Þjóðviljinn - 26.03.1975, Síða 18

18 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. marz 1975.
ÍJr rœðu Helga Seljan um eignarráð á landi
Búskaparmöguleika bænda
má ekki skerða
A kvöldfundi i SameinuOu alþingi þann 18. þessa mánaöar urðu
nokkrar umræður um þingsályktunartillögu Alþýöuflokksþing-
manna um eignarráð á landi. Efni tillögunnar er það, að „stefnt
skuii að þvi”, að allt land veröi alþjóöareign, en bújarðir verði þó
I eigu bænda, þegar þeir kjósa. 1 tillögunni er lagt til, að rikis-
stjórninni verði falið að undirbúa frumvarp þessa efnis.
Meöal þeirra, sem tii máls tóku við þessa umræðu voru Helgi
Seijan og Stefán Jónsson, og birtir Þjóðviljinn hér kafla úr ræð-
um þeirra, sem allmjög hafa verið gerðar að umtalsefni I Al-
þýöublaöinu.
Sjálfur er ég landeigandi, en ég
geri mikinn mismun á þeim rétti
og réttindum, sem ég hef nú lög-
um samkvæmt. Þar set ég vissu-
lega æðstan rétt til fullra nytja
mlns lands hvað snertir þann at-
vinnuveg, sem ég þar stunda, þ.e.
landbúnaðinn, og milli hans og
annarra réttinda og hlunninda vil
ég draga nokkur mörk. Nú vill
svo til, aö ég get þar nokkuð
djarft úr flokki talaö sjálfur. I
fyrsta lagi er jörð min hiö hæsta
kauptúninu og ég álit hiklaust aö
engar ástæöur, t.d. þarfir kaup-
túnsins, ættu að valda þvl að ég
fengi óeölilega fjárhæð fyrir hluta
hennar eða hana alla af þeim sök-
um. Þetta er I samræmi við þá
skoöun mína, að brýn almenn-
ingsnot eigi að hafa forgang án
þess að sá sem aðstöðuna á hagn-
ist óeðlilega á þeirri þörf. En hins
ber þá einnig aö gæta, að I þétt-
býlinu hefur þetta sama sjónar-
mið svo sannarlega oftar en hitt
verið fyrir borð borið og er lóða-
og húsabrask Reykjavlkursvæö-
isins þar gleggst dæmi um. Hér
þarf því hiklaust að vera sam-
ræmi I hlutunum. En bændur al-
mennt eiga ekki að ýta undir það
á neinn hátt að einstaka aðilar
innan þeirra stéttar hagnist óeðli-
lega, hvorki vegna almennings-
þarfa og enn síður þó vegna
hlunninda, sem gera einstaka
jarðir ævintýralega háar I veröi.
Fyrir raunverulegan landbúnað
er þessi stefna röng, og þaö þvl
fremur sem svo margir hafa
þurft og þurfa enn að yfirgefa
jarðir sinar án þess að fá nokkuö I
staðinn, hafandi fórnað þar llfs-
starfi slnu og sinna um áratuga-
skeið. M.a. af þeim sökum ættu
bændur að Ihuga vel spurninguna
um rikiseign jarða almennt, þar
sem einhver trygging kæmi þá
þeim til handa, sem helst þyrftu
hennar með. Einmitt af þessari
ástæðu, horfandi upp á þá mörgu
bændur, sem bótalaust hafa horf-
iö frá jörðum slnum, hef ég ætlð
hneigst mjög að þeirri stefnu al-
mennt, ef hún væri réttlátlega og
skynsamlega útfærð, en þá þyrfti
þjóðfélagsgerðin I heild að vera
önnur, það viðurkenni ég og það
er önnur saga.
En ég held áfram með hin ýmsu
réttindi, sem jörðum fylgja. Rétt-
indi sem vikið er að I þessari til-
lögu, réttindi sem þjóðfélagið i
heild þarf á að halda og þar vil ég
setja nokkuð skýr mörk. Þar á
landeigandinn ekki aö geta sett
fram óeðlilegar kröfur eða hindr-
anir svo framarlega sem ekki er
um að ræða þann réttindamissi,
sem rýrir möguleika hans til at-
vinnurekstrar síns, landbúnaðar.
Kæri mig ekki um
slikan gróða
Ég vil skilja skýrt á milli þeirra
atriða sem beint snerta landbún-
aöinn og námuréttinda ýmisskon-
ar, sem ég álít að eigi að vera I al-
menningseign. Þannig er t.d. um
háhitasvæðin o.m.fl. þviumllkt.
Það hlýtur aö teljast I hæsta máta
óeðlilegt að á sllkum dýrmætum
þáttum þjóðhags okkar geti ein-
staklingar grætt offjár. Ég segi
fyrir mig sem landeigandi, ekki
kæri ég mig um slikt. Kann að
vera að aðrir taki þvl fegins
hendi. En ég endurtek, margt
býsna hliðstætt þarf einnig að
taka I gegn I þéttbýlinu varðandi
óeðlilega gróöamyndun þar, sem
stendur almenningi og þjóöarbúi
fyrir þrifum beinlínis.
Ég hef nú aldrei veitt neitt á
ævinni, og ég held ég sleppi þeim
þætti, en ég tel veiöiréttindi til
hlunninda sem beinlínis snerta
landbúnaðinn. Það hlýtur að vera
rökrétt og eðlilegt, en þar á sér
vissulega stað óheillaþróun, sem
stöðva ber og bændur ættu I raun
að taka I þátt af fullri alvöru.
Annars vegar er jarðabrask efna-
manna úr þéttbýlinu kringum
veiðiárnar, sem er óhugnanlega
hættulegt Islenskum landbúnaði
og ömurlegt hve margur hefur
þar látið vélast vegna kostaboös
þessa rumpulýös, sem I jarðirnar
hefur sótt til þess eins að græða á
þeim.
Jarðabrask auðmanna
verður að stöðva
Jarðabrask auðmanna veröur
að stöðva. Jarðalagafrumvarpið I
fyrra var stórt spor f þá átt, þótt
lengra hefðimátt ganga. Þvi mið-
ur sáu nú sumir flutningsmenn
þessarar tillögu ekki ástæðu til að
styöja framgang þessa frum-
varps og reyna þá að koma þar
viö nauðsynlegum umbótum til
Helgl Seljan
frekari hindrúnar þessum ófögn-
uöi. Mig minnir nefnilega að það
sé áreiðanlega rétt, að fulltrúar
Alþýðuflokksins 1 efri deild hafi
staöið gegn þessum lögum og gef-
ið út sameiginlegt nefndarálit
með sjálfstæðismönnum þar að
lútandi. Verður það nú að segja,
aö ekki fylgir alltaf fullur hugur
máli i þessum efnum.
þingsjá
Rétt bænda til jarða sinna og
allra gagna þeirra og gæöa i þvl
þjóðfélagi sem við lifum I, til allra
þeirra gagna og gæða, sem at-
vinnu þeirra landbúnaöinn,
snerta, tel ég rangt að skerða með
lagaboði nú. Þar vitna ég einfald-
lega til þeirrar þjóðfélagsgeröar,
til þess hagkerfis sem við búum
við. En ég viðurkenni það, að sú
framtiðarskipun kann að vera
nauðsyn, að land allt verði rlkis-
eign meö fullu samkomulagi viö
bændur landsins.
Bændur hafi rétt
til jafns við aðra
Ég tel mjög fráleitt, að engin
takmörk séu fyrir eignarétti
bænda sett, t.d. upp I óbyggöir,
upp undir jökla eins og nú er viða
fram haldið. Hér er allt of langt
gengið og bændum einum I óhag
að halda sig fast við svona frá-
leita hluti, sem aöeins eru til þess
fallnir að vekja andúð á öörum
sjónarmiðum þeirra, sem eru
eðlileg og sanngjörn og ég styð.
En aðalatriði þessa máls eru þó
þau að ekki sé verið að vega að
eignarétti einnar stéttar og það
okkar ágætu bændastéttar á með-
an ekki er um leið vegið að eigna-
rétti ýmissa annarra stétta, sem
enn siður eiga rétt sinna eigna en
þó bændur.
Heildarlöggjöf um eignarrétt
þurfum við eflaust og m.a. um
þæreignir, sem menn hafa náð til
sln með óeðlilegum hætti, t.d.
veröbólgugróðanum og hvers
kyns braski I skjóli hans. Það er
fjarstæða að gera ekki ærlega út-
tektá þessum aðilum og svipta þá
slnum illa fengnu eignum, ef gera
ætti slíkt gagnvart bændum. Hitt
þarf svo aftur að athuga ræki-
lega, hvaða atriði og þættir ó-
skyldir landbúnaði eiga að verða
almenningseign og þá hugmynd
get ég fúslega stutt.
Það er mln skoðun að allur ó-
eölilegur gróði þurfi að hverfa úr
þjóðfélaginu, — allur óeölilegur
gróði, sem safnast á einstakra
hendur. Þann gróða er ekki að
finna hjá meginþorra bænda, en
hann á heldur ekki að koma I
hendur þeim, sem við þá sérstöðu
búa, að I landi þeirra er að finna
verðmæti sem ættu að vera þjóð-
areign.
Ég Itreka aðeins það, að hér
þarf að fara með fullri gát og al-
veg sérstaklega án allrar skerð-
ingar á búskaparmöguleikum
bænda yfirleitt. Hins vegar þá
þarf gróðamyndunin I þjóðfélag-
inu rannsóknar við I heild og inni
þá mynd koma bændur að sjálf-
sögðu einnig eins og aðrar stéttir.
Það væri kannski brýnasta verk-
efni okkar I dag, þegar þeir
kvarta oft hæst, sem mesta
möguleika hafa á þvl að safna illa
fengnum auði, en I þeim hópi eru
bændur það fáséðir aö á öðrum
ber þá hiklaust að byrja.
Frá umrœðunum um eignarráð
Þekki stéttir, sem ég vildi
gjarnan byrja á
Stefán Jónsson sagði m.a.:
Ég tek undir það, sem hv. þm.
Helgi Seljan sagði áðan um þau
þjóðfélagslegu skilyrði sem vera
þyrftu fyrir hendi til þess að ég
féllist á þaö,að Islenskar bújaröir,
jaröir bænda, væru gerðar meö
lögboöi að ríkiseign.
Jarðir og
byggingalóðir
rikiseign
Ég minnist þess, aö samiö hafði
verið árið 1939 frumvarp af einum
af fremstu leiðtogum íslenskra
bænda og meö atfylgi annarra
bændaforingja, frumvarp um
það, að allt land Islenskt þ.á m.
byggingarlóðir í bæjum, skyldi
vera ríkiseign en réttur bænda
slðan tryggður með erfðafestu,
þannig að þeir misstu einskis I við
þá lagasetningu um rétt til bú-
setu, rétt til jaröarnytja. Aðeins
þetta að þeir væru sviptir réttin-
um til þess að selja landið. Þetta
var hugsaö af hálfu bændaleiö-
toganna þá sem ráðstöfun til þess
að binda endi á jaröabrask, og þó
sagði
Stefán Jónsson
fyrst og fremst e.t.v. aö ná aftur I
hendur bænda ýmsum þeim
hlunnindum, sem af þeim höfðu
veriö tekin með offorsi þeirra,
sem peningana höföu. Þetta
frumvarp var að vlsu aldrei lagt
fram. Það kom strlð og I ljós kom
andstaða öflugra manna I sterk-
um stjórnmálaflokki, öflugra
manna, sem einmitt höfðu náð
hlunnindajörðum af bændum og
vildu ógjarnan láta þau hlunnindi
til baka.
Með fylgi fasteignir
i borgum og bæjum
Ég ítreka það, að eins og nú er
ástatt á Islandi, þá treysti ég mér
ekki til þess að greiöa atkvæði
með þingsályktunartillögu þar
sem ráðgert er að snúa sér fyrst
að bændum um skerðingu á eign-
arrétti. Ég tek undir það, sem hv.
þm. Helgi Seljan sagði áöan, aö
ég þekki stéttir, sem ég vildi þá
gjarnan byrja á. Um það er lýkur,
kann samt vel svo að fara, að
þjóðarheill krefjist þess að allt
land Islenskt verði með lögum
gert að þjóðareign, að rfkiseign.
Þaöer ætlanmln.aðísama mund
muni þaö þykja hin mesta nauö-
syn, að með fylgi þá fasteignir I
borgum og bæjum, og fyrirtæki
ýmis önnur, sem ég hafði nú ætlað
að jafnvel Alþýðuflokkurinn eftir
12 ára blíða þjónkun við þá, sem
helst hafa auðinum safnað á
þessu landi og verið þess helst
umkomnir að kaupa upp bújarðir
og leggja sveitir I eyði — að jafn-
vel Alþýðuflokkurinn ætti nú aö
fallast á, að fyrirtæki þau og fast-
eignir væru þess eðlis að það hefði
þjóðhagslega meiri þýðingu að
beina þangað geiri slnum um
eignaupptöku, heldur en aö bú-
jörðum bænda.
Stefán Jónsson
Röðun viðfangsefna
á þjóðnýtingarskrá
Við kunnum að lenda I nokkrum
vanda, þegar við röðum upp við-
fangsefnum á þá skrá, sem viö
gerum okkur um störf að þjóö-
nýtingu á Islandi. Það er alveg
rétt, að eignarhald á landi er eitt
af þeim grundvallaratriðum, sem
við hljótum að taka tillit til. En
ekki þá sist I því hvernig við röð-
um upp viðfangsefnunum. 1
bændastett eigum við ennþá, guöi
sé lof, þrátt fyrir það þótt að stétt
þessari hafi þrengt á liðnum ár-
um, fyrir margra hluta sakir
helst mannspratanna aö leita I
pólitik og I félagsmálum. Aftur á
móti hefur efnahagsleg staða is-
lenska bóndans orðið meö þeim
hætti I undarlegu og ekki að öllu
leyti heppilegu verðmætakapp-
hlaupi, sem háð hefur verið á slð-
ari áratugum, — hún hefur orðið
með þeim hætti, að hvorki er aö
bændum vegandi, á sviöi kaup-
gjaldsmála, efnahagsmála né að
félagslegri stöðu þeirra, án þess
aö eiga það á hættu að valda jæim
stórtjóni.
Þingsálytkunartillagan, sem
hér liggur fyrir ber yfirbragð
þess stjórnmálaflokks, sem vegið
hefur að hagsmunum bænda, sem
þjónaö hefur undir ihaldiö, stand-
andi úr þessum ræðustóli, sitjandi
úr þingsæti sinu, flötum beinum,
út af liggjandi og á grúfu. Ég mun
kjósa mér aðra fylgisveina er ég
fjalla um eða greiði atkvæði með
þingmáli, sem fjallar um eignar-
hald bænda á landi sínu.