Þjóðviljinn - 22.10.1974, Side 7

Þriðjudagur. 22. október. 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Erlendur Einarsson, forstjóri SÍS og stjórnarformaður Regins h/f:
Má vera að hagnaðar
sjónarmið hafi einnig
komið hér
Viðtal það, sem hér
fer á eftir er i beinu
framhaldi þess greina-
flokks, sem Þjóðviljinn
hefur birt um her-
mengun á Suðurnesj-
um.
Reginn h/f, hlutafélag Sam-
bands Islenskra samvinnufé-
laga, er einn þriggja eignarað-
ila að Islenskum aðalverktök-
um. Stjórnarformaður Regins
erErlendur Einarsson, forstjóri
SIS.
Blaðamaður spurði Erlend að
þvi á ðögunum hvað Reginn h/f
væri. Erlendur svaraði:
— Reginn er hlutafélag, sem
nú er I eigu Sambands Islenskra
samvinnufélaga. Þetta félag á
sér nokkra sögu.
Arið 1944, einmitt 15. október,
(viðtal þetta var tekið 15. októ-
ber) var stofnað hlutafélag, sem
hlaut nafnið Olluhöfn h/f. 1
gerðarbókum kemur fram að
einn af forráðamönnum þessa
félags var Sigurður Jónasson,
mikill athafnamaður á slnum
tlma, en hann gaf rikinu Bessa-
staði, og varð siðar forstjóri
Ollufélagsins.
Tilgangur þessa félags var
m.a. að reisa oliugeymslustöðv-
ar I nágrenni Reykjavlkur.
Árið 1946 eignaðist SIS hluta i
þessu félagi. Félagið virðist
ekki hafa hafst mikið að, en 1948
keypti félagið Sundakot, öðru
nafni Gunnunes á Kjalarnesi.
Um svipað leyti eignaðist Sam-
bandið Þerney. Hugmyndin
með þessum jarðarkaupum
mun hafa verið að gera þarna
olíuhöfn og reisa oliutanka, en
1946 hafði Sambandið haft for-
göngu um stofnun á oliufélagi,
sem flest kaupfélögin gerðust
aðilar að. Ekki varð þó úr því að
þarna yrði byggð oliuhöfn.
Af þeim heimildum, sem fyrir
liggja, sýnist mér að um 1950
eignist Sambandið alla hlutina I
þessu fyrirtæki, nema hvað ein-
staklingar þurftu að vera með
að nafninu til svo ákvæðum
hlutafjárlaga yrði fylgt.
1952 var nafninu á þessu
hlutafélagi breytt I Reginn h/f.
Forráðamenn Sambandsins
höfðu þá hugsað sér að Reginn
yrði verktakafyrirtæki á vegum
Sambandsins, Um þetta leyti
komst á samband við hollenskt
fyrirtæki, sem framleiddi ein-
ingar I strengjasteypuhús. Ætl-
unin mun hafa verið að fram-
leiða hlutana I slik hús hér
heima. I þessu sambandi var
tekið á leigu land uppi I Kolla-
firði, og einnig keypt þar heita-
vatnsréttindi og hafnar boranir,
en þarna kom upp talsvert af
heitu vatni.
Um svipað leyti var farið að
huga að þvi að flytja inn
strengjasteypuhús frá Hollandi.
Það mun hafa verið á þessum
árum, sem Reginn gerðist hlut-
hafi i Sameinuðum verktökum,
sem mér skilst að hafi unnið
fyrir útlendu verktakana, sem
aftur unnu fyrir herinn hér á
slnum tima. Ég fæ ekki betur
séð, en Reginn hafi verið orðinn
aðili að Sameinuðum verktök-
um áður en tslenskir aðalverk-
takar voru stofnaðir, sennilega
skömmu áður.
Ég held, að ég fari rétt með,
að Reginn hafi á þessum árum,
1953 og 1954, flutt inn strengja-
steypuhús frá Hollandi, meðal
annars og kannski eingöngu
fyrir varnarliðið. Ég held að
eitthvað af þessum húsum hafi
verið sett niður norður á Langa-
nesi og austur á Stokksnesi.
Ég veit það ekki, en ég geri
ráð fyrir þvi, að þessi viðskipti
hafi orðið til þess að Reginn
gerðist aðili að Sameinuðum
verktökum og síðan íslenskum
Aðalverktökum.
— Er Reginn ennþá hluthafi I
Sameinuðum verktökum jafn-
framt þvl sem hann er fjórðungs
eignaraðili að Aðalverktökum?
— Á þessu hefur ekki orðið
nein breyting, þótt starfsemi
Regins hafi breyst.
Ég gæti skotið þvi hér inn I, að
um þetta leyti var ákveðið að
athuga með framleiðslu á
strengjasteypu og þess vegna
fest kaup á eignum i Garða-
hreppi, og einnig tekin á leigu
malarnáma þar syðra. Það varð
ekkertúr þvi að strengjasteypu-
framleiðsla færi af stað, en hins
vegar var rekin trésmiðja þar I
nokkur ár, Trésmiðjan Silfur-
tún. Reginn á nú þessar eignir.
— Hvenær tókst þú sæti I
stjórn Regins, og fyrir hvern?
— Ég kom inn i stjórn ReginS
1968, en þá hafði Sambandið
eignast allt hlutaféð i Regin og á
til
það enn. Þeir menn, sem eru i
stjórninni, eru hluthafar að
nafninu til, til þess að uppfylla
hlutafjárlögin.
1968 hafði orðið mikið verðfall
á sjávarafurðum, en Sambandið
sjálft tók á sig verðfall á birgð-
um I Bandarikjunum I stað þess
að lækka verðið til frystihús-
anna. Til þess að gera þessi mál
upp við Landsbankann voru
eignir Regins og Sambandsins*
Þerney og Gunnunes I Kjós,
seldar að ósk bankans, og hluta-
bréfin I Regin veðsett Lands-
bankanum sem handveð.
Ég vil geta þess, að sala þess-
ara eigna var mjög á móti skapi
forráðamanna Sambandsins.
Ég tel þetta hafa verið algjört
neyðarbrauð.
Síðan ég kom I stjórn Regins
hefur starfsemin verið með
þeim hætti, að Regin á og rekur
eignir I Garðahreppi og á eign-
arhlut I Sameinuðum verktök-
um og Islenskum Aðalverktök-
um. Við höfum ekki haft afskipti
af Sameinuðum verktökum né
heldur Aðalverktökum að öðru
leyti en þvi, að Reginn, sem
fjórðungs eignaraðili að Aðal-
verktökum, hefur haft mann I
stjórn þeirra.
— Hvernig er það skýrt, að
Sambandið sjálft skuli ekki vera
beinn eignaraðili að Aðalverk-
tökum, heldur Reginn I þess
stað?
— Nú veit ég ekki. Þetta skeði
allt áður en ég kom I Samband-
ið. Ljóst er að það vakti fyrir
forráðamönnunum að Reginn,
yrði verktakafyrirtæki, en hvað
vakað hefur fyrir forráðamönn-
um samvinnuhreyfingarinnar
þegar Reginn gerðist eignarað-
ili að Aðalverktökum veit ég
ekki. Ég geri þó ráð fyrir þvl, að
þar hafi ráðið metnaður, vegna
þess að Reginn var I viðskiptum
við varnarliðið meðan útlendu
verktakarnir voru hér starf-
andi, og þvi gjarnan viljað vera
með I þessu áfram og viljað með
þvl stuðla að þvi, að þessi verk-
takastarfsemi færðist yfir á is-
lenskar hendur. Má vera að
hagnaðarsjónarmið hafi einnig
komið hér til.
— Hvað eru margir einstakl-
ingar skráðir hluthafar i Regin?
— Það eru þrir stjórnarmenn,
sem eru allir starfsmenn Sam-
bandsins, sem eiga hlutafé.
Samtals held ég að það séu
Erlendur Einarsson
Metnaður hefur
ef til vill ráðið
því, að Reginn
gerðist stofnaðili
að íslenskum
aðalverktökum
fimm einstaklingar. Ég tek það
fram, að þeir eru eigendur að
þessu hlutafé aðeins að nafninu
til, þvi það er venja með þessi
svokölluðu dótturfyrirtæki
Sambandsins, að starfsmenn
eiga ekki hlutafé nema að nafn-
inu til. Venjulega eru hlutabréf-
in framseld fyrirfram. Þeir
fimm aðilar, sem skráðir eru
eigendur að hlutafé I Regin,eru
allir starfsmenn Sambandsins.
— Hvaða hag hefur Samband
Islenskra samvinnufélaga að
þvi I dag að vera aðili að Aðal-
verktökum?
— Islenskir Aðalverktakar
hafa greitt eitthvað svolitið til
sinna eigenda. Það eru nú engin
ósköp. Mest af þeim hagnaði,
sem verður i Aðalverktökum
mun hafa byggst upp I fyrirtæk-
inu sjálfu. Einhver hagnaður
hefur þó runnið til eigenda. Ég
er þó ekki að segja að það skipti
neinum sköpum fyrir Samband-
ið.
— Af hverju er þá Sambandið
I þessu i dag?
— Spurningin er hvort við
hefðum átt að selja okkar
eignarhluta og þá hver mundi
kaupa. 1 dag eru hlutabréf Reg-
ins að handveði niðri I Lands-
banka.
— Veistu hverjir eru fulltrúar
Regins i Sameinuðum verktök-
um, eða kemur Sambandið ekki
fram sem eignaraðili að þeim?
— Reginn á ekki mann i
stjórn Sameinaðra verktaka,
heldur á aðeins hlutabréf I
þeim.
— Veistuhve stór eignahlutur
Sambandsins er I Sameinuðum
verktökum?
— Hlutabréfaeign Regins i
Sameinuðum verktökum er 1
1/2 milj. króna. — Sambandið á
ekki hlutabréf I Sameinuðum
verktökum.
— Hver verður framtið Reg-
ins h/f? Eru nokkur áform uppi
um annars konar starfsemi en
þá, sem af þvi leiðir að vera
hluthafi I Sameinuðum verktök-
um og eignaraðili að Aðalverk-
tökum?
— Það eru ekki uppi nein
áform um að auka starfsemina.
Hins vegar er alltaf spurning
um hvað gera skal ef eitthvað
það bæri upp á, sem gæti þýtt að
Reginn gæti þjónað hagsmunum
kaupfélaganna eða samvinnu-
hreyfingarinnar- hvort þá ætti
að nota Regin til þess.
— Á Sambandið og rekur
mörg hlutafélög?
— Sambandið á ekki mörg
hlutafélög. Það má nefna Drátt-
arvélar h/f, sem stofnað var i
kringum umboð fyrir Ferguson-
dráttarvélarnar vegna þess að
Sambandiðhafði þá umboð fyrir
Farmal-dráttarvélar. Sam-
bandið á félag sem heitir Jöt-
unn, er var eigandi húss við
Hringbraut og notað var til að
veita bifreiðum ákveðna þjón-
ustu. Verkefni þessa félags nú
eru að framleiða mótora fyrir
bændur, rafmótora sem ekki
fást keyptir annars staðar frá,
og annast viðgerðir á heimilis-
tækjum.
Þetta er vist allt og sumt þeg-
ar rætt er um hlutafélög, sem
Sambandið á sjálft. Þessi félög
voru fleiri áður, en þau hafa
verið lögð niður.
— Hvað er hlutaféð i Regin
mikið I krónum talið?
— 9,7 miljónir króna. Salan á
þeim eignum, sem ég minntist á
áðan, hefur orðið til þess að
hlutaféð hefur hækkað, og ég
gleymdi að geta þess áðan, að
Sambandið seldi rikinu heita-
vatnsréttinn i Kollafirðinum ár-
ið 1961.
— Hvert var framlag Sam-
bandsins, eða Regins, til stofn-
unar Aðalverktaka?
— Ég hef það ekki á reiðum
höndum, en það var fjórðungur
af samanlögðu framlagi stofn-
aðilja.
—- Ert þú fulltrúi Sambands-
ins i stjórn Aðalverktaka?
— Nei. Fulltrúi Sambandsins
I stjórn Aðalverktaka, eða full-
trúi Regins réttara sagt, er Þór-
hallur Björnsson, starfsmaður
Sambandsins. — úþ
Haustið gott í
Fimm hús í smíðum, þau fyrstu í áratug
— Jú, okkur líður prýðilega,
sagði Bjarni Magnússon hrepp-
stjóri i Grlmsey er blaðamaður
innti hann frétta af mannlifi i
eynni. — Hér er sólskin og sunn-
ankaidi og besta veður. Reyndar
hefur veðrið verið gott i haust og
finnst okkur það uppbót fyrir
seinnipart sumarsins sem var
heidur leiðinlegur bæði til sjós og
lands.
— Miðað við gæftir hafa afla-
brögð verið sæmileg I sumar og
núna eru þau góð og fiskurinn stór
og fallegur. Stærri bátarnir eru
að skipta um veiðarfæri, annar
fer I net og hinn á línu. Svo fáum
við bráðlega þriðja bátinn af
stærri gerðinni. Það er 11 tonna
bátur sem er i smiðum hjá Báta-
lóni I Hafnarfirði. Þegar hann er
kominn er höfnin orðin full. Við
verðum að hafa bátana úti á leg-
unni og eins og er annar hún ekki
meiru.
— Þið voruð að fá sjónvarp, er
ekki svo?
— Jú, viðfengum loksins geisla
frá endurvarpsstöðinni á Húsa-
vikurfjalli. Núna sést sjónvarpið
skinandi vel og eru það mikil við-
brigði þvi áður var það hrein
hörmung og voru margir hættir
að horfa á það. Það var ekki einú
sinni hægt að lesa textann.
— Af öðrum fréttum er það
helst að hér eru fimm hús i bygg-
ingu, var byrjað á einu I fyrra og
fjórum i ár. Tvö þeirra eru að
komast undir þak en hinum verð-
Grímsey
ur ekki lokið fyrr en á næsta ári.
Þetta telst til tiðinda þvi ekki
hefur verið byggt neitt hér i tiu
ár. Það eru eingöngu íbúar hér
sem eru að byggja. Ýmist eru
menn að stækka við sig eða þá að
ungir menn sem náð hafa i fylgi-
naut eru að flytja úr foreldrahús-
um.
— Nú, og svo sitjum við enn
uppi með helminginn af saltfisk-
birgðunum. Það hefður gengið
seint að koma þvi I skip. Hins
vegar virðist allt vera selt, a.m.k.
er búið að meta allan fiskinn.
— Hafið þið fengið kennara?
— Já, við höfum haft sama
kennarann I tvö ár og hann er
ráðinn I vetur lika. Hins vegar er
hann ókominn þvi hann slasaði
sig og kemur þvi ekki fyrr en
seinnipartinn I mánuðinum. Þetta
er ágætismaður og var ritstjóri
Alþýðumannsins á Akureyri i
sumar, sagði Bjarni hreppstjóri
að lokum. — ÞH