Þjóðviljinn - 09.10.1975, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 9. október 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Mario Soares í viðtali við Le Monde:
Sósíaldemókratí er ónothæft
í Portúgal
Soares boðar til ráðstefnu
kommúnista — og sósialisla frá
Spáni, Frakklandi, Ítalíu og
Portúgal um leiðina til sósialismans
Skiptar skoðanir rikja um það
hvers eðlis Sósialistaflokkur So-
ares i Portúgal er. Flokkurinn
hefur eins og kunnugt er lang-
mest kjörfylgi stjórnmálaflokka i
Portúgal. Forsvarsmenn krata-
flokka i Vestur-Evrópu vilja
gjaman láta lita svo út sem flokk-
ur Soaresar sé systurflokkur
þeirra, en aðrir og þar á meðal
Soares sjálfur telja hann likan
Sósialistaflokki Mitterands i
Frakklandi. Bæði innan og utan
Portúgal hafa heyrst raddir um
það að allskyns hægri öfl i
Portúgal noti sér sósialistaflokk-
inn sem „nokkurskonar regnhlif”
fyrir starfsemi sina og þvi sé
flokkurinn i raun „hættulega”
hægrisinnaður. I lok siðasta mán-
aðar birti New York Times frétt
um að bandariska leyniþjónustan
CIA hefði með aðstoð krataflokka
og verkalýðshreyfinga i Vestur-
Evrópu veitt miljónum dollara
um nokkurra mánaða skeið til
starfsemi Sósialistaflokksins i
Portúgal. Ef rétt væri myndi það
kasta talsverðri rýrð á flokkinn,
en Soares og ýmsir leiðtogar
krataflokka hafa afneitað þessari
frétt og segja hana söguburð ein-
an, þótt New York Times telji sig
geta stuðst við sjálfstæðar heim-
ildir úr fjórum áttum. 1 þessu
sambandi er fróðlegt að vita hvað
Soares sjálfur segir um flokk sinn
og ástandið i Portúgal. Soares
hefur að undanförnu verið við-
staddur flokksþing Verkamanna-
flokksins í Blackpool i Englandi
og þing sænskra krata i Sviþjóð. Á
heimleið til Portúgal átti hann
eftirfarandi viðtal við Marcel
Niedergang iParis, og birtist það
i Le Monde 3. október.
M.S.,,Afstaða okkar sósialista i
Portúgal er ljós: „Við litum
þannig á að aðferðir sósialdemó-
kratiskra flokka séu ekki nothæf-
ar i Portúgal. Við höldum þvi
fram að sósialdemókratiið sé ekki
mögulegt i Portúgal. Þetta sögð-
um við áður en kerfisbreyting-
amar voru ákveðnar i landbúnað-
inum og áður en þjóðnýtingarher-
ferðin, sem snertir nú um 60%
iðnaðarins,hófst. Þaðhefur tekist
að brjóta á bak aftur ofurveldi
einokunarhringanna. Þetta er
staðreynd.
Og við endurtökum: Þær að-
ferðir sem hinir sósialdemó-
kratisku vinir okkar i Evrópu
nota þurfa ekki endilega að vera
marktækar i Portúgal. Við viljum
koma á raunverulegu sósialisku
lýðræðisskipulagi, sem virði regl-
ur hins pólitiska fulltrúalýðræðis,
en sem rúmi einnig ákveðið form
beins lýðræðis, er byggi á þeirri
reynslu sem fengist hefur af sjálf-
stjórn vinnustaða. Þessi reynsla
er fyrir hendi og hún er jákvæð.
Vandinn er að samræma þessi
lýðræðisform, t.d. i bæjarstjórn-
um.”
Siðan ræðir Soares'nokkuð þá
tilhneigingu sem viða geri vart
við sig að stimpla Sósialistaflokk-
inn hægrisinnaðan. Hann heldur
þvi fram að flokkurinn sé ef til vill
lengst til vinstri af öllum sósial-
istaflokkum i Evrópu, en segir að
I rauninni skipti það ekki máli,
þvi sú spurning sem sé mest
brennandi sé hvernig menn vilji
skipuleggja leiðina til sósialism-
ans. Marcel Niedergang spyr þá
hvort það séu ekki hártoganir,
þegar þau öfl sem eru lengst til
vinstri i Portúgal segja Sósial-
istaflokkinn „langt til hægri” og
sósialistar svarifyrir sig með þvi
að kalla kommúnista „stalin-
ista”.
M.S. ,,Jú, i raun og veru.
Astandið er miklu flóknara en
þetta. Stjórnmálavandinn i
Portúgal einskorðast ekki af deilu
milli Kommúnistaflokksins og
okkar. Hitt er svo annað mál, að
við stöndum frammi fyrir tveim-
ur megin byltingarhugmyndum,
sem eru andstæðar. Við viljum
fyrst og fremst treysta hið póli-
tiska lýðræði, þannig að miðað sé
að raunhæfu og fjölþættu lýðræð-
isskipulagi.
Byltingarhugmynd kommún-
ista, sú leninistiska, leggur á-
herslu á framvarðarsveit bylt-
ingarinnar og hallast að eins-
flokkskerfi, sem riki yfir öllum
öðrum samtökum i landinu. Þetta
getum við ekki fallist á. Og ég
leyfi mér að halda þvi fram að
umræða um þessi mál snerti ekki
aðeins Portúgal, heldur einnig
Frakkland og Italiu ekki siður.
Þess vegna hef ég ákveðið að
kalla saman ráðstefnu i Lissabon
um efnið: Leið iðnrikjanna i Vest-
ur-Evrópu til sósialismans.
Þangað hef ég boðið fulltrúum
kommúnista- og sósialistaflokka i
Frakklandi, ltaliu, Spáni og
Portúgal, en ég veit ekki enn
hvernig þessari hugmynd verður
tekið.”
Marcel Niedergang minnisti
þessu næst á þau skilyrði Sósial-
istaflokksins fyrir þátttöku i.
sjöttu bráðabirgðastjórninni
Portúgal, að útvarpsstöðinni
Radio Renaissance yrði skilað
aftur til kirkjunnar og • blaðið
Republica sett i hendur fyrri út-
gefendum. Hann spyr hvort Soar-
es leggi enn mikla áherslu á þessi
mál.
M.S „Að okkar mati er'Repu-
blica tákn um prentfrelsið og fjöl-
þætta fjölmiðlun. Þaö er ekki
hægt að fallast á það að nokkrir
prentarar geti ráðið pólitiskri
stefnu dagblaðs i blóra við vilja 1
blaðamanna og hluthafa og brjóti 1
þannig gildandi lög.”
M.N. — Oft hefur Republica-
málinu verið stillt upp sem deilu
milli Kommúnistaflokksins og
Sósialistaflokksins. Er það ekki
einföldun?
M.S. „Jú, þetta er flókið mál,
en Kommúnistaflokkurinn ber
samt sem áður töluverða ábyrgð
á þvi hvernig fór. Hann ruddi
brautina fyrir vinstri öfgamenn-
ina á Republica með áróðri sin-
um. Þeir færðu hann sér i nyt.
Þetta sýnir hin tvíræðu tengsl
miili Kommúnistaflokksins og
öfgaaflanna til vinstri.”
M.N. — Má ekki segja hið sama
um Sósialistaflokkinn og tengsl
hans við vinstri öfgaöfl. I mörg-
um verkalýðsfélögum hafið þið
tekið höndum saman við maóista
til þess að ná meirihluta af
kommúnistum?
M.S. „Það má vera, en i okkar
tilviki er um allt annað að ræða.
Við berjumst gegn flokki sem vill
einoka forystuna i Verkalýðs-
Marió Soares, formaður portógalskra sóslalista, segir að-
ferðir krataflokka i Vestur-Evrópu ónothæfar i Portúgal.
hreyfingunni. Þannig getur sam-
stöðupólitik okkar i verkalýðsfé-
lögum komið skringilega fyrir
sjónir, en hún miðar aðeins að þvi
að koma i veg fyrir óeðlileg völd
Kommúnistaflokksins.”
M.N. — Kommúnistaflokkurinn
er þá höfuðóvinurinn?
M.S. „Alls ekki. Við höfum
aldrei litið þannig á málin. Höfuð-
óvinurinn, og sá eini, eru hægri-
öflin, sem vinna að samblæstri og
biða vitjunartima sins. Komm-
únistaflokkurinn á að vera i rikis-
stjórn en það verður að þvinga
hann til þess að virða leikreglur
lýðræðisins. Það virðist hægt
annarsstaðar i Evrópu, og hvers-
vegna ekki i Portúgal? Persónu-
lega er ég mjög tengdur Santiago
Carrillo, aðalritara spænska
kommúnistaflokksins, og allir
verða að leggjast á eitt um að
greiða götuna fyrir lýðræðisþróun
á Spáni, sem gæti orðið enn skjót-
ari en i Portúgal, þegar aðstæður
leyfa, einmitt vegna pólitiskra
viðhorfa Carrillos.”
Siðar i viðtalinu varar Soares
við þeirri hættu sem hann telur
felast i þvi að öfgaöfl gegn vinstri
berjastgegn stjórn Melo Antunes.
Hann minnir á hvernig fór fyrir
þýska kommúnistaflokknum eftir
fyrri heimsstyrjöldina. Hann hafi
tönnlast á „borgaraskap” sósial-
ista og kallað þá „svikara” með-
an nasisminn hélt innreið sina og
vann fullnaðarsigur að lokum. I
Portúgal þurfi hin sundurleitu
stjórnmálaöfl að sameinast til
þess að koma í veg fyrir að hægri
öflin notfæri sér veikleika bylt--
ingarinnar.
Þá heldur Soares þvi fram að
stjórn Pinheiro de Azevedos fari
nú með lögmætt byltingarvald i
Portúgal. Byltingarhreyfingin
hafi tvisvar farið út af sporinu
fram til þessa, fyrst til hægri á
timum Spinola og siðan til vinstri
á timum Concalvesar sem for-
sætisráðherra, en nú sé hún á
réttu róli, og þessvegna þurfi að
styrkja stjórnina i sessi.
Soares heldur þvi einnig fram
að á timabili hafi Kommúnista-
flokkurinn stefnt að þvi að ná ein-
ræðisvaldi. Hann segir að þessi
stefna hafi sérstaklega verið
hættuleg vegna þess að hún hafi
getað leitt til þess að Portúgal
yrði að bitbeini i stórveldaátök-
um. Almenn mótmælaalda hafi
risið i landinu gegn áformum
kommúnista, sérstaklega i suður-
hluta landsins. Tilraunir hafi ver-
ið gerðar til þess að halda þvi
fram að hér hafi verið um and-
kommúniska herferð að ræða
skipulagða af sósialistum og
hægri öflunum. Þetta sé ekki rétt,
Framhald á bls. 10
ERUN
Al) FIAT.IA
Vöruafgreiðslur okkar í Bíldshöfða 20
Vöruafgreiðslan Klettagörðum 1 og 9 er flutt.
Vöruafgreiðslan Sölvhólsgötu
flyst helgina 26. október.
Athugið:
Afgreiðsla flugfylgibréfa verðurfyrst um sinn
í sama húsnæði við Sölvhólsgötu. Sími 21816.
Nýtt símanúmer 82855. Bíldshöfða 20
FLUGFELAG LOFTLEIBIR
LSLAMDS
FÉIÍNi SIM ANMSl FUJTMMJ Í YRIK YDIJll