Þjóðviljinn - 16.02.1975, Qupperneq 5

Sunnudagur 16. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
af erlendum vettvangi
Alsír — 20 árum síöar

. ... .

Stundum hefur i þessum pistl-
um verið kvartað yfir þvi hve
fréttaburður úr hinum ýmsu
löndum er misjafn og duttlungum
háður. Athygli beinist að ein-
hverju landi ef þar er mikið um
ytri ótiöindi: ef þar geisar borg-
arastrið eða blóðug innanlands-
átök — en þegar friður er kominn
á gleymist þetta land og enginn
virðist vita neitt af þvi framar.
Við höfum stundum tekið Alsir
sem dæmi — fréttalesendur
þekktu þar hvern krók og kima
um tima meðan alsirmenn börð-
ust fyrir sjálfstæði sinu gegn
frökkum, sem og helstu áfanga
þjóðfrelsisbaráttunnar. Siðan
gáfust frakkar upp og þar meö
datt landið út af kortinu ef svo
mætti segja. Vinstrimenn ýmsir,
sem mestan höfðu áhugann, vita
ekki frekar en aðrir hvað svo
gerðist. Komst kannski á sósial-
ismi i Alsir?
t slikum raunum rekumst við á
itarlega frásögn dr. Johs. Gla-
vind, sem á sinum tima stofnaði
Alsirnefndina dönsku. Hann hefur
nýlega heimsótt landið og byggir
eftirfarandi samantekt að mestu
á skýrslu hans.
öngþveiti
Frelsisstrið Alsir var langt og
blóðugt. Það stóð frá 1954 til 1962
legan hátt i Alsir og ýtt undir
framfarir. 1 fyrsta lagi hæft for-
ystulið, reynt i mörgum raunum.
1 öðru lagi hafa vaxandi tekjur af
útflutningi oliu tryggt fé til iðn-
væðingar. 1 þriðja lagi er verk-
lýðsstéttin fjölmenn. Mikill fjöldi
alsirmanna hefur um lengri eða
skemmri tima starfað við fransk-
ar verksmiðjur eða önnur fyrir-
tæki i Evrópu og hafa þroskað
með sér starfskunnáttu og stétt-
arvitund sem er sýnu sterkari en
annars staðar i Evrópu.
Nefna mætti fjórða þáttinn:
fórnir þær sem voru færðar i
frelsisstriðinu við frakka voru svo
gifurlegar, að mönnum fyndist
óhugsandi svik við þá sem féllu að
sætta sig við hálfgildings sjálf-
stæði. Til eru lönd i Afriku sem
hafa fengið sjálfstæði með fremur
litilli fyrirhöfn — þau hafa fengið
sinn fána, en þau eru háð hinu
svokallaða móðurlandi i næstum
þvi sama mæli og áður. En menn
geta verið nokkuð vissir um að
Alsir — .einmitt vegna þess að
sjálfstæði landsins var svo dýr-
keypt — muni jafnan fylgja þjóð-
legri stefnu og andhverfri heims-
valdastefnu, meðan til eru alþjóð-
legir auðhringar i hráefnaleit i
þróunarlöndum og meðan Banda-
rikin telja það við eiga, að lita á
Miðjarðarhafið sem bandariskt
Þjóðfrelsisherinn á sigurgöngu: tiundahvert mannsbarn hafði týnt lifi.
Franska
og arabíska
Inntak menningarbyltingarinn-
ar hlaut þvi að verða fólgin i út-
rýmingu nýlendustefnu i menn-
ingarmálum. Þetta þýðir fyrst af
öllu að frönsku og evrópskri
menningu er þokað i annað sæti
fyrir arabisku og arabiskum
menningararfi. Kennsla i skólum
fer nú fram á arabisku.
Þetta ætti að gera menningar-
byltinguna auðveldari, vegna
þess að arabiska er það mál sem
talað er i landinu, en um leið varð
upptaka arabisku sem kennslu-
máls nokkuð til trafala i baráttu
gegn ólæsi vegna þess aö kennar-
ar voru fáir og skelfilega litið til
af kennslugögnum.
Alsir verður um langa hrið enn
land tveggja tungumála og æðri
menntun mun að verulegu leyti
fara fram á frönsku um óákveð-
inn tima, þvi að ekki hefur verið
unnt að mennta nægilegan f jölda
af innbornum kennurum til að
taka á móti vaxandi stúdenta-
fjölda, vegna þess að ekki eru til
nægilega góðar arabiskar
kennslubækur i ýmsum greinum
visinda og einnig vegna þess að
tungumálið hefur enn ekki verið
þjálfað nægilega til nota i ýmsum
greinum tækni og visinda.
Það er heldur enginn akkur i
þvi að gera franska tungu brott-
ræka segja alsirmenn. Franska
verður annað mál landsins i þeim
skilningi, að það verður kennt frá
þvi um miðja skólaskyldu til að
opna glugga fyrir þekkingu á
evrópskri menningu og visindum.
En menn verða að tala arabisku
ef þeir vilja koma þekkingu út til
fólksins og binda endi á það á-
stand að venjulegt fólk er ein-
angrað frá samtimamenningu
vegna þess að fámennur hópur
gætir þessara menningar og að sá
hópur tjáir sig á frönsku — meira
að segja skáld landsins.
Ærinn vandi
Sú viðleitni að útrýma afleið-
ingum nýlendustefnunnar i
Hvað
gerðist að unnum sigri
?
og kostaði um miljón mannslif:
tiundi hver ibúi var fallinn I val-
inn þegar landið var frjálst.
Efnahagslegt öngþveiti var al-
gjört. Miljón franskra ibúa hafði
flúið i skyndi — þeir höfðu átt og
stjórnað miklum hluta iðnaðar og
verslunar og landbúnaðar, og
stóðu nú þessar greinar uppi án
sérfræðinga og tæknimanna.
Helmingur kvikfénaðar hafði
verið drepinn og átta þúsund þorp
höfðu verið jöfnuð við jörðu.
Af sjálfu leiðir að fyrstu árin
eftir strið voru mjög erfið. En
efnahagurinn hefur rétt furðu
fljótt við, og hefur olian og jarð-
gasið i Sahara að sjálfsögðu
hjálpað mjög til. En þar fyrir ut-
an hefur mikill árangur náðst.
Byggður hefur verið upp efnaiðn-
aður á grundvelli oliunnar. Reist
hafa verið stáliðjuver og áburð-
arverksmiðjur, léttaiðnaður til að
nýta ýmisleg hráefni lands-
manna. Reistir hafa verið skólar
og siúkrahús i stórum stil. Fyrir
sunnan Atlasfjöll er verið að
gróðursetja breið trjábelti til
varnar gegn framsókn eyðimerk-
urinnar.
Alsir nýtur mikils álits i Afriku
og i þriðja heiminum yfirleitt.
Þetta kemur m.a. fram i þvi að
1973 var Bouteflika utanrikisráð-
herra kosinn forsti allsherjar-
þings S.Þ.jOg fleiri dæmi mætti
nefna i þá veru.
Fjórir þættir
Próf. Glavind telur að ýmsir
þættir hafi komið saman á heppi-
innhaf, sem þeim beri að hafa eft-
irlit með i krafti flotastyrks.
Þ jóönýting
og sjálfstjórn
Af sömu ástæðu er umræða um
sósialisma i Alsir ekki holróma
áróður eins og svo margt af þvi
sem sagt hefur verið um afriskan
sósialisma. 1 Alsir er um að ræða
ákveðna baráttuaðferð i þróun
landsins. Sósialisminn komst inn i
alsirska frelsishreyfingu sem
eðlileg afleiðing af samstöðu
þeirri sem skapaðist i frelsis-
striðinu og þeim fyrirheitum sem
félagslegt réttlæti sem þá voru
gefin.
Hin sósialiská áætlun i Alsir
greinist i fjóra meginþætti: end-
urheimt þjóðarauðæfa, sósialisk
sjálfstjórn i verksmiðjum, land-
búnaðarbylting, menningarbylt-
ing.
Endurheimt þjóðarauðæfa:
oliulindir og önnur jarðefni voru
þjóðnýtt og svo verksmiðjur i
eigu útlendinga til að erlendir
auðmagnseigendur fái ekki grætt
eyri á alsirsku verkafólki. Þessi
liður áætlunarinnar er aö mestu
framkvæmdur nú þegar.
Sósialisk sjálfstjórn i verk-
smiðjum: Þessi þróun er i gangi
og langt frá þvi aö hún sé auöveld.
Innan fyrirtækja eru kosin ráð
verkamanna og annars starfs-
fólks sem hafa ráðgjafarvald og
eftirlit með rekstri og áhrif á
skiptingu arös i þágu þeirra sem
starfa við fyrirtækin.
Landbúnaðarbyltingin er einn-
ig flókið verkefni. 1971 var þvi
lýst yfir, að ekki hefðu aðrir rétt
til lands en þeir sem ræktuðu það.
Land var — gegn greiðslu — tekið
af þeim sem höfðu meira en þeir
gátu sjálfir komist yfir að rækta
og fengið i hendur þeim sem land-
lausir voru. Smábændum er svo
hjálpað með áburð og aðgang að
vélum og með áveitufram-
kvæmdum. En á hinn bóginn var
komið á fót stórum sjálfstjórnar-
búum rikisins á landi þvi sem áð-
ur hafði verið i eigu franskra
landnema, og nú er ýtt undir
stofnun samvinnubúa sem eiga að
gera það mögulegt að nota ný-
tiskulegri búskaparaðferðir en
smábændur gera nú.
Menningarbylting
Fjórði þátturinn er menningar-
bylting, og hefur hún gengið i
gegnum áfanga sem að ýmsu
leyti minna á hliðstæðar bylting-
ar i Sovétrikjunum, Kina og á
Kúbu. Forsenda hennar var fyrst
af öllu sú að börnum og fullorðn-
um væri kennt að lesa og skrifa,
en ólæsi var mikið undir nýlendu-
stjórn, einkum meðal kvenna. Þvi
hefur verið mikið byggt af skólum
og farnar árangursrikar herferð-
ir gegn ólæsi og i fyrra <á tuttugu
ára afmæli upphafs þjóðfrelsis-
striðs) voru kennurum veittar
allmiklar launabætur, 20-30%.
Þá er og lögð mikil áhersla á að
ná til allra, einnig þeirra sem
ekki hafa lært að lesa, með nú-
tima fjölmiðlum, útvarpi, sjón-
varpi, kvikmyndum dfl. Ekki að-
eins með þvi að huga að tækni-
legri hlið málsins — þ.e. fjölga til
dæmis sjónvarpstækjum. Heldur
einnig að innihaldinu, inntaki
þess efnis sem flutt er.
Hér er einmitt komið að mikil-
vægu sérkenni hinnar alsirsku
byltingar. Alsir hafði verið frönsk
nýlenda i 120 ár, lengur en flest
önnur lönd sem það hlutskipti
fengu. F'rakkar höfðu lagt
i rúst iðnað landsmanna,
þar var ekki einu sinni léttaiönað-
ur, enda þótt landið hefði áður
verið þekkt fyrir leðurvörur sinar
og teppi og að hráefnin væru enn
framleidd i landinu. Frakkar
höföu tekið i sinn hlut það besta af
landinu og hrakið ibúana upp i
hrjóstrug fjallahéruð þar sem
erfitt var að komast af, og þar
með neytt alsirbúa til að leita sér
að láglaunastörfum i Evrópu
hundruðum þúsunda saman. En
það, að Alsir var talið hluti
Frakklands, það þýddi einnig að
reynt var að tortima þjóðernisvit-
und alsirbúa, gera þá að frökk-
um. Skólum sem störfuðu i
tengslum við moskurnar (guðs-
húsin) var lokað. Þeir skólar sem
stofnaðir voru i staðinn voru
franskir. Háskólinn var franskur
útkjálkaháskóli sem ætlað var að
ala upp franska úrtakssveit
menntamanna. Ekki var til nein
prentsmiðja lengi vel til að prenta
arabiskar bækur. Skólabækur
voru þær sömu og i Frakklandi,
skrifaðar i anda franskrar þjóö-
ernishyggju, enda var markmið
kennslunnar að koma þvi inn, að
alsirmenn og gallar væru frænd-
ur.
menningarmálum og skapa for-
sendur fyrir arabiskri endurreisn
er tengd auknum áhuga á verð-
mætum Islams — múhameðstrú-
ar. Það gæti virst þverstæða að
sósialisk menningarbylting snúi
sér aö Islam. En alsirmenn lita
ekki á Islam sem trúarbrögð i
þröngum skilningi heldur menn-
ingu sem stóð fyrr á tið með mikl-
um blóma og getur eignast nýtt
blómaskeið. Og sé franskan að-
göngumiði að evrópskri menn-
ingu og þekkingu þá er arabiska
sambandstaug við löndin allt frá
strönd Atlanshafs til Persaflóa —
heimshluta sem er i örri þróun.
Menn taki eftir þvi, að hin
sterka leit að þjóðlegum sérkenn-
um á grundvelli hefðbundinna
gilda helst jafnan i hendur við
sterkan breytingavilja. Alsir-
menn geta verið stoltir af þvi sem
þeim hefur tekist á 20 árum: að
vinna sér sjálfstæði, pólitiskt og
efnahagslegt og renna undir það
traustum stoðum.
Alsir er á leið út úr vanþróun,
en stór hluti þjóðarinnar býr enn
við fátækt, og i Evrópu eru enn
hálf miljón farandverkamanna
frá Alsir sem skapa þarf atvinnu-
möguieika heima fyrir. Mörg
vandamál frá nýlendutimanum
eru óleyst og bráðum koma til
skjalanna stórir árgangar eftir-
striösáranna sem gera aðrar og
nýjar kröfur til lifsins en þeir sem
eldri eru. Alsirmenn treysta á að
þeirra blanda af sösialisma og
þjóðernishyggju muni reynast
góö undirstaða til lausnar á þeim
miklu verkefnum sem biða.
(AB tóksaman).