir sér i kvæðinu og Þóroddur
vikur að i skýringu, sem þvi fylg-
ir, hefir koman þangað snortið
hann djúpt.
Færeyjakvæðin tvö „Þjóðfugl
færeyinga” og Dánaróður Þránd-
ar I Götu” eru hvort öðru snjall-
ara:sérum svip og hugblæ, en ná
bæöi ágætlega tilgangi sinum.
Kvæðið um Þránd i Götu er, að
vonurp, stórbrotnara, og mynd
en stuttu eftir að svo var komiö,
að kynning okkar hófst fyrir al-
vöru. Undir þeim kringumstæð-
um gat ég ekki annað en dáðst að
þvi ótrúlega þreki og áhuga, sem
hann sýndi. t fyrsta lagi við það
að reyna að ná sem bestri heilsu á
ný og I öðru lagi að sinna, þrátt
fyrir veikindin, þeim málum er
hann hafði fram að þvi helgaö
ævistarf sitt. Svo lengi sem ein-
hverjir kraftar voru fyrir hendi
var hugurinn og athafnaþráin
bundin við málefni islensks
sjávarútvegs, aflandi upplýsinga,
skrifandi blaðagreinar og flytj-
andi tillögur um það er hann taldi
geta orðið til hagsbóta. Það er
auðvelt að geta sér i hugarlund
hver raun er slikum mönnum að
missa heilsu á besta aldri.
Fyrst á þetta er minnst má
ekki gleymast aö minnast á starf
konu hans til að létta honum veik-
indin svo sem auðið var jafnframt
þvi að stunda sitt kennslustarf á
samt heimili þeirra. Hefir hún
auk þess verið formaður Hjúkr-
unarfélags íslands i mörg ár.
Fleiri ferðir fór hún með honum
til útlanda til að leita heilsubótar,
sem að visu bar nokkurn árangur
á timabili.
Einnig þurfti hún að annast for-
eldra sina veika hin sibustu ár
þeirra.
Við hjónin viljum hér með votta
eiginkonu hans og ættingjum
dýpstu samúð við þetta tækifæri
með kærri þökk fyrir góða kynn-
ingu og vináttu um margra ára
skeið.
Ásmundur Sigurðsson.
þess svipmikla leiðtoga glöggum
dráttum dregin.
Nýstárlegust i þessum hluta
ljóðabókarinnar eru þó kvæði
þau, sem ort eru vestan hfs. Er
þar slegið á marga strengi, fjöl-
breytni bæði um efnisval og ljóð-
form. Bera kvæði þessi ágætt
vitni athyglisgáfu skáldsins og
rikum hæfileika hans til þess að
klæða i aðlaðandi ljóðsins búning
það sem fyrir sjónir
ber og á hugann orkar. Sem dæmi
þess skal hér tekið upp i heild
sinni kvæðið „Sykurhlynir á
hausti” (New Hampshire, i októ-
ber 1968):
Þótt vorsins undur veglegt
sé,
mér virðast fegri haustsins
tré,
öll friðarbogans blóði lituð
og bjarma aftanroðans glituð,
unz lokið hafa hinztu kvöð
á hlyna stofnum fölnuð blöð.
Ég elska sumarsólar glóð
og sunnanvindsins hörpuljóð
með laufin græn á grein
og baðmi
og geisla blik i hverjum
faðmi.
En fagnaðsrikast finnst mér,
hvað
allt fegrast, þegar haustar að.
A mösurgrein, er missti blað,
býr máttugt brum, sem þess
i stað
fær aftur sprungið út að vori
með ilm og blóm i hverju spori,
þvi undir hverjum verndar-
væng
dylst vafið reifum barn I sæng.
Og bak við feldsins fögru hlif
býr fyrirheit um eilift lif.
Hið fagra ljóð „Skógartjörn”
(Vermont, I ágúst 1970) er af
skyldum toga spunnið. Fjarskylt
að efni, en um allt hið athyglis-
verðasta, er kvæðið ,, Hippar i
Tórontó”. Eins og heiti þess
bendir til, er efnið sótt i alkunnugt
þjóðfélagslegt fyrirbrigði sam-
tiðarinnar, og með það farið af
samúðarrikum skilningi, en jafn-
framt af fullri einurö.
En það kvæðið i umræddum
hluta bókarinnar, sem snart mig
dýpst og tók mig sterkustum tök-
um, er hið hjartnæma og ágæta
kvæði „A leiði ömmu minnar i
Manitoba” (Morden Manitoba, i
september 1968), enda er sú
byggð mér kær og islendinga-
hópurinn þar,og á ég ljúfar minn-
ingar frá mörgum heimsóknum
þangað. Veit ég, að þetta kvæði,
sem varpar birtu á hetjulega bar-
áttu islenzkra frumhverja vestan
hafs, bergmálar djúpstæðar til-
finningar fjölmargra vestur-is-
lendinga. Lokaerindið gefur
nokkra hugmynd um það, hve
Framhald á 11. siöu.