Þjóðviljinn - 26.01.1975, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 26. janúar 1975.
Morgunblaöiö
og hiðmarxíska
svínarí
Þaö dynja yfir okkur jafnt og
þétt ánægjuleg og hrikaleg tiöindi
lir menningarlifi. Hilmar Jónsson
bókavöröur sáldrar eitt mánu-
dagskvöld yfir okkur úr þver-
þokum sinnar hógværu kristilegu
visku. Annan dag uppgötvar Vel-
vakandi að rússar hafa gert
lævlslegt samsæri viö útvarpsráð
um aö troöa ofan I islendinga
Grant skipstjóra ásamt börnum.
Og svo tekur hinn ábyrgi meiri-
hluti á alþingi á sig rögg og sýnir
Indriða G. Þorsteinssyni eftir
bestu getu þann sóma og heiður
sem sænskmarxiskir bókmennta-
besefar Noröurlandaráðs hafa
hingaö til neitað honum um af
alþekktri meinfýsi. Flest bendir
nú til þess, að Matthias Johannes-
sen sé næstur á dagskrá til þess
sama heiðurs og launa, enda
segir i siöasta Reykjavikurbréfi
um listframa: „Orðstirs afla
menn sér sjálfir”.
í Danaveldi....
Þaö var reyndar þetta ágæta
Reykjavikurbréf, sem við
ætluðum að drepa á. Meiripartur
þess er ivitnun i bréf til Styrkon-
matta um margfaldan skepnu-
skap slsíaldemókratismans á
Norðurlöndum (Danmörku og
Sviþjóð), sem höfundur Reykja-
vikurbréfs siðan tekur undir með
ýmsum hætti — virðist ekki mikið
bera á milli þessara pennavina.
Svartagallsraus þeirra er i stuttu
máli á þessa leið: Illa lift er i
Danmörku og Sviþjóð. Þar er fullt
af klámi, marxiskum áróðri og
vinstrivillu i rlkisfjölmiðlum,
ógnarleg rikisforsjá. Þar er lit-
laus grámygla, sem kæfir
Imyndunaraflið og persónu-
leikann. Manneskjan er ekki
annað en andskotans númer og
„meiri glæpur er ekki til i
Sviþjóð, Danmörku og öðrum
sósialdemókratiskum einræðis-
rikjum” en að vera „ööruvisi” en
aðrir. Rikið — einkum hiö sænska
— hefur með skólakerfi sinu og
fjölmiðlum breytt þegnum i rikis-
dýrkendur, munur á réttu og
röngu er horfinn o.s.frv.
Styrkonmatti lýkur máli sinu á aö
hvetja islendinga til að hugsa
málið og vinna gegn þvi að „land
þeirra verði að þvi einstaklings-
lausa mergðarþjóðfélagi, sem
lýst er meö svo eftirminnilegum
hætti”.
Sannleikskorn
Það sannleikskorn er vitaskuld
til I þessu rausi, að á Norðurlönd-
um, sem annarsstaðar, hafa
menn fulla ástæðu til að kvarta
yfir þungri hönd skriffinnsku,
vélvæðingu mannsins, að sjálf-
stæður persónuleiki eigi i vök að
verjast. Það sem er varhugavert
við þetta tal, sem Morgunblaðið
hefur lengi stundað, er, að þessi
fyrirbæri eru reynt að negla upp
við hverskyns „marxisma”, allt
frá varfærnum sósialdemó-
kratisma og allar götur þaðan til
vinstri. Og gauragangurinn i
málflutningnum er svo mikill að
minnir á klausu sem þessa úr
frægu riti: „Marxisk kenning
hafnar forréttindum dáðar og
styrks og setur i staðinn
mergðina, fjöldann. Þannig
afneitar hún gildi einstaklingsins
og mannlegs persónuleika”.
Þetta er reyndar úr Mein Kampf
Hitlers.
Skólakerfi
Skoðum þetta aðeins nánar.
t Reykjavikurbréfum nú og
áður er mikið hamast gegn tveim
höfuðbölvöldum sem taldir eru
vera: kratisku skólakerfi og
marxiskri vinstrivillu i fjöl-
miölum.
Hér er flestu við snúið. í fyrsta
lagi lætur slikur áróður sér alveg
sjást yfir það, að öll skólakerfi I
öllum samfélögum hafa til þessa
verið fallin til að ala börn og
unglinga upp I undirgefni undir
vissar hegöunarreglur og viðhorf
sem þjóðfélagið telur sig byggja á
— og I þeim skilningi vinnur
skólakerfi gegn einstaklingssér-
kennum. Og þegar komið er aö
þvi að fjalla um það, hvernig
menn hafa reynt að hafa áhrif á
þróun menntakerfis (sem ekkert
þjóðfélag getur verið án), þá er
þvi „gleymt” hvað hefur að
jafnaði einkennt afstöðu hægri-
manna til þessara mála. Með
öðrum orðum: þaðan hefur
einkum komið málsvörn fyrir
sterkan aga, myndugleika
kennarans og annaö þaö sem er
til þess fallið að reka úr börnum
persónuleg áhugamál. Hinsvegar
hefur það brauk og braml, sem
rýfur gamla bekkjaragann, gerir
kennarann að samstarfsaðila
nemenda en ekki herstjóra, fitjar
upp á valfrelsi ofl. — allstaðar
hefur þetta komið frá
einhverskonar vinstrimönnum
fyrst og fremst, krötum, hálf-
kommum og alkommum.
Fjölmiðla-
samsærið
Reykjavikurbréf er ekki eini
vettvangurinn þar sem kvartað
er yfir marxfskri villu i fjöl-
miðlum. Þetta er t.d. algengur
söngur i borgarapressunni i
Sviþjóð. Ég man að ég spurði eitt
sinn sænskan dagskrárstjóra um
þetta mál og hann sagði sem svo:
„Ég vildi gjarna fá sjónvarps-
leikrit frá hægrimönnum — en
gallinn er bara sá að þau koma
ekki fram”.
Þeir sem eru tiltölulega sáttir
við óbreytt ástand i þjóðfélaginu,
eins og hægrimenn eru margir —
þeir eru að sjálfsögðu ekki
liklegir til að láta mikið að sér
kveða á prenti eða öðrum fjöl-
miðlum. En gagnrýnir menn,
rithöfundar og aðrir, eru vita-
skuld liklegir bæði til að hafa sig i
frammi og til að standa nálægt
ýmsum vinstrihreyfingum sem
hafa uppi ákveðnar kenningar um
félagslegar breytingar — og á
okkar dögum eru þær kenningar
meira eða minna tengdar
marxisma. Þetta virðast ýmsir
hægrisinnaðir höfundar og blaða-
menn eiga afar erfitt meö að
skilja, og finnst að á bak við
vinstristrauma I almennri
umræðu sé gifurlega útsmogið
marxistasamsæri. Dapurlegast
er þó, þegar þeim finnst að þeir
sjálfir njóti persónulega ekki
þeirrar lýðhylli sem skyldi vegna
samsæris hinna „sænskþenkjandi
marxista”. Það er illt til þess að
vita, en það hugarfar minnir
grátlega á þau þýsku smáskáld
og rithöfundapislir, sem voru
vissir um það, löngu áður en
Hitler komst til áhrifa og valda,
að það sem helst stæði þeim fyrir
þrifum væru alþjóðlega
þenkjandi júðskir róttæklingar,
sem þeir töldu hafa gert samsæri
um að „einoka” menningar-
umræðuna. Hugarfarsmynstrið
er ósköp svipað.
Hringavitleysa
Aður en lengra er haldið skal
bent á sérkennilega þverstæðu
hjá Styrkonmatta og hinum
danska pennavini hans.
Annarsvegar er kvartað
hástöfum yfir þvi að „hið
norræna sósialiska einræði”
þvingi alla til að vera eins og liti á
þaö sem stórglæp að vera
„ööruvisi”. I hinu orðinu er
kvartað yfir þvi, að i rikisfjöl-
miðlum fari mikið fyrir þeim sem
fari með „vinstri öfgar”. Slikir
menn hljóta samkvæmt öllum
útreikningi einmitt að vera
„ööruvisi” en fólk er flest, og nú
á allt I einu að verja „hinn þögla
meirihluta” borgaranna með
skirskotun til kroppþunga hans —
með þvi að stinga upp i hina sér-
stæðu persónuleika „vinstri-
öfganna”. Það er ekki öll
vitleysan hálf, sagði Lási kokkur.
Pilsfaldakapitalismi
Það er Hka skrýtið hve mikið er
tönnlast á skaösemi hinnar
skandinavfsku forsjár rikisins.
Fáir njóta þessarar forsjár i
jafn rikum mæli og einmitt hand-
hafar þess einkaframtaks, sem
Morgunblaðið ber fyrir brjósti og
telur sjálfsat uppsprettu persónu-
þroska og ábyrgðar. Við lifum
nefnilega i svokölluðu blönduðu
hagkerfi sem eins mætti kalla
pilsfaldakapitalisma. Það er
fólgið i þvi,að atvinnurekstur sem
ber sig er i einkaeign, en
þjónustugreinar sem erfitt er að
græöa á, eru i rikisrekstri. I
gróðaárum fara kapitalistar með
hagnaö sinn sem þeim best likar,
en þegar ver gengur, er þess
krafist að rikið þjóðnýti töpin af
félagslegum ástæðum. Og það
eru margir sem plata kerfið,
sagði Jón Armann Héðinsson um
kollega sina i útgerð i sjónvarps-
þætti ekki alls fyrir löngu.
Vélvæðing starfsins
Sem fyrr segir er svarta
gallsraus Morgunblaðsins tengt
fullkomlega raunverulegum
fyrirbærum: — firringu,
skriffinsku, vélvæðingu,
manneskjunnar. Eins og við má
búast er þá reynt að finna
ákveðna þægilega sökudólga i
skólum, I fjölmiðlum, eða þá að
varpa öllu á það ópersónulega og
óskiljanlega ferliki sem menn
kalla hiö opinbera. Hinsvegar er
ekki minnst á þá þætti, sem i raun
skipta mestu um þróun þeirra
fyrirbæra sem áðan voru upp
talin.
Ef menn hafa I alvöru
áhyggjur af þvi að allir séu að
verða „grámyglulegir” eða
„steyptir I sama mót” þá er rétt
aö minna þá hina sömu á eftir-
farandi:
Véivæðing vinnunar og
sunndurgreining 1 einföld hand-
tök við færiband eða skrifborð
hefur liklega svipt fleiri menn
ánægju af starfi, verkgleði og
„hellt sálinni” úr fleiri mönnum
en nokkuð annað. A þetta minnast
hægriblöð ekki eða litið — vegna
þess aö þetta er gert i nafni hag-
kvæmni, hagvaxtar og að sjálf-
sögðu gróða. Og Styrkonmattar
(eða Styrmattar nú orðið) mættu
vel taka eftir þvi, að það eru ein-
mitt „vinstriöfgamenn” sem
gagnrýna þessa vélvæðingu
mannsins harðast, og eru um leið
sakaðir um það rómantiska
óraunsæi að vera reiðubúnir til
aö fórna hagvextinum ef að starf
manna yröi persónulegra og líf-
rænna fyrir bragðið.
Hinn fjarstýrði neytandi
Hinir leyndu sannfærendur,
sem Vance Packard talar um,
furstar neysluvöruiðnaðarins
sem skipuleggja þann heilaþvott
á almenningi sem kallast aug-
lýsingar — þeir vinna róttækari
^örf en nokkur annar I þá veru,
aö þurrka út persónulegan
smekk. Fá alla til að trúa á
að þurrka út persónulegan
smekk. Fá alla til að trúa á að
þeir séu ekki menn með mönnum
geti ekki lifað blygðunarlaust án
þess aðeiga „þaðsem allir hafa”.
Um leið er fórnarlömbum hins
Ismeygilega áróðurs fyrir neyslu-
vörum haldið i stöðugri spennu,
stöðugri óánægju, sem knýr þá
upp á næsta neyslustig fyrir ofan.
Þaö eru ekki verkalýðsfélög sem
skapa „heimtufrekju” hjá al-
menningi eins og það er kallað,
heldur þarfirkaupsýslunnar fyrir
að pranga sem mestu inn á sem
flesta. Um þetta mun ekki fjallað
I Reykjavikurbréfum, þvi hér er
vikið að einni helstu driffjöður
kapitalismans.
1 þriðja lagi mættu þeir sem
fjasa út af skólum hafa það i
huga, að ekkert hefur eins mikil
áhrif á yngstu kynslóðina og
skemmtanaiönaðurinn, sem er
rekinn eins og hver annar bisness
eins og menn vita. Um öll Vestur-
lönd hlusta börn miklu skemur á
kennara sina, góða eða vonda, en
þau horfa á endalausan og óguð-
lega einhæfan hasar og ofbeldi á
filmum (I sjónvarpi og bió)
meðan færibandaframleiðsla
dægurvisna hvers tima seytlar
inn um hlustirniar á stigvaxandi,
uppdópandi magni.
Arni Bergmann