Þjóðviljinn - 15.02.1975, Blaðsíða 9

Laugardagur 15. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Hlutirnir veröa að heita
sínum réttu nöfnum
1 laugardagsblaöi bjóöviljans
8. febr. sl. birtist leikhúspistill
eftir örnólf Arnason, og mætti ég
byrja á að þakka höfundi fyrir
greinargóðar upplýsingar, sem
þar koma fram varðandi leik-
listarkennslu i landinu. Margt af
þvi, sem fram kemur i þessari
grein, varð mér tilefni til þess að
festa á blað fáeinar hugleiðingar
minar um námsaðstöðu og marg-
þættan vanda þess fólks, sem tek-
ið hefur leikhúsbakteriuna. Hún
er furðu útbreidd og eftir þvi þrá-
lát eins og fjölmörg dæmi sanna.
Sumum batnar aldrei. örnólfur
Arnason rekur i grein sinni
hvernig það hefur gengið til, að á
árunum 1968—72 verður eyða i
leiklistarkennslu á vegum leik-
húsanna. Nýir nemendur eru ekki
teknir inn á þessu árabili og Þjóð-
leikhússkólinn og skóli Leikfélags
Reykjavikur hætta starfsemi
sinni, enda var búist við þvi, að
rikisleiklistarskóli kæmist á lagg-
irnar þá og þegar.
Núsýnist mörgum sem vonlegt
er, að hér skjóti skökku við, þvi að
leikhúslif i höfuðborginni hefur
sannarlega ekki verið með dauf-
legu yfirbragði hin siöari árin, en
þrátt fyrir áhuga og vaxandi að-
sókn að leiksýningum, þá fórst
það fyrir um árabil að ala upp og
mennta nýtt fólk i leiklist.
Fyrr má nú rota
Nú kemur fram i grein örnólfs,
aö ögn hefur verið klórað i bakk-
ann um mál leiklistarkennslunn-
ar. Það er t.d. greint frá frum-
varpi og nefndaráliti frá árunum
1969 og 70, en svo er að sjá sem
allt hafi þetta horfið undir ein-
hvern óskilgreindan rass, sem
reyndar hefur áður borist i tal i
blööum, ef mig misminnir ekki.
Það hvarflar aö manni, að þetta
geti ekki verið neinn smáræðis
rass, sem sitji látlaust á merki-
legum ráðageröum um almenni-
lega leiklistaruppfræðslu, sam-
ræmda og kórrétta. En ekki er öll
nótt úti enn sem betur fer, og
kannski fréttum viö innan tiðar af
meiri háttar vindstroku, sem
feyki langþráðum rikisleiklistar-
skóla inn á svið þjóðlifsins.
Þá er alkunna, að sumarið 1972
bast hópur ungs fólks samtökum
um að verða sér úti um leiklistar-
kennslu. Þau létu verkin tala þar
sem aðrir höfðu látið staðar num-
ið, skipulögðu skóla og komu sér
upp námsáætlun. Þessi skóli SAL
(Samtök áhugafólks um leik-
listarskóla) heldur velli enn i dag,
þótt hann ætti eftir öllum venju-
legum lögmálum að vera löngu
dauður. Ekki skal þó dregið úr
þvi, að hann hefur notið dálitillar
fyrirgreiðslu af hálfu opinberra
aðila svo og handleiðslu ágætra
leiöbeinenda, sem vonandi hefur
ekki þótt tima sinum alltof illa
varið með nemendum SALar.
Nú leið og beið fram til ársins
1974, en þá tóku forráðamenn
leikhúsanna rögg á sig, enda
dugðu nú engin vettlingatök.
Komið var á fót námskeiði, haldin
hæfniskönnun og tólf manns, sex
stúlkum og sex piltum á aldrinum
17 til 24 ára, gefinn kostur á að
setjast sl. haust i skóla, sem leik-
húsin reka til bráðabirgða eða
þangað til tittnefndur rikisleik-
listarskóli sér dagsins ljós. Þessi
skóli nefnist i daglegu tali Húsa-
skólinn, og i framkvæmdaráði
hans eiga sæti Vigdls Finnboga-
dóttir fulltrúi Leikfélags Reykja-
vikur, Kristbjörg Kjeld fulltrúi
Þjóöleikhússins og Klemens
Jónsson fulltrúi Félags Islenskra
leikara.
Nú gerðist það fyrir skömmu,
aö framkvæmdaráöið skrifaði
menntamálaráðherra bréf, og
orörétt tilvitnun i leikhúspistil
örnólfs er á þessa leið: „hvatt er
til þess, að rikisleiklistarskóli
verði stofnsettur hið fyrsta, og
gerir ráöiö það sérstaklega að til-
lögu sinni, að ekki verði veitt fé til
annarra skóla eftir það (letur-
breyting min).
Lagt er til i bréfi þessu, að öll-
um, sem nú stunda nám i leik-
listarskólunum i Reykjavik, verði
gefinn kostur á að þreyta inntöku-
próf, og/(býöst ráðið til að setja
satnan dómnefnd og setja skóian-
um reglugerð” (leturbreyt. min)
Frómt frá sagt las ég þessa
klausu nokkrum sinnum áður en
ég trúði minum eigin augum, og
fyrr má nú rota en dauðrota.
Látum vera, þótt þremenning-
arnir bjóðist til þess i allri hæ-
versku að taka i sinar hendur öll
ráð um inntöku nemenda i fyrir-
listarinnar I landinu er aö ræða,
en hér heggur sá, er hlifa skyldi,
og þvi verða hlutirnir aö heita
sinum réttu nöfnum. Er nú þessi
tillaga til menntamálaráðherra
þrauthugsuð af hálfu þremenn-
inganna? Mér kemur t.d. i hug,
hvernig þau hugsa sér aö standa
beri að leiklistarkennslu úti á
landi, þvi að ekki hef ég trú á þvi,
að þau hafi gleymt i önn dagsins,
að til eru mörg leikfélög úti um
landið, sem kynnu að vilja upp-
fræða sitt fólk. Hvað á nú
menntamálaráðherra að gera i
slikum tilvikum? Vilja þau, að
hann veiti fé til leiklistarskóla ut-
an Reykjavikursvæðisins, eða er
framkvæmdaráði Húsaskólans
og sveitarfélaga, ef þeir uppfylla
viss skilyrði. Nú veit ég mæta vel
að þess er brýn þörf að færa
skipulag tónlistarkennslunnar
yfirleitt til betra og hagkvæmara
horfs, en hins vegar hefur ekki
heyrst, að neinum dytti þaö
„snjallræði” i hug til lausnar á
þeim vanda að binda allar fjár-
veitingar i þessu skyni t.d. við
Tónlistarskólann i Reykjavik ein-
göngu, þótt allir viti, að hann
framreiðir umfangsmeira náms-
efni og útskrifar fólk á hærra
hæfnisstigi en annars staðar eru
tök á. Það þætti áreiðanlega ekki
gæfusamlegt tiltæki að reisa
skorður við starfsemi hinna ýmsu
skóla, sem sinna tónlistarupp-
hugaðan rikisleiklistarskóla svo
og um reglugerð hans, er þar að
kemur. Það er vitanlega sjónar-
mið fyrir sig.
Hitt er sýnu alvarlegra, að um
leið og góð áform eru uppi um
rikisleiklistarskóla, sem ég veit
ekki betur en menn séu yfirleitt
sammála um að vilja fá, þá skuli
jafnframt vera ráðgert að drepa
niður svona i leiðinni alla aðra
viðleitni á þessu sviði og lögð
töluverö áhersla á þá hlið máls-
ins. Menntamálaráðherra fær til-
mæli um að stuðla að hvorki
meira né minna en algerri einok-
un eins aðila á sviði leiklistar-
kennslunnar I landinu.
Slysni eöa
fjandskapur?
Ekki fæ ég betur séö en hér
stýri feröum bæði þröngsýni og
yfirgangur, og er leitt að sjá sér
ekki fært að taka vægilegar til
orða, þegar um forsvarsfólk leik-
virkilega alvara með það, að ekki
beri að beina fjárveitingum til
neinna leiklistarskóla annarra en
þess skóla á vegum rikisins, sem
óhjákvæmilega verður settur nið-
ur á Reykjavikursvæðinu?
Mér er einungis spurn, er þetta
orðalag, sem vitnað er til (sbr.
leturbreyt.) slysni, sem alla getur
hent, eða eru forráðamenn Húsa-
skólans, sem jafnframt eru i for-
svari fyrir leikhús og leikarastétt
beinlinis að fjandskapast við aðra
þá, sem einnig eru að vinna að
framgangi leiklistar i landinu?
Ennfremur vildi ég leyfa mér
að skora á hæstvirtan mennta-
málaráöherra Vilhjálm
Hjálmarsson að huga grannt að
þvi, hvað það myndi raunveru-
lega fela i sér að hlita leiðsögn
þremenninganna.
Mér er nærtækt að taka dæmi af
tónlistarkennslunni til saman-
burðar. I landinu eru svo sem
kunnugt er reknir allmai'gir tón-
listarskólar, sem njóta fjárhags-
legrar fyrirgreiðslu af hálfu rikis
fræðslu, þótt vissulega beri ávallt
að hafa i huga hagkvæmni og
góða nýtingu á fjármunum og
starfskröftum.
Þá mætti einnig spyrja, hvort
það hafi verið rétt aö halda áfram
rekstri Iðnó eftir að Þjóðleikhúsið
kom til sögunnar. Var ekki nóg að
gleðja sig við það eitt, er sá lang-
þráði áfangi náðist á sinum tima?
Ég er ekki viss um, að menn
vildu vera án leiksýninganna I
Iðnó, ef miða skal við undirtektir
og aðsókn þar. Alténd sýnist mér
fráleitt að dæma fyrirfram úr leik
ýmsa viðleitni, sem höfð er uppi i
leiklist, heldur verður reynslan
aö skera úr um það hvað lifvæn-
legt er I þessum efnum.
Leikarar
til fólksins
Að lokum vildi ég minnast
stuttlega á atriði, sem eðlilega er
EFTIR
SOFFÍU
GUÐMUNDS-
DÓTTUR,
TÓNLISTAR-
KENNARA
oft til umræðu, en þaö eru at-
vinnuhorfur leikmenntaðs fólks.
Það er vitaskuld hárrétt, aö ekki
geta allir, sem leggja út i leik-
listarnám búist við þvi að fá starf
við leikhús og hafa af þvi fulla at-
vinnu. Samt gætir þess nokkuð,
að hugmyndum manna um
starfsvettvang leikara er full-
þröngur stakkur skorinn, þvi að
þær virðast einkum vera bundnar
við leikhúsið sjálft og annaö komi
vart til greina en þetta venjulega
sparileikhús með öllu tilstandi,
sem það inniber.
Nú virðist tilvalið að nota leik-
hópa til þess að fara út á meðal
fólks hvunndags. Nóg er til af
merkilegu efni og skemmtilegu,
sem væri vel til flutnings fallið
t.d. i skólum eða á vinnustöðum,
að ekki sé nú talað um hæli óg
dvalarheimili af ýmsu tagi þar
sem margir veröa að parrakast
um langa hrið. Að sllkum heim-
sóknum leikara gæti verið hinn
mesti fagnaður. Leikararnir eiga
einmitt að koma til fólksins þar
sem það stendur við daglega iðju,
þvi að það er ekkert sjálfgefið, að
fólkið eigi alltaf að koma til leik-
aranna i sparileikhúsið.
Ennfremur held ég, að ekki sé
fjarstæða að gera ráð fyrir stöku
leikflokki, sem kann að skjóta
upp kollinum auk þeirra, sem
innan leikhúsanna starfa. Svo
fremi þeir hafi dug i sér og list-
ræna hæfni til að bera, hljóta þeir
einnig að eiga sér nokkurn til-
verurétt.
Akureyri 10. febrúar 1975
Soffia Guðmundsdóttir
Samþykktir frá 3ja þingi Alþýðusamþands Suðurlands
Mótmæla
skerðingu
réttinda
3ja þing Alþýðusambands Suð-
urlands mótmælir öllum fyrir-
huguðum tilraunum atvinnurek-
enda og talsmanna þeirra á Al-
þingi um breytingar á lögum um
stéttarfélög og vinnudeilur i þá
átt að skerða samningsrétt
verkalýösfélaga og torvelda þeim
kjarabaráttuna, t.d. meö þvi að
þrengja verkfallsréttinn, sterk-
asta vopn verkalýðshreyfingar-
innar.
Hugmyndir i þessa átt hafa
endurtekið birst i málgögnum at-
vinnurekenda og verið hreyft af
málsvörum þeirra á Alþingi.
Telur þingiö að verkalýöshreyf-
ingin þurfi þarna að vaka vel á
verðinum og mæta hverri tilraun
I þessa átt með einhuga sam-
stöðu.
Brú
á
Ölfusárósa
aðkallandi
3ja þing Alþýðusambands Suð-
urlands telur byggingu brúar á
ölfusárósa brýna og aðkallandi
framkvæmd. Framtið Eyrar-
bakka og Stokkseyrar er alger-
lega undir þvi komin að brú verði
gerð þarna án nokkurrar tafar.
Þingið skorar á rikisstjórn og
alþingi að sýna skilning á þessu
lifshagsmunamáli þessara
tveggja sjávarþorpa, auk þess
sem brú á þessum stað myndi
veröa stór ávinningur Suður-
landsundirlendinu öllu.
Þingið treystir þvi að þing-
menn Suðurlandskjördæmis vinni
einhuga að framkvæmd þessa
máls.