Þjóðviljinn - 30.08.1975, Side 7

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 30. ágúst 1975
Laugardagur 30. ágúst 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIDA 7
Höfunda-
réttur og
fjölmiölar
Dagana 18. til 22. ágúst s.l. voru haldin
tvö norræn rithöfundamót að Bisköps-
Arnö i Sviþjóð.
Á fyrra mótinu var fjallað um efnið
„Fjölmiðlar og höfundaréttur” og á hinu
siðara „Norrænar nútimabókmenntir i
skólum”.
Af hálfu Rithöfundasambands íslands
sóttu mótin rithöfundarnir Agnar Þórðar-
son, Björn Bjarman, Gréta Sigfúsdóttir
og Jenna Jensdóttir. Stjórnandi mótsins
var rektor lýðháskólans að Bisköps-Arnö,
Ake Leander.
Mótið fór vel og skipulega fram, skipst
var á skoðunum og umræður fjörugar.
Kithöfundasamband tslands.
SHI um Vísismálið:
Auðstéttin
ræöur
ferðinni
A fundi sinum 25. ágúst 1975 gerði
Stúdenraráð H.í. svohljóðandi ályktun:
„t tilefni af þeim átökum sem orðið
hafa i kringum dagblaðið Visi vill
Stúdentaráð H.t. álykta eftirfarandi:
Þessar deilur hafa enn afhjúpað veru-
leikann i tjáningarfrelsi og frjálsri skoð-
anamyndun á Islandi. I ljós kemur að blað
sem hefur stært sig af þvi að vera „frjáls \
fjölmiðill” er i eigu fámenns hóps auð-
manna, sem svifast ekki að reka ritstjóra
blaðsins, ef hann flytur skoðanir sem
stangast á við fjárhagslega og pólitiska
hagsmuni eigendanna.
„Visismálið” ætti að opna augu is-
lenskrar þjóðar fyrir þeim staðreyndum
að sum stærstu dagblöðin eru i eigu fárra
auðmanna og öll eiga þau tilveru sina
undir auglýsingum fyrirtækja að meira
eða minna leyti. Þannig hefur islensk
auðstétt yfirburðatök á allri skoðana-
myndun i landinu. Þessi tök eru hins veg-
ar falin á bak við orðagjálfur um „frjálsa
fjölmiðla” og „óháð dagblöð”.
I ljósi þessara staðreynda er sú um-
hyggja, sem þessir fjölmiðlar þykjast
sýna tjáningarfrelsi i öðrum löndum, litið
annað en hræsni.
Stúdentaráð skorar á alla unnendur
raunverulegs frelsis i fjölmiðlun að nota
þá umræðu, sem „Visismálið” hefur
skapað, til að vekja athygli á þvi ofurvaldi
sem fámennir hópar hafa á allri fjölmiðl-
un hérlendis”.
Útvarp klukkan
19,30 í kvöld:
Frímúrarar
og háttalag
þeirra
Frímúrarar og starfsemi þeirrar leyni-
reglu verður viðfangsefni félaganna Ing-
ólfs Margeirssonar og Lárusar óskars-
sonar i útvarpsþættinum „Hálftlminn” i
kvöld.
Ingólfur tjáði Þjóðviljanum að i þættin-
um væri fjallað um frimúrara frá ýmsum
hliðum, m.a. telja þeir upp ýms mikils-
verð embætti innan islenska rikiskerfis-
ins. sem félagar i leynireglu frimúrara
gegna, kynna heimildir og lesa úr grein-
um sem ritaðar hafa verið um regluna.
Þeim Ingólfi og Lárusi veittist erfitt að
fá upplýsingar um starfsemi og háttalag
þessarar hreyfingar hér á landi, en sitt-
hvað forvitnilegt munu þeir félagar leiða i
ljós.
—GG
Plakat gegn súfragettum. Brjóstgóð og bllðleg kona afþakkar kosn- Christabel Pankhurst I utlegð smm I Parls.
ingaréttinn en súfragettan að baki er bæði herská og herfuleg.
Pankhurst-fólkiö gerði
aldrei neitt
með hálfum huga
Konur fengu kosningarétt
fyrst árið 1893 á Nýja Sjálandi.
Næst á eftir voru:
Ástralia 1902
Finnland 1906
Noregur 1907
Danmörk 1915
island 1915
Sovetrlkin 1917
England 1918
Kanada 1918
Sviþjóð 1919
Holland 1919
Austurrlki 1919
Pólland 1919
Þýskaland 1919
USA 1920
Tyrkland 1934
Kúba 1940
italia 1945
Ungverjaland 1945
Japan 1945
Bólivfa 1945
Frakkland 1945
Rúmenia 1946
Brasilia 1946
Búlgaria 1947
Argcntína 1947
ísrael 1948
Grikkland 1949
Sýrland 1949
Chile 1949
Egyptaland 1956
Sviss 1971
A árunum fyrir fyrri heíms-
styrjöldina var England vett-
vangur og baráttuvöllur hinnar
hörðustu baráttu I l.:ngri sögu
kvenfrelsishreyfingarinnar.
„Súfragetturnar” bresku og þá
einkum leiðtogar þeirra, þær
Emmeline, Sylvia og Cristabel
Pankhurst, urðu þekktar um vlða
veröld, og blöðin voru full af frá-
sögnum af baráttu sem átti eftir
aö verða hrein hefndarverka-
starfsemi. Þrátt fyrir mikla
niðurlægingu og harða mótspyrnu
þingmanna og lögreglu, óx
hreyfingin stöðugt, og þótt hún
beindi athvglinni fyrst og fremst
að kosningarrétti kvenna, varö
baráttan ekki siður til að brjóta
niður hina hlægilegu kvenimynd
viktoriutimatilsins.
Sjónvarpsáhorfendur hafa nú
fengið að sjá helming þeirra 6
sjónvarpsþátta sem BBC og
Warner Brothers hafa gert um
„súfragetturnar”, en I þáttunum
sem eiga eftir að koma verður
m.a. fjallað um þær deilur, sem
upp komu á milli systranna
Christabel og Sylvíu. Eins og
þegar hefur komið fram I þátt-
unum voru þær mjög óllkar og
Reginald McKenna innanrikis-
ráðherra sem setti handtökulögin
1913.
Syivia vildi ætið leggja áherslu á
að virkja verkakonurnar i
baráttu fyrir kosningarétti
kvenna, en Christabel og móðir
hennar beindu athyglinni frekar
að hinum betur settu og vildu
fyrstog fremst fá stuðning þeirra
sem áhrif höföu, enda voru aðals-
konur, eins og t.d. Lady Lytton,
ötular baráttukonur i sam-
tökunum. Svo fer að lokum aö
leiöir þeirra skiljast eftir að
Emmeline Pankhurst hefur lýst
því yfir, aö Pethick-Lawrence
hjónin (sem þegar hafa komið
fram i þáttunum) geti ekki lengur
talist meðlimir i samtökunum
(WSPU). Emmeline Pethick-
Lawrence segir I sjálfsævisögu
sinni þannig frá slitunum á
samvinnu þeirra:
„Það var eitthvað miskunnar-
laust við þær frú Pankhurst og
Christabel þegar mannleg sam
skipti voru annars vegar og þessi
harka kom ekki aðeins niður á
okkur heldur einnig^öðrum. Eftir
slitin sá ég hvorki né heyrði af
þeim mæðgum, sem höfðu búið
með okkur eins og ein fjölskylda,
og þær urðu okkur fullkomlega
framandi. Pankhurstfólkið gerði
aldrei neitt með hálfum hugá.”
Sylvla var mjög sammála þeim
hjónum, en var þó meðlimur i
WSPU áfram, og einbeitti sér æ
meira að verkakonunum i East
End, þar til árið 1914, að Christa-
bel tilkynnti henni, að stöðvar
samtakanna i East End, sem
Sylvia stjórnaði, yrðu að kljúfa
sig frá aöalsamtökunum. 1 tima-
riti „súfragettanna”, „The
Suffragette”, segir Christabel svo
frá: „Þar sem WSPU er ekki að-
eins áróðurshreyfing, heldur bar-
áttusamtök, geta þau aðeins haft
eina pólitik, eina starfsáætlun og
eina stjórn, sem er skipulögð af
frú Pankhurst og mér, sem
leiðtogum hreyfingarinnar.
Þannig hefur þetta alltaf verið, og
þær sem vilja vinna að annars
konar starfsemi eða pólitik en
WSPU gerir, verða að hafa sin
eigin samtök”. Sylvia Pankhurst
svaraði:
„Mismunurinn á baráttu okkar
samtaka og baráttuaðferðum
aðalstöðvanna var, að við lögðum
meira upp úr að reyna að virkja
verkakonurnar, en i aðalstöðvun-
um var höfuðáhersla lögð á það
sem valdskonurnar gátu gert.
Það má segja að þær hafi unnið
Emmeline Pankhurst, Emmeline Pethick-Lawrence, Christabel Pankhurst og Flora Drummond. Eins
og sjá má Hkjast leikkonurnar I sjónvarpsþáttunum hinum raunverulegu persónum greiniiega og virð-
ast hafa veriö valdar með tiilit til þess.
Emmeline Pankhurst handtekin, en hún var ein af fáum súfragettum,
sem yfirvöidin horðu aldrei að nlna I fangelsunutn.
THI
Lady Lytton í Newcastle 1909, en myndin er tekin skömmu áður en hún kastaði sfnum fyrsta steini.
(Lytton var i siðasta sjónvarpsþættinum)
Emily Davison kastar sér fyrir hest konungsins á kappreiOum 1913.
Súfragettur mótmæla nauðungarmötun á stöllum sinum I fangelsum.
frá toppnum og niður, en við
öfugt.”
Sylvia var einnig mótfallin hin-
um hörðu baráttuaðferðum syst-
ur sinnar og móður, en þær beittu
stöðugt róttækari aðgerðum.
Gluggar voru grýttir, hús brennd
og listaverk eyðilögð. 1 stjórnar-
tið Churchills sem innanrikisráð-
herra urðu miklir árekstrar á
milli „súfragettanna” og lögregl-
unnar og þá einkum 18. nóvember
1910, þegar lögreglan lamdi á
konunum, handtók fjöldamargar
og lét m.a. ákæra sumar fyrir
hórdóm, sem gaf lögreglunni rétt
til að afklæða þær. Matarþving-
unin, sem flestar forustukonur
„sufragettanna” þurftu að liða i
fangelsum, var pyndingaraðferð,
sem aðeins var notuð á konur, og
116 læknar sendu ráðherra mót-
mælskjal. öll sú niðurlæging
sem þessar konur urðu
að þola, skýrir kannski að ein
hverju leyti þá hörku sem þær
sýndu stundum hver annarri. í
þáttunum,sem við eigum eftir að
sjá I sjónvarpinu, verður m.a.
sýnt frá herskáustu mótmælaað-
gerðunum, þegar „súfragetturn-
ar” kveiktu i húsum og brutu
glugga. Hreifingin fékk sinn
fyrsta pislarvott 1913, Emily
Davison, sem kastaði sér fyrir
hest kóngsins við kappreiðarnar á
Derby og lést af sárum sinum
nokkrum dögum seinna.
Er striðið hófst4. ágúst 1914 var
öllum „súfragettununi” sleppt úr
fangelsi og skömmu seinna snéri
Christabel til baka til Englands,
en hún hafði flúið til Parisar 1912.
Sylvia var þá nýkomin úr hungur-
verkfalli i fangelsi, en rúmt ár
var siðan sett höfðu verið sérstök
lög um „súfragetturnar”, sem
leyföu, að þær sem einu sinni
höfðu verið handteknar mátti
handtaka aftur við minnsta tilefni
og láta aíplána upphaflegan dóm
sinn að nýju.
Það var ekki fyrr en 1918 að sett
voru lög i Englandi um kosninga-
rétt kvenna (yfir 30 ára og með
fjárhagslega aðstöðu) og sam-
timis karlmanna sem orðnir voru
21 árs. 1928 fengu enskar konur
fyrst sama kosningarétt og karl-
menn. Eftir þetta átti Christabel
eftir að vera i framboði fyrir
„Kvennaflokkinn” en Emmeline
Pethick-Lawrence fyrir verka-
mannaflokkinn, og galt Christa-
bel töluvert afhroð i þessum
kosningum (1918). Sylvia systir
hennar var hins vegar einn af
stofnendum enska kommúnista-
flokksins sem hún átti raunar
siðar eftir að yfirgefa. Frú Pank-
hurst var i framboði hjá ihalds-
mönnum, án þess að verða kosin
á þing, og i siöari heimsstyrjöld-
inni átti Frederick Pethick Law-
rence eftir að verða Indlands-
málaráðherra. Þessi sundurleitu
stjórnmálaafskipti forvigis-
manna „súfragettanna” sýna
hversu gifurlega mismunandi
hugmyndafræði þeirra var og
skýrir einnig að einhverju leyti
þau miklu átök sem áttu sér stað
innan hreyfingarinnar, á meðan
baráttan var sem hörðust.
(þs endursagði úr bók Tonis
Liversage, „Da kvinderne mátte
gá under jorden”.)