Þjóðviljinn - 09.02.1975, Page 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 9. febrúar 1975
mikla greindarhæfileika barns.
Slikt verkefni íná ekki leysa án
tenglsa við rannsóknir á úthaldi
og vinnuhæfni barnslikamans-.
Þess vegna verður stofnunin að
skipuleggja frá upphafi sam-
ræmdar heildarrannsóknir, þar
sem bæði sálfræðingar, lifeðlis-
fræðingar, læknar og fleiri sér-
fræðingar vinna með uppeldis-
fræðingunum.
Rannsóknirnar hafa leitt mjög
fróðlega hluti i ljós. Komið hefur
fram, aðskynjun barnsins er ekki
óvirk i fyrstu bernsku. Barnið
rannsakar hluti með augunum og
höndunum. Það kynnist jafnvel
umhverfinu, er það breytir um
likamsstellingu, snýr til höfðinu,
eða reynir að teygja sig eftir leik-
fangi. Rannsóknir leiddu i ljós, að
skynjunaraðferðir flestra barna á
forskólaaldri eru ófullkomins
eðlis og þær myndir, sem verða til
hjá börnunum af þeim hlutum,
sein þau hafa skynjað eru óskýr-
ar, jafnvel flóknar. Er ekki hægt
að kenna börnum að rannsaka og
skynja þá hluti, sem .eru um-
hverfis þau? Tilraunir, sem gerð-
ar hafa verið undir stjórn hins
kunna sovéska uppeldisfræðings,
Alexöndru Úsovu, hafa leitt i ljós,
að það er hægt. Ef börnuin er
kennt að skoða og þreifi á hlut,
skynja eiginleika hans með hjálp
hinna ýmsu skynjunarfæra, þá
þekkja börnin ekki aðeins fyrr þá
hluti, sein um er að ræða, heldur
hafa einnig vald á hreyfingum og
aöferðum, sem þau geta siðan
notað sjálfstætt. Þetta nýja kerfi
skynjunaruppeldis, sem unnið
hefur verið að I stofnuninni, er
miklu áhrifarikara, heldur en
kerfi Frebels og Montessori, sem
notuð eru i forskólastofnunum i
mörguin löndum. Ég álit, Vis-
inda- og rannsóknastofnun for-
skólauppeldisins geti með sanni
verið hreykin af þessu framlagi
sinu til forskólauppeldisins nú á
timum.
Og deilur okkar gegn nokkrum
niðurstöðum vestrænna sálfræði-
stefna fylgja sömu linu, þ.e.a.s.
bjartsýni og trú á eðli mannsins,
möguleika barnsins. Nokkrir sál-
fræðingar vilja halda þvi fram, að
börn geti ekki skynjað raunhæf
tengsl milli hluta og atburða. En
þær rannsóknir, sein gerðar hafa
verið i stofnuninni hjá okkur,
leiddu i ljós, að andlegir mögu-
leikar barna eru miklu meiri, en
álitið hefur verið hingað til og að
þau geta tileinkað sér töluvert
flókin hugtök.
Rannsóknir á siðferðislegu
uppeldi leiddu i ljós, að félagsleg-
ar hegðunarhvatir koma mjög
snemma i ljós hjá börnum, löng-
un til að gera eitthvað til gagns,
gera eitthvað, sem er þægilegt,
ekki aðeins fyrir þau, heldur
einnig fyrir aðra, löngun til að
starfa i sameiningu hvort með
hjálp annars.
Við vinnuin að ýmsuin fleiri
fróðlegum rannsóknarefnum, t.d.
rannsóknum á likamsþroska,
fagurfræðilegu uppeldi og list-
rænni sköpun, undirbúningi
barna fyrir skólanám og fl. Verið
er að rannsaka möguleikana á að
hefja kennslu i stærðfræði, lestri
og skrift þegar á barnaheimilun-
um við fjögurra ára aldur.
Við höfum sett sainan nýja upp-
eldisáætlun, sem er nú orðin
skylda i öllum barnaheimilum og
vöggustofum i Sovétrikjunum.
Hún hefur verið gefin út I nokkr-
uin öðrum löndum. t formála seg-
ir hinn frægi, bandariski sálfræð-
ingur og þjóðfélagsfrömuður
Bronfenbrenner, að þetta sé um-
fangsmesta áæltun um félagslegt
forskólauppeldi, sem nokkurn
tima hafi verið gefin út i sögu
mannkynsins.
Til vinstri: verið aö athuga hvernig barn bregst við upplestri á sögu eða litmyndaröð sem segir ákveóna sögu — hvaða persónur hann telur
neikvæðar og hverjar jákvæðar o.s.frv. Til hægri sér inn I herbergi þar semþessi viöbrögð eru skráð — breytingar á hjartslætti, öndun
heilalinuriti o.s.frv. Saman lagðar gefa þessar athuganir nokkuð skýra mynd af tilfinningaþroska barnsins.
Konf úsíus sagði, að visk-
an væri fólgin í því að
fylgjast vel með því,
hvernig fólk vex upp. Sú
skoðun var þegar kunn
meðal forn-grikkja, að
börn væru ekki fullorðið
fólk í smækkaðri mynd, en
það var samt ekki farið að
fylgjast vandlega með lífi
barna og rannsaka bernsk-
una fyrr en tiltölulega ný-
lega. Hin.n mikli rúss-
neski rithöfundur Leo Tol-
stoj sagði, að á fyrstu ár-
um ævinnar, lærði maður-
inn miklu meira en á allri
ævinni eftir það. Nútíma-
vísindi hafa sannað rétt-
mæti þessarar þverstæðu-
fullu staðhæfingar. Skiln-
ingur og þekking á mótun
barnsins er að mörgu leyti
þekking á manninum sjálf-
um.
1 Sovétrikjunum hafa lengi
tiðkast rannsóknir á mótun per-
sónuleika barna. Forskólaupp-
eldið nær til 10 miljóna barna, þar
sem flest sovésk börn eru á
barnaheiinili áður en þau hefja
skólagöngu. 1 Moskvu eru það
80%. í Sovétrikjunum er starf-
rækt Visinda- og rannsóknastofn-
un forskólauppeldisins, sem er sú
eina sinnar tegundar I heimi. Hér
á eftir mun Alexander Zaporoz-
hets, þekktur barnasálfræðingur,
sem veitir stofnuninni forstööu,
segja frá þvi starfi, sem þar fer
fram:
„Framtið barns og framtið
þjóðfél. okkar er að mörgu leyti
komin undir þvi, hvernig við ölum
barniö upp á forskólaaldri. Þróun
andlegra, starfrænna og list-
rænna hæfileika þess, siðferðis-
skoðanir þær sem mótast hjá þvi,
hvers konar tengsl skapast milli
þess og þeirra, sem umgangast
það — allt þetta ákvarðast á for-
skólaaldrinum. Og það ákvarðast
ekki af ósjálfráðum þroska með-
fæddra hæfileika, heldur með til-
liti til umhverfisins og uppeldis-
ins. Við neitum erfðafræðilegri
forlagatrú og göngum út frá þeim
möguleika að hægt sé að stjórna
þroska barnsins á virkan hátt.
Allt starf i stofuninni hjá ókkur
beinist að rannsóknum á þvi
sviði. Sovéska forskólakerfið ein-
kennistaf hnitmiðuðu uppeldis- og
kennslustarfi samkvæmt vissri
áætlun. 1 henni er gert ráð fyrir,
að börnum séu kennd grundvall-
aratriði þekkingar, og starfs og i
henni felst skipulagning leikja og
kennslustunda, sem beinast að
þvi að þroska barniö alhliða á
likamlegu, andlegu og siðferðis-
legu sviði.
I mörgum visindastofnunum
landsins er unnið aö rannsóknum
á forskólauppeldinu og það er
Visinda- og rannsóknastofnun
forskólauppeldisins, sem er yfir
þeiin og samræmir starf þeirra.
Það má alls ekki leysa eitt vanda-
mál út af fyrir sig, án tengsla við
önnur. Tökum t.d. vandamáliö,
hvernig á að nota skynsamlega
Sjálfstæð listræn sköpunarstarfsemi er snar þáttur af uppeldisstarfi forskólastofnana.
Menn kynna sér þroskaáfanga hugsunarinnar meö þvi aö fylgjast með þvl hvernig börn leysa eitthvað praktiskt verkefni. Skilgreining á myndum sem teknar eru af þvi hvernig
barn beitir sjón, höndum o.s.frv. gerir mögulegt að skilja hvernig hugsun barnsins er byggðog hvernig er hægt að flýta fyrir þroska hennar.