Þjóðviljinn - 12.02.1976, Qupperneq 5

Fimmtudagur 12. febrúar 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
itSlii
I

Bandarisk B-52-sprengjuflugvél á Thule-flugvelli. Myndin, sem birtist i
vesturþýska timaritinu Der Spiegel 1968 er óræk sönnun þess, að
Bandarikin þverbrutu samkomuiagið við Danmörku um að flugvélar
með kjarnorkuvopn mættu ekki lenda á dönsku landi.
Maður með hundasleða á isnum skammt þar frá sem
voru fjórar vetnissprengjur með sprengikraft á við4
flugvélin hrapaði. í flugvélinni
m iljónir smáiesta af TN'T.
„BROTIN OR
VIÐ THULE
?•>
Ein af þeim fimm
,,brotnu örvum", sem
Barry Schneider telur
upp í grein sinni um
bandarisk kjarnorkuvopn
og dreifingu þeirra, er
hrap flugvélar af gerð-
inni B-52 skammt frá
Thule á Grænlandi í
janúar 1968. I sambandi
við það mál kom í Ijós að
Bandaríkjastjórn hafði
að engu samkomuiag við
dani um að ekki mætti
geyma kjarnorkuvopn í
Grænlandi eða fljúga
með þau yfir danskt yfir-
ráðasvæöi. Um þetta slys
stendur i grein Schneid-
ers:
,,Plútoníum dreifist
við flugsiys
við Grænland
21. janúar 1968 ætlaði B-52 að
nauðlenda i bækistöð flug-
hersins i Thule á Grænlandi, en
hrapaði á isinn á North Star Bay
og brann. „Venjulegt” sprengi-
efni i öllum fjórum kjarnorku-
sprengjunum um borð sprakk
og plúton-mengaði svæði, sem
að minnsta kosti var 300-400 feta
breitt og 2000 feta langt.”
Sífiug með
kjarnorkuvopn
Þetta er sú af hinum „brotnu
örvum” Bandarikjanna sem
mesta athygli hefur vakið
hérlendis og er það að vonum,
þar eð slys þetta átti sér stað i
næsta grannlandi okkar. Flug-
vél þessi mun hafa verið a
reglubundnu flugi bandariska
kjarnorkuflughersins frá
Plattsburg i New York-riki i
áttina að Norðurströndum
Sovétrikjanna. Bandarikin iðka
ennþá siflug þetta með kjarn-
orkuvopn og er tilgangurinn
með þvi að alltaf sé einhver
hluti kjarnorkufiugflotans á
Þá sýndi sig að
Bandarikin
höfðu að engu
samning við
dani um að ekki
mœtti fljúga með
kjarnorkuvopn
yfir danskt
yfirráðasvœði
lofti, ef strið skyldi brjótast út
við Sovétrikin, svo að sá hluti
flotans sé þá tiltækur sem næst
fyrirhuguðum skotmörkum.
Frétt þessi vakti mikla ólgu i
Danmörku, enda kváðust
danskir ráðamenn hafa litið svo
á að i gildi væri samkomulag
milli þeirra og Bandaríkja-
stjórnar um að hvorki mætti
geyma kjarnorkuvopn i banda-
riskum herstöðvum á Græn-
landi eða fljúga með þau yfir
grænlensk svæði. (1 sambandi
við skrif um að likur séu á þvi,
að kjarnorkuvopn séu geymd á
Keflavikurflugvelli, hefur
komið i ljós að islenskir
ráðamenn hafa talið samskonar
samkomulag i gildi milli sin og
Bandarikjanna — eða það láta
þeir að minnsta kosti i veðri
vaka.) A Islandi vakti flugslysið
á Pólstjörnuflóa einnig mikla
athygli, og 23. jan. kvaddi
Magnús Kjartansson þing-
maður Alþýðubandalagsins sér
hljóðs á þingfundi i Alþingi og
benti á þá gifurlegu hættu, sem
stafar af sisveimandi flota
Bandarikjanna með kjarnorku-
vopn og benti á að háskinn af
sprengjum vofir einnig yfir
Islandi. Ræðu sinni lauk
Magnús á þessa leið:
Emil „vissi
ekki betur"
,,Af þessum ástæðum fer ég
þess á leit við hæstvirta rikis-
stjórn að hún itreki enn, vegna
atburðanna á Grænlandi, þá
stefnu sina að óheimilt sé að
hafa kjarnorkuvopn á tslandi,
að bannað sé að fljúga með
kjarnorkuvopn yfir islenskt
yfirráðasvæði, og að óheimilt sé
að lenda á tslandi með slikan
farm, hvernig sem á stendur.
í annan stað fer ég þess á leit
við hæstvirta rikisstjórn að hún
taki þegar i stað upp viðræður
við Bandarikjastjórn og geri
kröfu til þess að rikisstjórn
Bandarikjanna lýsi yfir þvi að
hún muni i hvivetna virða þessa
stefnu islenskra stjórnarvalda.
Og i þriðja lagi fer ég þess á
leit að hæstvirt rikisstjórn komi
á eftirliti af sinni hálfu til trygg-
ingab þvi að við þessa stefnu
verði staðið i verki af banda-
riskum valdamönnum, þvi að
atburðirnir á Grænlandi gefa
ótvirætt til kynna að Banda-
rikjastjórn hefur ekki virt
stefnu og yfirlýsingar dönsku
stjórnarinnar um kjarnorku-
mál”.
Þáverandi utanrikisráðherra,
Emil Jónsson, svaraði þvi til að
samkomulag væri milli islensku
rikisstjórnarinnar og þeirra
bandarisku um að á tslandi yrðu
ekki höfð kjarnorkuvopn, og að
hann „vissi ekki betur” en að
það samkomulag væri haldið að
öllu leyti. Lofaði Emil enn-
fremur að itreka stefnu
islendinga i þessum málum við
Bandarikjastjórn.
„Danir töldu sig
hafa afdráttar-
lausan samning.."
t forustugrein Þjóðviljans 25.
jan. 1968 er fjallað um þennan
atburð og segir þar orðrétt:
„Astæða er fyrir islendinga til
þess að gefa atburðunum i
Grænlandi sérstakan gaum.
Danir töidu sig hafa um það
afdráttarlausan samning við
Bandarikjastjorn að kjarnorku-
vopn yrðu ekki höfð á dönsku
Bandariska fréttatimaritið
Newsweek birti i febr. 1968
þetta kort af þeirri leið, sem
það taldi að flugvélinni, sem
hrapaði við Thule, hefði verið
ætlað að fara. Þar sést að henni
..."ur verið ætlaö að þræða
norðurströnd Grænlands og fara
i heimleið ylir hafið milli
islands annarsvegar og Noregs
og Bretlandseyja hinsvegar.
B-52 lentu þrá-
faldlega i Thule
Um þetta mál urðu mikil skrif
i dönskum blöðum og fljótiega
kom á daginn að B-52 sprengju-
flugvélar höfðu á siflugi sinu
þráfaldlega lent i Thule. Tveir
danir, sem unnið höfðu i herstöð
Bandarikjanna þar sögðust oft
hafa séð B-52 á sveimi þar i
nálægð og annar þeirra kvaðst
hafa séð þær lenda þar tvisvar,
hinn fjórum sinnum. Fáum
dögum siðar skýrðu danskir
liðsforingjar blaðinu Politiken
svo frá, að sjá mætti B-52 þotur
á hverjum degi allan ársins
hring i grennd við Thule. Þessar
flugvélar fljúgi reglubundið yfir
grænlenskt land og hafi oftar en
einu sinni leitað nauðlendingar i
Thule.
Daginn eftir að flugvélin fórst
á Pólstjörnuflóa sagði
þáverandi utanrikisráðherra
Danmerkur, Hans Tabor, i
viðtali við fréttastofu Ritzaus að
stefna dana i kjarnorkumálum
ætti einnig við um Græniand og
lofthafið yfir Grænlandi.
Bandariskum stjórnvöldum
væri vel kunnugt um þá stefnu
og teldu danir sjálfsagt að
bandariskar flugvélar fylgju
ekki yfir Grænlandi með kjarn-
orkuvopn um borð.
landi og að flugvélar með slikan
.farm flygju ekki yfir danskt
yfirráðasvæði, en staðreyndir
hafa nú sannað að við þennan
samning er ekki staðið af hálfu
bandariskra stjórnarvalda.
lslensk stjórnarvöld telja sig
einnig hafa hliðstæða samninga
við Bandarikjastjórn, en
atburðirnir i Grænlandi gera
óhjákvæmilegt að það mál verði
tafarlaust tekið til nýrrar
athugunar. Rikisstjórn fslands
ber umsvifalaust að lýsa yfir
þvi að kjarnorkuvopn séu ekki
leyfð á Islandi, að flugvélum
með slik vopn séu bannaðar
ferðir yfir islenskt yfirráða-
svæði, og að lending slikra flug-
véla sé óheimil með öllu —
einnig nauðlendingar sem hafa
að sjálfsögðu mesta hættu i för
með sér. Jafnframt ber að
ganga eftir þvi að rikisstjórn
Bandarikjanna heiti að virða
þessa stefnu i einu og öllu, jafn-
framt þvi sem komið verði á aé
íslands hálfu fullnægjandi eftir-
liti með efnd sliks loforðs.”
26. jan. er vakin athygli i
Þjóðviljanum á handbók Kjarn-
orkumálaráðs Bandarikjanna
um „Verkanir kjarnorku-
vopna”, en þar er komist svo að
orði að þrátt fyrir allar
varúðarráðstafanir geti „ævin-
lega svo farið að sprenging
verði af vangá eða fyrir slysni
við óheppilegar aðstæður.”
Metur Bandarik jastjórn
islenska ráöamenn meir
en danska?
Hér er þetta ekki rif jað upp til
að benda á að Þjóðviljinn vakti
á sinum tima eitt islenskra
blaða athygli á hrapi flugvélar
með kjarnorkusprengjur á
Grænlandi og varaði við þvi að
hugsanlegt væri að Bandarikin
hefðu kjarnorkuvopn hér a
landi. þótt út af fyrir sig sé ærin
ástæða til að undirstrika, að
Þjóðviljinn hélt einn islenskra
fjölmiðla vöku sinni i sambandi
við það mál Hér er þetta tint til
fyrst og fremst til að minna á.
að við umrætt slys kom i ljós að
Bandarikin höfðu að engu sam-
komulag við dani um að fljúga
ekki með kjarnorkuvopn yfir
danskt yfirráðasvæði. Um þær
mundir kváðust islensk stjórn-
völd lita svo á, að samskonar
samkomulag væri i gildi milli
lslands og Bandarikjanna. En
er nokkur ástæða til að ætla að
Bandarikin meti islendinga
þeim mun meir en dani að þau
haldi frekar samninga sina við
okkar stjórnvöld en þeirra?
dþ
r
Baldur Isafirði
Mótmælir samnmg amakkinu við breta
Heimilar boðun vinnustöðvunar
Fundur Verkalýðsfél. Baldurs
haldinn 1. febr. Í976 samþykkir
að heimila stjórn og trúnaðar-
mannaráði lélagsins að boða til
vinnustöðvunar i samráði við
önnur verkalýðsfélög á Veslfjörð-
um. ef lausn ;i núverandi samn-
ingsumleitunum við alvinnurek-
endur knýr verkalýðshreyfinguna
til slikra aðgerða.
Fundur i Verkalýðsf. Baldur
Isaf. luildinn 1. lebr. 1976 mót-
ma'lir harðlega yíirgangi og
h e r n a ð a r a ð g e r ð u m b r e s k a
llotans. við að hindra löggæslu
islenskra varðskipa innan 200
milna liskveiðilögsögu. Jivar við
sliku olbeldi verður að vera slit á
öllu samstarfi við slika þjóð, bæði
stjórnmálalega sem og i sam-
eiginlegu varnarbandalagi.
Fundurinn mólmælir öllu
samningamakki við breta um
veiðiheimildir i islenskri lisk-
veiðilögsögu. þvi ekkert svigrúm
sé lvrir slika samninga vegna
áslands fiskistofnanna og þeirrai'
slaðreyndar að lifsalkoma
þjoðarinnar er undir þvi komin að
islendingar einir nyti það afla-
magn sem veiða má her við land.
svo ekki verði gengið of nærri
þessari einu lifsalkomuleið
þjoða rinnar.