Þjóðviljinn - 06.08.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 6. ágúst 1975 ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 7
Hlustað á Danilo Dolci,
skáld og umbótamann
— Danilo Dolci heitir heimskunnur ítalskur rit-
höfundur og umbótamaður sem nú er gestkomandi
hér i borg. Hann hefur í meira en tuttugu ár haft
forystu fyrir merku starfi á Sikiley, sem miðar að
þvi að samfylkja alþýðufólki til breytinga á högum
sinum — með sjálfskönnun, frumkvæði að neðan og
baráttu án ofbeldis.
— Hér fer á eftir frásögn Danilo Dolcis af starfi
þessu og var hún skráð niður á fundi með nokkrum
islenskum áhugamönnum. — áb.
Danilo Dolci er fæddur árið 1924
og ólst upp i miðstéttarfjölskyldu
á Norður-ttaliu. Hann tók út
þroska sinn bæði með firnalegum
lestri bóka og svo siðar i fangelsi
hjá fasistum, sem hann slapp frá
til skæruliða i fjöllum. Og i
plomadelfia, kristilegu sam-
félagi fyrir munaðarleysingja úr
striðinu, sem velviljaðir menn
komu upp: það lif og starf i hóp
var mjög þroskavænlegt fyrir
ungan mann sem var að læra að
lifa i samræmi við sannfæringu
sina. Dolci lærði arkitektúr i há-
skóla, en hafði jafnan meiri
áhuga á þvi, hvernig samfélag
manna er byggt upp en á sam-
bandi steina i milli i byggingum.
Og þar kom, að honum fannst
Nomadelfia aðeins sem vin i eyði-
mörk, skjól fyrir fáeina einstak-
linga. Og hann spurði sjálfan sig:
hvaðum afganginn af heiminum?
,,Svona er nú lifið"
Þá var það, segir Dolci, að ég
kom til Trappeto á Sikiley. Þar
var aðkoma hin ömurlegasta,
engin gata sem þvi nafni gat
nefnst, engin skólpræsi, engin
iyfjabúð, jörð skrælnuð af vatns-
skorti og litt gjöful, allt samfélag
i helgreipum snikjulýðs
mafiunnar, sem beitti ofbeldi
leynt og ljóst. Ég reyndi að skilja
þetta samfélg, og það var ærið
verk, þvi ég var langt að norðan
og það var margt sem ég ekki
vissi. Ég byrjaði að vinna ýmiss
konar vinnu með þessum bænd-
um og fiskimönnum og spyrja þá
um lif og kjör. Og að þvi hvort
hægt væri að breyta þessum kjör-
um. Við þvi fékk ég næsta óljós
svör. En eftir þvi sem ég var
lengur samvistum við þetta fólk,
deildi við það kjörum, ræddi við
það i smærri og siöar stærri hóp-
um, fór myndin að skýrast. Það
hófst alþýðleg sjálfskönnun. Þvi
eins og viðar þekkti fólkið alls.
ekki vandamál sin, ein helsta
hindrun i vegi var sú, að það gerði
sér alls ekki grein fyrir þvi að
unnt væri að breyta nokkru.
Svona er nú heimurinn, sögðu
menn, og hefur alltaf verið. Við
skulum hafa i huga að slikur upp-
gjafatónn heyrist ekki aðeins á
Sikiley eða i þróunarlöndum,
heldur lika i iðnrikjum, þar sem
fáir gera sér grein fyrir þvi að um
valkosti sé að ræða, að þróun
samfélags gæti verið önnur en
hún er.
Annar þröskuldur i vegi þar á
Sikiley var blátt áfram lágt
tækni- og menningarstig. Það er
erfitt að vekja áhuga manna á
vatnsveitu, þegar þeir ekki vita
hvað vatnsveita er. Þriðji vand-
inn — þar og hvar sem er — er
tengdur spurningunni um það,
hvernig geta menn staðið saman,
unnið saman. Þetta er erfið
spurning ekki sist þar sem hug-
sjónin er einstaklingsframtak.
Leynd og ofbeldi
Þetta var sá vandi sem lifði inni
i fólkinu sjálfu. Og svo bættist það
við, að það var þrúgað að ofan, af
snikjulifi mafiunnar, af sam-
virkni allra helstu valdahópa.
Það var einna brýnast að
kanna þetta valdakerfi og út-
skýra fyrir fólki. Kanna sam-
bandið milli hins pólistiska
valds, sem þiggur atkvæði og
annan styrk af mafiumönnum,
sem hreiðra um sig á hinum
ýmsu sviðum og taka skatt af
öilu þvi sem fram fer. Hvernig
þessir náungar „klóra hver öðr-
um um bakið” og mergsjúga al-
menning með leyndina og ofbeld-
ið að vopni, sundra fólki og koma i
veg fyrir að það skilji hagsmuni
sina, hvort sem er i kosningum
eða annarri athöfn. Þetta kerfi er
sérlega illkynjað á Sikiley, en það
er lika alþjóðlegt fyrirbæri og
lagar sig með ýmsum hætti að
„siðmenntaðri” aðstæðum, tekst
einatt að hafa á sér lýðræðislegt
yfirbragð. Þá eru atkvæði ekki
fengin t.d. með spagettidisk eða
hótunum, heldur með þvi að fjár-
festa i fjölmiðlum, kaupa upp
blaðamenn og pólitikusa osfrv.
Vatnsveitan
Við þurfum að reyna að
hnekkja þessu kerfi með þvi að
reisa grind að öðru og lýðræðis-
legra samfélagi, þar sem hægt
væri að skapa ný tengsli og nýja
samstöðu milli manna og þar með
grafa undan skjólstæðingakerfi
mafiunnar. Og það þyrfti að byrja
á einhverju ákveðnu verkefni
sem gæti orðið lyftistöng fyrir
slika þróun.
Sá kjarni manna, sem hafði
myndast og fékkst við samfélags-
könnun og leit að frumkvæði til
breytinga, komst að þeirri niður-
stöðu, að þessi lyftistöng gæti
verið mikil stifla, og þar með
uppistöðuvatn og vatnsveita á
hina skrælnuðu akra bændanna —
en á Sikiley kemur varla dropi úr
lofti hálft árið. Með löngu og
erfiðu starfi tókst a@ samfylkja
fólkinu um þessa kröfu, skapa
þann þrýsting á yfirvöld sem
þurfti til að hægt væri að reisa
þessa stiflu. Og þegar hún var
fengin þá breyttist margt. Landið
Danilo Dolci á Sikiley: arkitekt sem hafði meiri áhuga á byggingu
mannfélagsins en samspili steina.
Alþýðuveldið skolaði
burt veldi mafíunnar
^ Malta
Starf Dolcis og félaga hans hefur borið mestan og bestan árangur i fló-
anum vestur af Palermo og sveitum uppaf honum.
var allt i einu orðið grænt, upp-
skeran fjórfaldaðist, og þetta
vatn sem hafði svo ágæt áhrif var
alþýðuvatn, en áður höfðu mafiu-
menn ráðið þvi litlu af vatni sem
hægt var að fá.
Við þetta jókst fólki kjarkur og
sjálfstraust; það er þá hægt að
breyta til svo um munar! Og við
þetta sjálfstraust varð til afl sem
gat afhjúpað mafiukerfið, lagt
fram nöfn og heimildir um sam-
band þess við pólitiska valdakerf-
ið. A þessum slóðum hrundi
mafiukerfið að mestu. Og for-
dæmi bænda þarna á vesturhluta
Sikileyjar, við Castellammarefló-
ann, það breiddist út. Það risu ný
samvinnufélög að fyrirmynd
þeirra sem við höfðum stofnað,
önnur stifla var reist — en við
vildum helst tiu i viðbót. (Dolci
sagði siðar, að á þvi svæði þar
sem umbótastarf hans og félaga
hans hefur borið mestan árangur
byggju um 100 þúsund manns, en
ýmiskonar áhrif þessa fordæmis
væru i gerjun viða um eyna).
Reynsla 23 ára kennir okkur, að
fyrst af öllu þarf að koma af stað
Fátækt á Sikiley; heimurinn hefur alltaf verið svona sagði fólkið.
sjálfskönnun alþýðu á vanda sin-
um. Þá er fremur auðvelt að
ráðast i hluti sem ekki krefjast
annars en að tekið sé til hendinni.
Flóknara verður málið þegar
skapa þarf þrýsting á yfirvöld, til
að knýja á um fjármagn og leyfi
til meiriháttar framkvæmda (t.d.
stiflan). Og þá skiptir afar miklu
máli að aðferðirnar sem notaðar
eru i baráttunni, i verkföllum og
öðrum mótm ælaaðgerðum,
(Dolci hefur sjálfur m.a. beitt
hungurverkföllum), séu sem
vandaðastar. Gandhi sagði að
skárra væri að skjóta, en leggja á
flótta, en enn betra væri að finna
aðferðir sem vænlegri væru til
árangurs en að skjóta.
I heimi þar sem þvi er spáð, að
innan skamms geti einstakir hóp-
ar komið sér upp eigin at-
ómsprengjum er lifsnauðsyn að
leggja sem mesta áherslu á nýtt
'siðgæði, á nauðsyn baráttuað-
ferða án ofbeldis.
Hugrekkiö
Að lokinni þessari frásögn
Danilo Dolcis fóru spurningar og
svör milli hans og áheyrenda.
Hann skýrði m.a. frá þvi mikla
hugviti sem mafian beitti til að
hnekkja viðleitni umbótamanna;
það er ekki verst þegar skotið er.
mafian hefur miklu fleiri úrræði.
Vissulega var það erfitt að
skapa nýja viðstöðu gegn þessu
gróna og gamla valdi. Það er ekki
nema litill hluti fólks, sem hefur
hugrekki til að berjast fyrir
breytingum, og það er lika litill
minnihluti sem veitir þeim virka
andstöðu — flestir biða átekta i
spurningu; hver verður ofan á?
Við gerðum ýmsar vitleysur.
sagði Dolci. Þegar við t.d. hófum
máls á stiflunni, þá héldum við að
auðveldast væri að virkja smá-
bændur, sem áttu sina eigin
skika. En þeir voru hræddir og
þeim fannst þetta tal okkar bara
vera „of gott til að vera satt”.
Það kom svo á daginn að auðveld-
ast var að fá með i slaginn dag-
launamenn. sem höfðu engu að
tapa, þeir voru bara svangir, þeir
þurftu að vinna. Þeir voru þeir
fyrstu sem voru reiðubúnir til að
ganga á undan með verkföllum og
öðrum þrýstiaðgerðum, það voru
þeir sem sóttu það vatn sem siðan
dældi hugrekki i bændurna.
Framhald á bls. 10