Þjóðviljinn - 15.06.1975, Side 7

Sunnudagur 15. júni 1975 ÞJÓÐVILJINN — S10A 7
FÍLUM ÚTRÝMT
NJORÐUR P. NJARÐVÍK
SKRIFAR:
Er sama hvað
maðurinn heitir?
Um sfðustu mánaðamót birti
Þjóðviljinn frétt um að Alþingi
hefði samþykkt að veita 56 út-
lendingum islenskan rikis-
borgararétt. Þetta er árlegur
viðburður og gott ef ekki nokkru
fleiri i þetta sinn en veja er til. I
inngangi fréttarinnar segir orð-
rétt: „Eins og jafnan áður er
veiting ri'kisborgararéttar
bundin þvi skilyrði að þeir sem
heita útlendum nöfnum taki sér
islenskt nafn. Er þarna um að
ræða mikilsverð forréttindi um-
fram islendinga sem jafnan
verða að bera sama nafnið frá
vöggu til grafar.” Ég geri ráð
fyrir að þessu orðalagi ráði
glannalegt skopskyn blaða-
manns Þjóðviljans, en sannast
best að segja er þetta ekkert
gamanmál, að minnsta kosti
ekki þeim sem þannig eru
dæmdir frá nafni sinu af mis-
kunnarlausu tillitsleysi óper-
sónulegs skrifstofuvalds.. Nú
skortir mig að visu þekkingu til
að fullyrða að hér sé á ferðinni
einsdæmi i viðri veröld, en sem
betur fer mun það að minnsta
kosti harla sjaldgæft.
Það mun vera litlum vand-
kvæðum bundið fyrir islendinga
að skipta um nafn ef þeir óska
þess. Það er augljóst réttlætis-
mál. öngum manni ætti að vera
skylt að rogast með nafn sem
honum er ami að. Auk þess sýn-
ist manni að hinu ópersónulega
skrifstofuvaldi þyki nöfn harla
ómerkileg sönnunargögn um til-
vist einstaklings. 1234-5678 er
miklu girnilegri fróðleikur hag-
stofum, sjúkrasamlögum og
lögreglu, að ógleymdum sjálf-
um Skattinum. 1234-5678 virðist
veita hauslausu embættisvaldi
islendinga mun meiri upplýs-
ingar um manneskjur en til að
mynda nafn eins og Hólmfastur
Guðmundsson, og var þeim
manni þó einkennilega ílla við
að láta hýða sig hér fyrrmeir.
Nei. nöfn skipta litlu máli i sam-
skiptum viðislenska rikisvaldið.
Nema þegar um er að ræða út-
lendínga sem voga sér að setj-
asthér að og bjóða fram starfs-
krafta sina til lífsbaráttu þess-
arar þjóðar. Þá eru nöfn orðin
heljarmikill þyrnir sem stingur
I augu hvers heilvita valds-
manns. Við viljum ekki láta
menga arfborna kynslóð,
komna af hetjum af konunga-
kyni að langfeðgatali með ó-
smekklegum og afkáralegum
nöfnum utan úr afkimum ver-
aldarinnar.
Hér sitja drýldnir valdsmenn
með útlend ættarnöfn sem þykja
víst fln, og rita öðrum mönnum
meö önnur útlend ættarnöfn
bréf þar sem tilkynnt er að vilji
menn hefjast upp i þá mann-
virðingu sem þvi fylgir að hafa
bréf upp á að vera islendingur,
þá dugi ekki að bera þrælanöfn
utan úr heimi. Haft er fyrir satt
að maður nokkur sem fékk þá
hugsjón að kenna islendingum
að drekka kókakóla hafi óðar
verið dubbaður til menntamála-
ráðherra og samstundis vakist
til skilnings á þeirri óhæfu sem
fylgir útlendum nöfnum á Is-
landi. Það er að segja á fólki en
ekki vörum, auðvitað. Hefði nú
þessi þorstslökkvandi maður
hugsað eins um vörur og fólk þá
. hefði orðið að skrúfa heitið Ford
af öllum bllum, en i staðinn
skrúfað á heitið Fari. Á Lauga-
veginum er fest skilti með orð-
inu Honeywell. Þetta er nafn á
amerisku fyrirtæki sem gat sér
gott orð fyrir að framleiða lim-
lestingasprengjur til að laga
vaxtarlagið á bændum i Asiu.
Hefði ekki verið tilvalið að þýða
nafn fyrirtækisins upp á is-
lensku og kalla það Hunangs-
brunn? Tökum hjólbarða. Væri
ekki þarft verk að mála yfir út-
lend nöfn og skrifa Brúarsteinn
og Góðæri i staðinn? Hvað segja
menn um að heimta prentaða
limmiða á alla sigarettu, af-
sakið, vindlingapakka, með
nöfnunum Bólstraði sófinn og
Varakóngurinn? Væri þetta
ekki þarft verk i þágu islenskr-
ar tungu? Þvi miður verður
maður vist gersamlega heima-
skitsmát ef maður ætlar að þýða
Kóka-kóla. Og auðvitað skilur
hver maður að þetta yrði ærið
kostnaðarsamt eins og nú er
komið fyrir afkomu atvinnuveg-
anna.
Nei, islensk stjórnvöld hafa
nægilegt bissnissvit til að sjá að
það er mun ódýrara að banna
nöfn fólks en vörumerkja. Hitt
er öllu erfiðara að skilja, að
maður sem flyst hingað til að
vinna hjá Alafossi, i frystihúsi i
Vestmannaeyjum eða raðar
saman blómaskreytingum skuli
ógna islenskri tungu meira með
nafni sinu en samanlagður kapi-
talismi heimsins með öllum sin-
um auglýsingamætti. I eitt ein-
asta skipti skildu islensk stjórn-
völd þessa ósvinnu sina. Það
var þegar Vladimir Askinasy
var veittur islenskur rikis-
borgararéttur. Þá sagði dóms-
málaráðherra islendinga með
sinni ábúðarmiklu rödd og sin-
um frábæru áherslum (hvernig
væri annars að menntamála-
ráðherra bæri fram stjórnar-
frumvarp um að banna áherslur
dómsmálaráðherrans, þær eru
áreiðanlega skaðlegri tungunni
en þúsund útlend nöfn) að sér
væri andskotans sama um alla
lög-gjöf hann færi eftir heil
brigðri skyn-semi. Er hugsan-
legt að hann hafi litið á
nafn þessa stórkostlega list-
amanns eins og hvert annað
vörumerki? Ætli sá grunur hafi
læðst að honum að það kynni
einhver að leggja kollhúfur ef
Valdimar Daviðsson eða Valdi-
mar öskunös færi að bjóðast til
að halda konserta i New York,
Paris, Miinchen eða London?
Spurningin er þá þessi:Er sama
hvað maðurinn heitir til þess að
hann fái að heita það sem hann
heitir? Ef jafnvel dómsmála-
ráðherra skilur að það er beint
óréttlæti að svipta pianóleikara
heiti sinu, geta þá ekki einhverj-
ir aðrir skilið að það er lika ó-
réttlæti að svipa hljóðfæraleik-
ara á önnúr hljóðfæri heiti sinu?
Hvers eiga þeir að gjalda sem
voru látnirlæra á selló, trompet
og fagott?
Einu sinni frétti ég af manni
sem var sagður ákveðinn i að
taka upp nafnið Egill Skalla-
grimsson þegar honum yrði
veittur islenskur rikisborgar-
réttur. Einhverra hluta vegna
varð ekki af þessu. Kannski hef-
ur íslenskum yfirvöldum verið
ljóst að þetta er vist upphaflega
norskt nafn, og svo mun vist
vera um fleiri nöfn sem hér
tiðkast. En óneitanlega hefði
verið gaman að sjá hér Egil
kallinn endurborinn.
Svo langar mig að lokum að
minna á eitt atriði. íslensk yfir-
völd heimta af útlendingúm að
þeir leggi niður nöfn sin. Um
leið er verið að krefjast þess að
þeir þurrki út uppruna sinn og
jafnvel hverja minningu um
fyrraheimaland sitt .A þessu ári
er verið að halda upp á 100 ára
búsetu islendinga i Vestur-
heimi. Engin orð eru spöruð til
að hæla afkomendum þessara
búflytjenda fyrir ræktarsemi
þeirra við uppruna sinn. Við lof-
um þetta fólk fyrir að reyna af
mætti að halda lifi i islensku þar
vestur frá.fyrir að gefa út blað á
islensku og fyrir að snúa hingað
heim öðru hverju og halda
tengslum við ætt sina og fyrri
óðul. Þetta þykir okkur til mik-
illar fyrirmyndar. En af ein-
hverjum undarlegum ástæðum
hugsurr. við þveröfugt um þá
sem koma hingað til okkar. Þeir
eru ekki hvattir til að gefa út
blöð á sinum upprunalegu þjóð-
tungum. Fyrri tilvera þeirra
skal helst afmáð. Þeir fá ekki
einu sinni að halda skirnarnöfn-
um sinum. Það er eins og þarna
skjóti dálitið skökku við. Rök-
réttur er þessi hugsunarháttur
ekki. Það væri þá helst sú lógik
sem stundum er kennd við
hunda. Nei, góðir hálsar, eigin-
lega ættu engir útlendingar að
fá að setjast hér að nema þeir
séu að minnsta kosti islendingar
i þrjá ættliði.
Njörður P. Njarðvík.
Ný kvikmynd um Pétur mikla
í vikuritinu Time segir nýlega
frá þvi að verið sé að útrýma fil-
um i rikinu Rúanda i austurhluta
Mið-Afriku. Rúanda er litið land,
um fjórðungur af flatarmáii is-
iands, en þar búa um fjórar mil-
jónir manns og fjölgar ört.
Fólksfjölgunin kallar á stöðugt
meiri útþenslu ræktarlands og I
réttu hlutfalli við hana minnkar
athafnasvæði filanna. Undanfarið
hefur þvi mikið verið um að filar
geri innrás á akra bændanna og
hámi. i sig kjarnfóðrið.
Þetta hefur knúið forseta lands-
ins, Juvénal Habyalimana hers-
höfðingja, til að fyrirskipa
„grisjun” filastofnsins. Talið er
að i landinu hafi verið 140 filar
áður en „grisjunin hófst. Þar af
höfðu 106 verið drepnir þegar
greinin var skrifuð. Að auki höfðu
26 verið skotnir með deifilyfjum
og þeir fluttir i þjóðgarð landsins
sem nefnist Kagera. Veiðimenn
hins opinbera voru að eltast við
þá átta fíla sem eftir voru og
þeirra beið dauðinn einn. —ÞH
Pólitík
Framhald af bls. 6.
Á valdi
auöhringsins
Astæðan fyrir þvi að þessi fjár-
dráttur er framkvæmanlegur er
sú, að álbræðslan er hlekkur i
langri keðju sem Alusuisse ræður
yfir. Alusuisse á báxitnámurnar:
Áusuisse framleiðir súrál og raf-
skaut; Alusuisse á álbræðsluna i
Straumsvik þar sem hráál er
framleitt; Alusuisse kaupir hrá-
álið og fullvinnur það i verk-
smiðjum sem einnig eru i eigu
auðhringsins. Þannig getur
Alusuisse ákveðið það næsta ein-
hliða hvar i framleiðsluferlinum
gróði er látinn myndast og hvar
er látið koma fram bókhaldslegt
tap. Matið á þeim atriðum ler
einvörðungu eftir þeirri þörf auð-
hringsins að tryggja hámarks-
gróða, að sjálfsögðu á kostnað
viðskiptaaðila sinna hvarvetna
um heim.
Þessu er á ailt annan veg farið i
sambandi við kisiljárnverksmiðj-
una. Minnihlutaaðilinn, auð-
hringurinn Union Carbide, ræður
ekki yfir neinum þeim hráefnum
sem verksmiðjan notar: þau eru
mjög algeng og ekki einokuð af
neinum. Union Carbide kaupir
ekki heldur framleiðslu verk-
smiðjunnar til fullvinnslu. Þar á
þvi ekki að vera unnt að beita
fjármálabrögðum af hliðstæðu
tagi, a.m.k. ekki ef meirihluta-
aðild rikisins er i höndum manna
sem hafa metnað og djörfung til
þess að halda á hagsmunum is-
lendinga.
Hafa ekkert lært
og engu gleymt
Þessar staðreyndir eru raktar
hér vegna þess að enn eru til
menn sem ekkert hafa lært og
engu gleymt. Deilurnar á þingi i
vetur snerust ekki aðeins um
þann grundvallarágreining milli
Alþýðubandalagsins og stjórnar-
flokkanna, hvort nota ætti tiltæka
Leyfið þreyttum
að sofa
Úr blaðadómi um sjónvarps-
seriu i svissneska sjónvarpinu:
„Enn ein sönnunin: Sjónvarpið
er eina svefnmeðalið sem mað-
ur tekur inn gegnum augun”.
Moskva (APN) Það var þegar á
árunum 1937-1939, að fyrsta
sovéska kvikmyndin um Pétur
mikla var gerð. Kvikmyndin, sem
var i tveimur hlutum og byggð á
hinni þekktu skáldsögu Aleksei
Tolstojs, fór sigurför um allan
heim.
Sergei Gerasimof, sem m.a.
gerði stórmyndina „Lygn
26 fflar af 140 sem tii voru i
iandinu voru fluttir i þjóðgarðinn
en afgangurinn drepinn.
raforku á næstu árum til þess að
fullnægja brýnustu hversdags-
þörfum landsmanna eða til nýrr-
ar verksmiðjuframleiðslu. Af
hálfu Sjálfstæðisflokksins komu
fram þær raddir að hið eina rétta
væri að halda áfram á þeirri
braut sem mörkuð var með ál-
samningunum frá 1967, fylla
landið af erlendum fyrirtækjum,
gera þeim kleift að féfletta okkur
bæði með orkuverði og skattaá-
kvæðum og flytja arðinn úr landi.
Ragnhildur Helgadóttir lýsti yfir
þvi á þingi að með meirihlutaeign
islenska rikisins i kisiljárnverk-
smiðju væri verið að framkvæma
stórfelldustu „þjóðnýtingu” i’
sögu landsinsjbest hefði verið að
verksmiðjan væri alerlend.
Gunnar Thoroddsen sem staðið
hafði mjög álútur að samnings-
gerðinni við Union Carbide eftir
að hann varð iðnaðarráðherra og
fallist á breytingar sem skerða
h 1 n t islendinga um hundruð
miljóna króna á ári.sá þann kost
vænstan á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins að biðjast afsökunar á
„þjóðnytingarstefnu” sinni — það
hefði þvi miður ekki verið póli-
tiskur grundvöllur fyrir öðru!
Þrátt fyrir óumdeilanlega
reynslu af álsamningunum. voíir
sú hætta yfir að hliðstæðir samn-
ingar verði gerðir á nýjan leik. Á
það er þrýst af fjölmörgum er-
lendum auðhringum, þar á meðal
af Alusúisse sem hefur sérstak-
lega „góða” reynslu af islending-
um. Þvf er ástæða fyrir lands-
menn að Vera vel á verði.
Nátengt
kjarabaráttunni
Þegar þetta er skrifað er ekki
enn útséð um málalok i samning-
um verklýðshreyfingarinnar við
atvinnurekendur og rikisstjórn.
Vera má að hugur launamanna sé
þessa dagana allfjarri þeim
vandamálum sem hér hafa verið
reifuð. Samt er hér aðeins um að
ræða tvær hliðar á sama við-
fangsefninu, hverjar verða þjóð-
artekjurnar og hvernig á að
skipta þeim. Það er nú ljóst að
samningur sá sem gerður var við
Alusuisse 1967 skerðir þjóðartekj-'
ur islendinga um tugi miljarða
króna á samningstimabilinu. Þá
fjármuni hefði ella verið hægt að
nota til þess að auka þjóðartekjur
Iheild og hlut hvers launamanns.
Einmitt þetta atriði þurfa lands-
menn að festa vel i minni. Þær
pólitisku ákvarðanir sem rikis-
stjórn og alþingi taka eitt árið
geta haft úrslitaáhrif á aðstöðu
launamanna árum og áratugum
siðar.
streymir Don", hefur nú hafið
undirbúning að gerð nýrrar kvik-
myndar um þennan mann, sem
skipar svo mikinn sess i rúss-
neskri sögu. Myndin byggist á
fyrsta hluta skáldsögu Aleksei
Tolstojs, kafla sem ekki kom
fram i gerð fyrri myndarinnar.
Húnáað lýsa fyrstu árum Péturs
sem sjálfstæðs stjórnanda, hinu
vægast sagt siðlausa umhverfi
hans, samsulli af andstæðum, lit-
rikum og ákaflega athyglis-
verðum persónuleikum. Hér er
um að ræða efnisrika og að formi
til heilsteypta mynd, sem til
bráðabirgða hefur hlotið nafnið
„Æska Péturs fyrsta”.
Seirgei Gerasimov segir, að
ástæðan til þess að menn liti nú
aftur til þessa söguiega efnis, sé
sú að hið unga riki, sem Pétur
mikli myndaði, endurspegli
mikilvægan sögulegan þróunar-
feril, sem ennþá sé þess virði að
rannsaka. Þó ekki megi gleyma
stéttaskipingunni, sem einkenndi
umbætur keisarans, hinni
grimmilegu undirokun Kósakk-
anna og uppreisn bændanna,
verður að hafa i huga hin gifur-
legu vandamál, sem menn stóðu
þá frammi fyrir i Rússlandi.
Auðvitað var Pétur mikli
keisari með öllu sem þvi tilheyrði.
en allt hið andstæða i skapgerð og
eðli hans hlýtur enn að vekja
áhuga nútfmamanna.
Sergei Gerasimov er sem sagt i
önnum við undirbúning þessarar
miklu kvikmyndar. Meðal annars
er sovéskt kvikmyndafólk nú i
Hollandi, Þýskalandi og á fleiri
stöðum sem máli skipta i sam-
bandi við starf og æsku Péturs
mikla.