Þjóðviljinn - 19.03.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 19. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7

: :
, ■ ,
.......................
. :. • . ■
...............................

: |

Att PuaiiðSi
Þetta frumvarp er flutt af mér
og Eðvarð Sigurðssyni og efni
þess er ákaflega einfalt, þar er
lagt til að söluskattur verði felld-
ur niður á matvælum. Siðan á-
kvæði ráðherra með reglugerð
mörkin milli matvæia og annarr-
ar vöru, til að mynda sælgæus.
Grundvallarlögin um söluskatt
eru frá 1960 og þar eru i 6. gr. á-
kvæði um tilteknar lögskipaðar
undanþágur frá söluskatti. Af
matvælum er þar að finna ný-
mjólk og neysluvatn, en að
öðru leyti leggst söluskattur á öll
matvæli samkvæmt lögunum. í
lögunum er einnig ákvæði um það
að ráðherra geti með reglugerð
undanþegið tilteknar vörur sölu-
skatti og var gert i nokkrum mæli
1971 þegar svokölluð vinstri
stjórn tók til starfa. Þá bættist við
neyslufiskur og allar mjólkurvör-
ur þ.e.a.s. ekki aðeins mjólkin
sjálf, heldur einnig smjör, rjómi,
skyr og ostar og svo ýmsar nauð-
synjar aðrar, sem ekki eru af
matvælatagi.
Ástæðan til þess, að ég tel það
timabært að litið sé á þennan
gjaldstofn, að þvi er matvæli
varðar, eru þær feiknalegu verð-
hækkanir, sem yfir okkur hafa
dunið að undanförnu. Ég vil
minna á það að þegar núverandi
rikisstjórn tók við var visitalan
296 stig. Þegar hún var siðast
reiknuð var hún komin uppi 375
stig og hún hefur siðan verið að
hækka dag frá degi og það er al-
veg augljóst, að eftir tiltölulega
stuttan tima, nokkrar vikur, þá
verður hún komin yfir 400 stig og
þá hefur hún hækkað um meira en
þriðjung i tið núverandi rikis-
stjórnar. Þetta er heildarmeðal-
tal miðað við grundvöll visitölu-
fjölskyldunnar. En matvæli hafa
hækkað miklum mun meira.
Matvæli hafa hækkað að
meðaltali um 41,2% i tið rikis-
stjórnarinnar. Ekki er heldur
um það að ræða að matvæli
hafi hækkað um þessa pró-
sentutölu að jafnaði, þvi brýn-
ustu matvæli þau matvæli sem
heimilin nota dag hvern og enginn
maður kemst hjá að nota, hafa
hækkað ennþá meira en þetta.
Vörur af þessu tagi hafa hækkað
um 60% hvorki meira né minna.
Þarna er þvi um að ræða verð-
hækkanir sem hafa orðið ákaf-
lega þungbærar og verða þung-
bærari og þungbærari. 1 dag
hækkuðu landbúnaðarvörur allar,
nema nýmjólkin, aðeins vegna
þess að hún er greidd niður úr
rikissjóði með fjármunum, sem
aflað er þá með skattheimtu eftir
öðrum leiðum. Við þekkjum öll á-
hrif gengislækkunarinnar. Þau
eru að velta yfir okkur dag frá
degi og viku eftir viku og þau
munu bitna mjög þungt á inn-
fluttum matvælum og raunar
einnig á matvælum sem fram-
leidd eru hér, vegna þess að
gengislækkunin hefur áhrif á
rekstrargrundvöll landbúnaðar
o.fl. matvælaframleiðanda hér á
landi.
Hækkar söluskatturinn
í 29%?
Söluskatturinn hér er orðinn á-
kaflega hár. Hann er hvorki
meira né minna en 20%. Þetta er
svipuð upphæð og söluskattur eða
virðisaukaskattur er i nágranna-
löndum okkar, en í þvi sambandi
er þess að gæta að þar i löndum
Fellum
niður
söluskatt
af
matvælum
er búið að mestu leyti að afnema
alla tolla. Þvi fer mjög fjarri að
allir tollar hafi verið afnumdir á
Islandi. Tolltekjur rikissjóðs eru
mjög miklar. 1 fjárlögum þessa
árs er sköttum rikisins þannig
skipt, að beinir skattar eru 8,8
miljarðar en óbeinir skattar eru
38,8 miljarðar. Menn taki eftir
þessum hlutföllum á milli beinna
skatta og óbeinna. Óbeinu skatt-
arnir eru orðnir svona óhemju-
lega miklu stærri hluti af skatt-
heimtu rikisins og ég efast um að
hlutföll af þessu tagi þekkist i
nokkru nálægu landi. Af þessum
óbeinu sköttum, sem eru 38,8
miljarðar er söluskatturinn 17,9
miljarðar skv. þeim tölum sem
eru i fjárlögum, en tollar og önnur
aðflutningsgjöld 12,8 miljarðar.
Það eru semsé innheimtir tollar
fyrir 12.8 miljarða á sama tima
og söluskatturinn er kominn upp I
20%. Nú hefur sú stefna verið
mörkuð af islenskum stjórnvöld-
um, að við eigum að fella niður
tolla af innfluttum varningi og við
höfum raunar skuldbundið okkur
til þess, bæði i sambandi við aðild
að EFTA og samningana við
Efnahagsbandalag Evrópu. En
ég vil minna á það, að ef þessir
tollar og aðflutningsgjöld féllu
niður og ættu að innheimtast i
söluskatti i staðinn, eins og oftast
hefur verið talað um, þá þyrfti
söluskatturinn að hækka upp i
hvorki meira né minna en 29%.
Þá væri þessi óbeini skattur orð-
inn u.þ.b. 50% hærri hér á fslandi
en hann er til að mynda annars
staðar á Norðurlöndum.
Aukiö ranglæti
Ég hygg að við séum þarna
komnir inn á brautir, sem kunna
að reynast okkur hættulegar og á-
stæða sé til að endurskoða af
fullri alvöru hvort við getum
haldið áfram á þessari braut. Ég
vakti athygli á þvi áðan að mat-
væli hefðu hækkað meira en
nokkrar aðrar vörutegundir. Slik
hækkun á matvælum bitnar að
sjálfsögðu þyngst á þeim, sem
verða að nota mestan hluta tekna
sinna til matarkaupa. Þannig er
þvivarið um lágtekjufólk, um
barnmargar fjölskyldur, um
aldraðfólk og um öryrkja. Aldrað
fólk og öryrkjar verður raunar að
nota svo til allar þessar tekjur til
matarkaupa. Sá skammtur, sem
þessum þjóðfélagsþegnum er ætl-
aður er svo naumur, að ég hygg
að litið verði þar aflögu þegar bú-
ið er að greiða hitunarkostnað og
rafmagn einnig. Þess vegna hefur
þessi hækkun á matvælum, sem
er meiri en á nokkrum öðrum
vörum, orðið til þess að stórauka
þjóðfélagslegt ranglæti. Það er
verið að leggja auknar Þjóðfé-
lagslegar byrðar hlutfallslega á
það fólk, sem hefur minnsta getu
til að bera þær.
Hliðstæð
skipun erlendis
Eins og ég gat um áðan, leggj-
um við flutningsmenn til, að mat-
væli verði felld niður úr sjálfum
söluskattsstofninum. Af þvi
mundi þá leiða að það yrði ekki
aðeins söluskatturinn sjálfur sem
félli niður af þessum vörum held-
ur einnig viðlagagjaldið. Þessi
20%, sem lagðar eru á þessar vör-
ur, mundu falla niður, vörurnar
mundu sem sé lækka um um það
bil 17%. Við áætluðum hve mikill
söluskattur hefði verið innheimt-
ur af matvælum á siðasta ári. Það
kom þá i ljós að trúlega hefði sú
upphæð numið 1300 til 1400 milj.
kr. eða u.þ.b. 4% i visitölu. Siðan
hafa matvæli hækkað ákaflega
mikið eins og ég gat um áðan og
meira en annað, þannig að trú-
lega er hér um að ræða upphæð á
þessu ári sem næmi um 2000 milj.
kr. og yrði likast til öllu hærri
hluti af visitölunni vegna þess að
matvæli hafa hækkað meira en
annað, eins og ég gat um, þannig
að þarna gæti verið um að ræða
jafngildi visitölulækkunar um
5%. Það er umtalsverð breyting
eins og kjörum manna er nú hátt-
að. Hér hefur oft verið um það
rætt hvort ekki væri ástæða til
þess að hafa söluskatt af tvenns
konar tagi, hafa mismunandi há-
an söluskatt eða engan söluskatt
á sumum vörum en einhvern
söluskatt á öðrum vörum.
Embættismenn hafa verið and-
vigir þessu fyrirkomulagi og talið
að það væri erfitt að fylgjast með
þvi að slikt kerfi yrði ekki hagnýtt
til þess að stela úndan söluskatti.
Ég hygg að allir viti að það er nú
gert I allrikum mæli hér á tslandi.
Samt er það svo, að I ýmsum ná-
grannaþjóðfélögum okkar, hefur
þessi háttur verið tekinn upp.
Þannig er i Noregi um að ræða
tvenns konar virðisaukaskatt eft-
ir mati á þvi hvort vörur eru
nauðsynlegar eða miður nauð-
synlegar. Ég hefi ekki heyrt um
að norðmenn hafi lent i neinum
vandræðum af þessum sökum.
Mér er kunnugt að hliðstæð skip-
an er i Frakkland og ég hygg i
fleiri löndum, og fyrir þvi eru að
sjálfsögðu engin rök að embættis-
menn okkar islendinga geti ekki
gengið frá eftirlitskerfi, sem fylg-
ist með þessu á sama hátt og unnt
er að gera i öðrum þjóðfélögum.
Raunar er þessi breyting.sem við
leggjum til ákáflega einföld.
Þarna er um að ræða matvæli,
einvörðungu matvæli, og þetta er
tiltölulega einföld flokkun. Sala á
matvælum fer yfirleitt fram i sér-
stökum verslunum, þannig að ég
hygg að það væri mjög auðvelt að
koma þessari skipan á.
Tíminn jákvæöur,
íhaldiö þegir
Frumvarp þetta um afnám
söluskatts af matvælum hefur
nokkuð verið rætt i blöðum að
undanförnu. M.a. hefur það verið
rætt i ritstjórnargreinum i Tim-
anum og undirtekir Timans hafa
verið ákaflega jákvæðar. Talið
hefur verið, að hér væri verið að
fitja upp á stefnu, sem Eysteinn
Jónsson hefði fylgt á sinum
tima og ekki skal ég fara neitt að
pexa um það, þar er ekki leiðum
að likjast. En þessar undirtektir
formanns þingflokks Framsókn-
ar eru að minni hyggju ákaflega
athyglisverðar. Ég hef ekki orðið
var við neinar athugasemdir við
þessa hugmynd af hálfu Sjálf-
stæðiflokksins, en ég hygg, að hér
sé um að ræða mál, sem hefur
vakið það mikla athygli, að það
yrði áreiðanlega vel þegið og
eftir þvi tekið, ef einhver mái-
svari Sjálfstæðisfl. t.d. fjár-
málaráðherra sem var hér við-
staddur til skamms tima léti það
uppi við 1. umræðu um málið,
hver væri afstaða Sjálfstæðis-
flokksins til þess. Það hefur mikið
verið um það talað af hálfu Sjálf-
stæðisflokks að undanförnu, að
hann vildi gjarnan draga úr al-
mennri skattheimtu vegna þess,
hve kjör hafa skerst að undan-
förnu. Þar er um að ræða ýmsar
leiðir. Við fulltrúar Alþýðubanda-
lagsinshöfum bent á það, að þeir
skattar, sem hvila þyngst á lág-
tekjufólki, eru annars vegar út-
svör og hins vegar söluskattur-
inn. Óbeinir skattar eru langsam-
lega stærsti hlutinn af tekjum
rikissjóðs, einsog ég gat hér um
áðan. Ef rikisstjornin gæti fallist
á umtalsverðar breytingar á
söluskatti hafa alþýðusamtökin
lýst yfir þvi, að þau muni að sjálf-
sögðu meta það til móts við aukn-
ar tekjur, ef um er að ræða breyt-
ingar, sem hafi áhrif á afkomu al
þýðuheimilanna.
Úr framsöguræöu Magnúsar Kjartanssonar um
frumvarp hans og Eðvarðs Sigurðssonar