Þjóðviljinn - 16.04.1975, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 16. april 1975
DJÚÐVIUINN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÖÐFRELSIS
tJtgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson,
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón meö sunnudagsblaöi:
Vilborg Harðardóttir
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Skólavörðust. 19. Sfmi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaðaprent h.f.
ORKUNA BER AÐ NÝTA Á ANNAN VEG
Þess er að vænta, að næstu daga komi
frumvarpið um kisiljárnverksmiðju á
Grundartanga i Hvalfirði till 2. umræðu i
neðri deild alþingis, en efri deild hefur
áður samþykkt frumvarpið.
Miklar umræður hafa farið fram um
þetta mál að undanförnu bæði utan þings
og innan. Stjórnarflokkamir hafa beitt sér
fyrir verksmiðjubyggingu og Alþýðu-
flokkurinn tekið afstöðu með þeim, en Al-
þýðubandalagið barist gegn þvi að frum-
varp rikisstjórnarinnar um málmblendi-
verksmiðju i Hvalfirði næði fram að
ganga.
Alþýðubandalagið hefur markað þá
stefnu, að brýnasta verkefnið i orkumál-
um sé tvimælalaust að útrýma hinni rán-
dým innfluttu oliu við húsahitun á Islandi
og nota beri alla möguleika, sem okkar
eigin orkulindir bjóða upp á einmitt i þvi
skyni, áður en hugsað sé til þess, að ráð-
stafa þeim á nokkurn annan hátt.
Áður en vinstri stjórnin lét af völdum,
hafði Magnús Kjartansson sem iðnaðar-
ráðherra látið gera verkfræðilega áætlun
um það, hvernig ná mætti þvi marki á fá-
um árum að útrýma oliukyndingunni við
húshitun og með samanburði við niður-
stöður könnunar varðandi hugsanlega
kisiljárnverksmiðju hafði verið sýnt fram
á, að nýting orkunnar frá Sigölduvirkjun
fyrir okkar almenna markað, þar á meðal
húshitun, væri okkur að mun þjóðhagslega
hagkvæmari en ráðstöfun hennar til orku-
freks iðnaðar.
Margföldun oliuverðsins á siðasta
valdaári vinstri stjórnarinnar tók af öll
tvimæli i þessum efnum, og i samræmi við
það markaði Alþýðubandalagið sina
stefnu.
Við verjum nú 3000-A000 miljónum
króna á ári til kaupa á oliu til húshitunar,
en oliuliterinn kostar nú yfir 20 krónur til
neytendans. Og þar sem um það bil
helmingur landsmanna á þess kost að hita
hýbýli sin með innlendri orku, þ.e. jarð-
varma, en hinn helmingurinn ekki, þá hef-
ur skapast svo gifurlegt misrétti milli
þegnanna, að með engu móti verður við
unað.
Það liggur fyrir að kostnaður við upp-
hitun ibúðarhúsnæðis er fjórfait hærri hjá
þeim, sem kynda verða með oliu en hjá
hinum, sem jarðvarmans njóta. Það er
ekki óalgengt, að hitunarkostnaður hjá
fólki úti á landi fari upp i 15-20 þúsund
krónur á mánuði og nemi þannig meira en
einum þriðja af dagvinnutekjum verka-
fólks, svo að ekki sé nú minnst á aldrað
fólk ogöryrkja, sem beinlinis virðist ætlað
að sitja i köldum hýbýlum.
Það er staðreynd, að orkan frá þeim
tveimur virkjunum, sem nú er unnið að
samkvæmt ákvörðunum frá tið vinstri
stjórnarinnar, þ.e. frá Sigölduvirkjun og
Kröfluvirkjun myndi ásamt mögulegri
aukinni nýtingu jarðvarmans nægja til að
útrýma oliunni og búa öllum landsmönn-
um jafnrétti á þessu sviði, og þessu verk-
efni væri hægt að ljúka á fáum árum með
samtengingu orkuveitusvæða og
styrkingu dreifikerfa.
En i stað þess að fallast á rök Alþýðu-
bandalagsins I þessum efnum stefnir
rikisstjórnin að þvi fullum fetum, að ráð-
stafa mjög verulegum hluta orkunnar frá
Sigöldu með öðrum hætti, það er til
kisiljárnverksmiðju i Hvalfirði, en slikt
hlýtur auðvitað að þýða verulegar tafir á
þvi að næg raforka verði fyrir hendi til að
útrýma oliunni við húshitun.
Slik ráðstöfun er þvi sem hnefahögg
framan i nær hálfa þjóðina, sem áfram
verður að búa við olíuhitun fyrir bragðið.
f umræðum, sem fram hafa farið um
þetta mál hefur auk þess verið sýnt fram
á, að samkvæmt þeim orkusölusamningi,
er frumvarp rikisstjórnarinnar byggir á,
þá er verksmiðjunni ætlað að fá orkuna á
verði, sem tæplega nægir fyrir fram-
leiðslukostnaði hennar.
Þegar Gunnar Thoroddsen, núverandi
iðnaðarráðherra gekk frá samningnum
við auðhringinn, sem gert er ráð fyrir að
eigi 45% i verksmiðjunni, þá var orku-
verðið aðeins hækkað um 35% frá fyrri
drögum, enda þótt áætlaður stofn-
kostnaður verksmiðjunnar hafi á sama
tima hækkað um yfir 100% og áætlað sölu-
verð framleiðslunnar hafi hækkað um
150% frá fyrri drögum og þar með sölu-
þóknun auðhringsins. Það er skemmst frá
að segja, að Gunnar Thoroddsen gekk
þannig frá samningnum við Union
Carbide, að á móti smávægilegri hækkun
orkuverðs (innan við 100 miljónir króna)
þá var hlutur auðhringsins fyrir tækni-
þekkingu, söluþjónustu, tækniþjónustu og
í arð aukinn um 6-700 miljónir króna mið-
að við fyrsta árið, sem verksmiðjan yrði i
rekstri.
Siðast en ekki sist er þess að geta i sam-
bandi við þetta mál að þrátt fyrir alvar-
legustu áskoranir fjölmargra aðila þar á
meðal heimamanna i Borgarfjarðar-
héraði um að áður en framkvæmdir
hæfust yrði gerð itarleg vistfræðileg könn-
un á hugsanlegum áhrifum verksmiðjunn-
ar á lifriki næsta umhverfis, þá hefur
rikisstjórnin skellt skolleyrum við öllum
slikum óskum, og Gunnar Thoroddsen lýs-
ir þvi blákalt yfir að hann telji nægilegt að
slik könnun fari fram þegar hafist hefur
verið handa um framkvæmdir!
— k
Þeir sem kjósa kísiljárn
Dæma orkuskort yfir þjóðina
— segir Magnús Kjartansson í nefndaráliti í neðri deild
t gær og I fyrradag voru lögð
fram nefndarálit um frumvarp til
laga um járnblendiverksmiðju i
Hvalfirði. Iðnaðarnefnd neðri
deildar hefur þriklofnað um
málið. Fimm nefndarmenn (3
sjálfstæðismenn, 1 framsóknar-
maður og 1 alþýðuflokksmaður)
leggja til að frumvarpið verði
samþykkt. Magnús Kjartansson
leggur til að þvi verði visað frá
með rökstuddri dagskrá. Ingvar
Gislason (framsókn) stendur ekki
að neinu nefndaráliti en mun gera
grein fyrir afstöðu sinni við 2.
umræðu i neðri deild.
Meirihluti iðnaðarnefndar
(Ingólfur Jónsson, Lárus Jóns-
son, Pétur Sigurðsson, Sverrir
Bergmann og Bragi Sigurjóns-
son) mælir með þvi að frumvarp-
iðum járnblendiverksmiðju verði
samþykkt með þeim breytingum
sem á þvi voru gerðar i efri deild
alþingis. Meirihlutinn telur upp
marga aðila sem komið hafi á
fund nefndarinnar og veitt
mikilsverðar upplýsingar. Birtur
er kafli úr skýrslu náttúru-
verndarráðs til heilbrigðiseftir-
litsins frá 9. þ.m. og jafnframt
tekið fram að i framsögu fyrir
málinu verði gerð grein fyrir
greinargerð um málið sem full-
trúar úr náttúruverndarráði hafi
skilað til nefndarinnar.
Hér fer á eftir minnihlutaálit
Magnúsar Kjartanssonar:
Grundvalla ratriðiö
Könnun á þvi hvort hagkvæmt
væri að koma upp orkufrekum
iðnaði i sambandi við Sigöldu-
virkjun hófst 1971 þegar fyrrver-
andi rikisstjórn ákvað að ráðast i
þá miklu virkjunarframkvæmd.
Ástæðan fyrir þeirri könnun var
sú að sýnt þótti að um alllangt
árabil yrði ekki markaður fyrir
verulegan hluta þeirrar orku sem
Sigölduvirkjun ynni, nema gerðar
yrðu ráðstafanir til þess að koma
slikum markaði á laggirnar. Að
visu var vitað um nægan markað
i landinu, þar sem um var að
ræða rafhitun húsa utan varma-
veitusvæða, en talið var að sá
markaður kæmist i gagnið á löng-
um tima sökum þess hve oliuverð
var lágt. Við þessa könnun var
mótuð sú nýja stefna að þvi er
varðar orkufrekan iðnað á
tslandi, að hugsanlegt fyrirtæki
yrði að veruiegum meiri hluta i
eigu islenska rikisins og lyti is-
lenskum lögum og reglugerðum i
einu og öllu, en það telur höfundur
þessa nefndarálits örlagarikt
grundvallaratriði i sambandi við
iðnþróun og raunar alla skipan
atvinnumála.
Húshitun gangi fyrir
bær forsendur könnunarinnar
sem að markaðnum sneru
breyttust með skjótum hætti
haustið 1973, þegar oliuverð
margfaldaðist. Um leið opnaðist
rafhitunarmarkaðurinn allur;
þingsjá
það varð stórlega hagkvæmt fyrir
þjóðarheildina og einstaklinga ut-
an jarðvarmasvæða að nota
raforku til húshitunar i stað oliu,
og jafngilda þau umskipti af-
kastamiklum útflutningsiðnaði
með gjaldeyrissparnaði sinum.
Rannsókn, sem hafist var handa
um i tið fyrrverandi rikisstjórnar
á nýtingu innlendra orkugjafa i
stað oliu, sýndi að til rafhitunar
húsa þyrfti um 800 GWh á ári.
Orkuvinnsla Sigölduvirkjunar
jafngildir hins vegar 700 GWh til
almennra nota og húshitunar.
bannig varðIjóst að ekki var unnt
að ráðstafa neinni orku frá
Sigölduvirkjun til nýs iðnaðar, án
þess að það bitnaði á þeim
byggðarlögum þar sem nota
verður raforku til húshitunar.
bar með var orðið um val að
ræða: að nota raforkuna til hitun-
ar húsa eða til nýrrar iðnaðar-
framleiðslu. Ilöfundur þessa
nefndarálits telur það ekkert
álitamál að fyrri kosturinn verð-
ur að ganga fyrir, jafnt af efna-
hagslegum sem félagslegum
ástæðum.
Ekki einangrað mál
Ástæða er til þess að vekja at-
hygli á þvi að þeir, sem greiða at-
kvæði með frumvarpinu um
kisiljárnverksmiðju, eru ekki að
fjalla um einangruð vandamál,
heldur eru þeir jafnframt að taka
ákvarðanir um önnur stórmál.
Þeir eru að dæma orkuskort yfir
stóra landshluta um alllangt ára-
bil. Þeir eru að dæma óþörf oliu-
kaup yfir þjóðarheildina og þung-
bæran hitunarkostnað yfir hluta
þjóðarinnar. Þeir eru að ákveða
að næsta meiri háttar vatnsafls-
virkjun á tslandi verði við Hraun-
eyjarfoss í Tungnaá, en ekki i
öðrum landshlutum.
Hér er um að ræða megin-
ástæðuna fyrir þeirri niðurstöðu
að ákvörðun um byggingu
kisiljárnverksmiðju sé ekki tima-
bær. En hér kemur einnig fleira
til. Samningsdrögum þeim, sem
gerð höfðu verið við auðhringinn
Union Carbide um minnihluta-
aðild að verksmiðjunni, hefur
veriö gerbreytt islendingum i
óhag. Eignarhlutur Union Car-
bide hefur verið stækkaður úr
35% i 45%, greiðslur til
auðhringsins fyrir þekkingu,
einkaleyfi og sölustarfsemi hafa
verið hækkaðar stórlega, og nú-
verandi rikisstjórn hefur ekki
hagnýtt sér gerbreyttar aðstæður
og stóraukna arðsemi til þess að
tryggja eðlilega hækkun á
raforkuverði. Ég flyt breytingar-
tillögur um þessi atriði og nokkur
önnur á sérstöku þingskjali, og
koma þær til atkvæða ef dag-
skrártillaga min verður felld. bar
mun ég einnig leggja til að ekki
verði hafist handa um neinar
framkvæmdir, fyrr en endan-
legar niðurstöður Náttúru-
verndarráðs og Heilbrigðiseftir-
lits rikisins eru tiltækar ásamt
reglum sem taki mið af lifriki
Hvalfjarðar.
Rökstudd dagskrá
Megintillaga min — segir
Magnús Kjartansson — er hins
vegar sú að frumvarpið verði af-
greitt með svofelldri rökstuddri
dagskrá:
Þar sem islendingar þurfa á
næstu árum að hagnýta alla til-
tæka orku, fjármagn og vinnuafl
til þess að nýta innlenda orku-
gjafa i stað oliu, m.a. með rafhit-
un húsa, telur deildin allar for-
sendur skorta til þess að koma
upp orkufrekum iðnaði meðan
svo er ástatt og tekur fyrir næsta
mál á dagskrá.