Þjóðviljinn - 12.02.1976, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 12. febrúar 1976
Fimmtudagur 12. febrúar 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Hér fara á eftir aðilaskýrslur í
tveimur VL-mála gegn Rúnari Ár-
manni Arthurssyni/ sem höfðuð
voru á hendur honum 25. júni 1974.
Fyrri skýrslan er birt i heilu lagi, en
í seinni skýrslunni er formála að
mestu sleppt, þar sem hann er í
meginatriðum samhljóða formála
fyrri skýrslunnar.
Mál þessi voru höfðuð á hendur
Rúnari Ármanni, vegna greinar
sem hann skrifaði i Stúdentablaðið i
janúar 1974 og skrifa í framhaldi af
henni. i fyrra málinu stefna 12 af
VL-ingum RÁA fyrir ummæli úr
téðri grein, en í síðara málinu
stefna fjórir háskólakennarar úr
sama hópi, vegna ummæla, sem
þeir telja beint að sér sérstaklega.
Krefjast stefnendur þyngstu
refsinga og bóta fyrir sig og æru
sína, auk greiðslu á birtingu dóms
úr hendi R.Á.A. Nema fjárkröfur
þeirra samanlagt um 900.000 kr. og
allt að 4 ára fangelsis er krafist í
báðum málum samanlagt, vegna
meintra meiðyrða.
Hinum umstefndu ummælum er
skotið inn í skýrslu Rúnars með
breyttu letri, en auk þess hefur ver-
ið bætt inn skýringum stefnenda,
þar sem það hefur þótt þurfa til
skýringar.
„Ég undirritaður, Rúnar Armann Arthurs-
son, Njálsgötu 108 Rvík, vil taka það skýrt
fram i upphafi þessarar skýrslu, að tilgangur
minn með þeim skrifum, sem mér hefur ver-
ið stefnt fyrir i þessu mciðyrðamáli, var æru
stefnenda minna meðöllu öviðkomandi, enda
er mér enginn akkur i þvi að skerða virðingu
þeirra i augum almennings hér á landi meira
en ég tel að þeir hafi sjálfir gerl með frum-
kvæðí sfnu og hlutdeiid i undirskriftasöfnun
þeirri, sem kennd er við „varið land.” Það
var einungis sá verknaður, sem i undir-
skriftasöfnuninni sjálfri var fólginn, sem
varð mér réttmæt hvöt til að gagnrýna þá at-
höfn og þá fjórtán einstaklinga, sem að henni
stóðu.
Þau þrjátiu ár, sem tsland hefur talist
sjálfstætt og fullvalda lýðveldi, hefur þjóðin
verið klofin i tvær andstæðar fylkingar, sem
greinir á um, hvernig sjálfstæði og öryggis-
málum rikisins muni best borgið. Samningar
þeir, sem islenskar rikisstjórnir gerðu á sin-
um tima við Bandariki Norður-Ameriku og
Atlantshafsbandalagið, um dvöl bandarisks
heriiðs i landinu og aðild okkar að Norður-At-
lantshafssamningnum, hafa staðfest það
djúp, sem skilur á milli fylkinganna tveggja i
pólitisku tilliti. Oft hafa þung orð og ásakanir
verið bornar fram á þessum tima, þegar
hitnaði i kolum, án þess að aðilar hafi
kveinkað sér hvor undan höggum hins, vegna
meiddrar æru. Ekki hefur þvi verið neitað
fram til þessa, að um stórpólitiskt deilumál
sé að ræða, þótt tilfinningahiti hafi oftlega
borið málefnanlegan rökstuðning ofurliði og
merkingarþróttur margra mergjuðustu
kryddorða tungunnar dvinað, vegna óspar-
legrar notkunar.
Varlegt er þvi að tala um ærumeiðandi
móðganir eða aðdróttanir i jafn viðkvæmum
pólitiskum deilumálum, þegar deiluaðilar
reyna hvor um sig að finna snöggan blett á
andstæðingnum, til að veikja málstað hans
með orðum. bar er um likan leik að ræða, þar
sem hver reynir að bera af sér þau högg, sem
að honum eru reidd og greiða ný á móti, eftir
þeim föngum, sem hver og einn hefur, til að
tefla fram sinum málstað á almennum vett-
vangi.
t Stúdentablaðinu 25. janúar 1974, en ég var
ritstjóri þess og ábyrgðarmaður, birtist grein
um undirskriftasöfnun varins lands.sem ég
hafði sjálfurskrifaö, þótt upphafsstafir minir
undir greininni féllu niður i prentun, fyrir
einhverja slysni. Það er einmitt fyrir um-
mæli i þeirri sömu grein, sem mér er nú
stefnt i þessu máli. Aður höfðu fjórir háskóla-
kennarar úr hópi stefnenda, þeir Jónatan
Þórmundsson, Þorsteinn Sæmundsson, Þór
Vilhjálmsson og Ragnar Ingimarsson,
krafist þess i bréfi dags. 26. mars 1974, sem
þeir sendu Háskólaráði, að ráðið veitti mér
refsingu fyrir þessi sömu skrif, samkvæmt
24. gr. háskólalaga nr. 84/1970. Þeirri kröfu
var hafnað á fundi Háskólaráðs 2. mai sama
ár.
Ég gegndi starfi ritstjóra Stúdentablaðsins
i rétt ár, frá þvi i lok mars 1973 til 1. april
1974, og komu út 13 tölublöð á þeim tima,
undir minni ritstjórn. Dvöl bandarisks her-
liös i landinu og vera islensku þjóðarinnar i
NATO var oftar en ekki tekin fyrir i
Stúdentablaðinu á þessu timabili, enda stjórn
Stúdentaráðs og sá meirihluti ráðsliða, sem
hún hafði umboð sitt frá, i yfirlýstri andstöðu
við hvorttveggja. Það var þvi hluti af starfi
minu við blaðið að fylgja eftir stefnu útgáfu-
stjórnarinnar (stjórnar SHl) i þessum mál-
um. Það þurfti þvi engum að biöskra, þótt
hart væri við brugðið i fyrsta tölublaði, sem
út kom eftir að áðurnefnd undirskriftasöfnun
fór af stað, og henni mótmælt af krafti i mál-
gagni Stúdentaráðs.
Það stóð heldur ekki á þvi að stjórn
Stúdentaráðs lýsti yfir stuðningi sinum við
núverandi ritstjóra Stúdentablaðsins og mig
sem fyrrverandi ritstjóra, i ályktun 27. júni
1974, þar sem hún fordæmir harðlega þær
árásir sem stefnendur minir eru taldir gera á
frjálsa skoðanamyndun og tjáningarfrelsi i
landinu, með höfðun fjölda meiðyrðamála á
hendur þeim, sem staðið höfðu að blaðaskrif-
um um undirskriftasöfnunina og forvigis-
menn hennar.
Ég legg á það áherslu, að ég lit á öll skrif
um undirskriftasöfnun „varins lands”, sem
pólitisk skrif og fremst, sem ekki er ein-
göngu beint gegn forgöngumönnum hennar,
heldur og gegn heimsvaidastefnu Bandarikj-
anna, tengd þeirri baráttu gegn henni, sem á
sér stað á alþjóðlegum vettvangi og þeirri
baráttu sem háð hefur verið gegn áróðurs-
mönnum hennar hérlendis um 30 ára skeið.
Ég tel það skyldu mina sem islendings að
snúast öndverður gegn hverju þvi, sem leitt
getur til ógnunar við fullveldi og sjálfstæði
islensku þjóðarinnar, eða getur á einhvern
hátt orðið til að villa mönnum sýn, gagnvart
þeirri hættu sem smáþjóð á borð við okkur er
búin af ásælni erlendra stórvelda.
Eina tryggingin fyrirþvi, að hægt verði að
bægja frá þeirri ógn, sem lengi hefur vofað
yfir isiensku þjóðinni, er að alþýðustéttir
þessa lands öðlist skilning á þvi, hvað það
raunverulega merkir að vera sjálfs sin ráð-
andi i eigin landi. Ég og margir fleiri munum
halda áfram að berjast fyrir þvi, með þeim
rétti sem islensk lög og stjórnarskrá veita
okkur, að fá að sjá þá hugsjón rætast.
Ég mun i engu hvika frá þeirri skoðun
minni, að undirskriftasöfnunin „varið land”
hafi verið pólitiskt tilræði, sem stefnt hafi
verið gegn þeim markmiðum, sem ég hef lýst
hér að framan. Gildir þar einu þótt forvigis-
menn undirskriftasöfnunarinnar vilji gera
sér upp annan tilgang og háleitari, sem ekk-
ert eigi skylt við pólitik.
Vik ég þá að hinum meintu ærumeiðingum
minum i máli þessu, i sömu röð og tilvitnuð
ummæli eru rakin i stefnu þeirri, sem mér
var birt þ. 25. júni 1974, og visa þær tölu-
merkingar sem ég nota til sömu liða i stefn-
unni.”
1. Yfirskrift:
„ Amerikanasleikjur......."
„Eins og áöur hefur komið fram i skýrslu
minni, hef ég þá skoðun, að vera bandarisks
herliðs hér á lándi og þátttaka islendinga i
hernaðarbandalaginu NATO, sé eingöngu i
þágu bandariskrar heimsvaldastefnu og
liður i viðleitni Bandarikjanna, til að vernda
yfirráðahagsmuni sina i þeim heimshluta,
sem viö byggjum. Orðið „amerlkanasleikja”
(notað i flt.) er þvi einkar vel til fundið hjá
mér, sem samheiti á 14 forgöngumönnum
„varins lands”, þvi að i barnæsku lærðist
mér, að það orð væri notað um þá, sem vildu
bandariska setuliöinu á tslandi hið besta.
Orðið er sannverðugt ádeiluheiti á stefnend-
um minum og hinum tveim, sem sýnir sig
best i þvi að þeir telja það móðgandi fyrir sig.
Adeilubroddurinn hefur þvi hitt i mark.”
2. fiflin kunna yfirleitt ekki aö
skammast sín. Þetta sýndi sig ber-
lega í siðustu viku þegar fjórtán
„þjóðkunnir menn" riðu á vaðið
með undirskriftasöfnun fyrir eins
konar bænarskjai til bjargar her-
námsiiði Bandarikjanna á fs-
landi.."
„Þegar gerðir manna og athafnir stangast
á við það, sem þeir þykjast meina, hættir
venjulegu skynsömu fólki oft til að álita að
þeir hinir sömu séu fifl, eða að minnsta kosti
að leika flfl. Stefnendur minir segja undir-
skriftasöfnunina sprottna af umhyggju fyrir
öryggishagsmunum islendinga og sjálfstæði
þjóðarinnar. Texti undirskriftaskjals þeirra
vl-manna tekur af öll tvimæli um vilja þeirra
til að viðhalda bandariskri hersetu hér á
landi og að undirskriftunum er beint gegn
andstæðingum sömu hersetu. Þar er skorað á
rikisstjórnina og Alþingi að „...leggja á hill-
una ótimabær áform um uppsögn varnar-
samningsins við Bandarlkin og brottvisun
varnarliðsins”. (Undirstr. min, RAA.) Min
sannfæring er sú að tiltektir þeirra vl-manna
hafi fremur verið bandariskum hagsmunum
til stuðnings en þjóðlegum hagsmunum is-
lenskum. Vona ég þvi að bandariska hirðin
hafi haft nokkuð gaman af tiltækjum fífla
sinna, en visa þvi á bug að hnyttilega orðuð
lýsing min á atferli þeirra eigi nokkuð skylt
við meiðyrði.”
3. „Amerikanasleikjurnar...."
„Hér visast alfarið til þess sem áður segir
um 1”.
4. „....ekkert hafa komist áfram
innan sinna eigin samtaka, vegna
þess hvað þeir þykja leiðinlegir....."
„Ekki er mér kunnugt um neinn hinna 14
vl-manna hafi hlotið verulegan frama innan
islenskra stjórnmálaflokka. Þá fullyrðingu,
að það sé vegna þess hvað þeir þykja leiðin-
legir er aftur sjálfsagt að kanna með vitna-
leiðslum. Sjálfur þarf ég ekki frekari vitnana
við eftir að hafa upplifað það skeið i islensku
þjóðlifi, að fjölda pólitiskra andstæðinga
þeirra sé stefnt fyrir rétt vegna meintra
meiðyrða eða eftir að hafa lesið og heyrt rök-
stuðning sumra þessara manna fyrir þvi,
hversvegna þeir lögðu út á þá braut. Hér um
vangaveltur að ræða af minni hálfu, sem ég
tel að eigi við sannleiksrök að styöjast.”
5. ,,....vonlausu framagosar íhaids-
aflanna....."
„Vonleysi þessara vesalings manna er
fyrst og fremst i þvi fólgið, hvað sá málstað-
ur sem þeir berjast fyrir er vonlaus eða þær
framavönir, sem þeir binda við hann. Það
sýndi sig lika i sambandi viö þessa undir-
skriftasöfnun þeirra vl-manna, að málsmet-
andi menn innan ihaldssamra islenskra
stjórnmálaflokka vildu allir þvo hendur sinar
af þessu tiltæki og beittu ekki flokkum sinum
til að vinna málinu framgang, eins og ”þó
hefði alveg eins getað gerst. Það var miklu
fremur eins og fjórtánmenningarnir hefðu
tekið að sér sjálfviljugir að vinna þetta „ó-
þrifaverk”. Ekki er mér kunnugt um að
neinn þeirra hafi enn hlotið „verðskuldaða”
umbun frá neinum þessara flokka fyrir hlut-
deild sina að þessu „dáðverki”. Nafngiftin
eða sú liking sem hér um ræðir er þvi ekki
meiðyrði, heldur grátlegur sannleikur þess-
um mönnum”.
6. „I hópi þessa ófagnaðarlýðs......."
„Orðið „ófagnaðarlýður” er einhver sú
eðlilegasta og sannasta nafngift, sem sér-
hver pólitiskur andstæðingur vl-manna kysi
að velja þeim. Þótt ýmsum hafi þeir þótt
boða fögnuð, gætu andstæðingar þeirra tæp-
ast oröað þetta á vægari hátt en aö gefa til
kynna, að sér hefðu þeir boðað ófögnuð. Orðið
telst þvi tæpast meiðandi”.
7. „Þessir einlægu
hernámssinnar...."
1 greinargerð stefnenda kemur fram at-
hyglisverður rökstuðningur með þessum
stefnulið:
„Stefnendur telja ummæli þessi móðgandi
og að i þeim felist aðdróttun um, að hernám
isiands eða herseta i landinu sé þeim sér-
stakt keppikefli eða hugsjón, sem er að sjálf-
sögðu fjarstæða. Telja stefncndur ummæli
þessi ærumeiðandi og grefsiverð samkvæmt
234. og 235. gr. laga nr. 19/1940”.
1 aðilaskýrslu Rúnars Armanns segir aftur
á móti:
„Þar lá að. Ef vera þess bandariska her-
liðs, sem nú er i landinu, væri vl-mönnum
ekkertsérstakt keppikefli, til hvers voru þeir
þá að safna undirskriftum? Hvað þýða orðin
að „....leggja á hilluna ótimabær áform um
uppsögn varnarsamningsins við Bandarikin
og brottvisun varnarliðsins”? Ef það er fjar-
stæða að ætla þeim þennan tilgang, eins og
segir i stefnunni, þá er ég hvorki læs eða
skrifandi. En texti undirskriftaskjalsins
tekur af öll tvimæli um að þessi ákæruliður er
með öllu rakalaus”.
8. „...þessi - hópur.... íhaldskurfa,
sem hefur rottaö sig saman til að
slá skjaldborg um hernámiö..........
„Hér kann það að vera að skáldlegt orðal.
ummælanna hafi ruglað hina alvarlegu
stefnendur mina eitthvað i riminu. Ég er
engan veginn með þeim að gera þeim upp
annan tilgang en þann, sem skýrt kemur
fram i þvi orðalagi undirskriftatextans, sem
þeir áttu hlutdeild að. Visa ég um það til
sama rökstuðnings og fram kemur undir 7.
Aðdróttunin er sönn og getur þvi ekki kailast
refsiverð”.
9. „...Fyrir utan þá örvæntingar-
fullu framahagsmuni sem áður er
drepið á, koma til annars konar
hagsmunir. Hafi menn þegið styrk
frá N ATO til að mennta sig í Banda-
rikjunum er ekki nema sjálfsögð
kurteisi að þakka fyrir sig á þennan
hátt og ef ættingjar manns eiga
hagsmuna að gæta af þvi að leigja
könum húsnæði fyrir okurprís, þvi
skyldi maöur þá ekki vera reiðubú-
inn að fórna sér fyrir „frelsi" og
„öryggi" ættjarðarinnar".
„Það er eðlilegt að menn, og þó einkum
pólitiskir andstæðingar, velti þvi fyrir sér,
hvort á bak við frumkvæði af þvi tagi sem
undirskriftasöfnunin „varið land” er, eigi sér
ekki einhverjar jarðbundnari orsakir en hug-
sjónir einar, pólitiskar eða ekki. 1 ummælum
þeim sem hér um getur, er ég að velta þvi
fyrir mér, hvort svo geti ekki átt sér stað um
ýmsa fjórtánmenninganna, og slæ fram get-
gátum i þvi samb. Það vill hinsvegar svo
til, að mér er kunnugt um, að einstaklingar i
þessum hópi hafa átt beinna fjárhagshagsm.
að gæta af veru bandarikjaherliðsins hér. Og
eins er mér kunnugt um náms- eða rannsókn-
arstyrki, sem veittir eru úr sjóðum Atlants-
hafsbandalagsins, sem ýmsir islenskir vis-
indamenn hafa hlotið og ef til vill einhverjir
úr hópi hinna fjórtán vl-menninga. 1 ummæl-
unum er þó ekki verið að fullyrða neitt, engir
einstaklingar eru þar nafngreindir, en aöeins
látið að þvi liggja, að veraldlegir hagsmunir
geti haft áhrif á pólitiska aftstöðu manna oe
athafnir. Bollaleggingar eins og þær, sem
fram koma i ummælunum, tel ég fullkomlega
eðlilegar, ef litið er á pólitiska hlið málsins,
og ég tel mig ekki þurfa að þola refsingu
fyrir, jafnvel þótt erfitt kunni að reynast að
tengja saman, svo sannað sé, persónulega
hagsmuni annars vegar og pólitiskan tilgang
hinsvegar”.
Prófessoramálið
svonefnda
Stefnendur i þessu máli eru prófessorarnir
Jónatan Þórmundsson, Þór Vilhjálmsson og
Ragnar Ingimarsson ásamt háskólakennar-
anum Þorsteini Sæmundssyni. Að
aðdraganda að stefnu þeirra fjögurra er sér-
staklega vikið i formála að aðilaskýrslu
Rúnars Armanns:
„1 Stúdentablaðinu 25. janúar 1974, en ég
var ritstjóri þess og ábyrgðarmaður, birtist
grein um undirskriftasöfnun varins lands,
sem ég hafði sjálfur skrifað þótt upphafsstaf-
ir minir ,undir greinni féllu niður i prentun
fyrir einhverja slysni. Fjórir háskólakennar-
ar, þeir sömu og eru stefnendur i þessu máli,
sneru sér af þessu tiieíni til Háskólaráðs með
bréfi dagsettu 26. mars 1974, þap sem þe;r
gerðu þá kröfu, að mér yrð' refsað með á-
minningu, samkvæmt 24 gr. háskólalaga nr.
84/1970. Háskólaráð synjaði þessari kröfu, en
sendi engu að siður frá sér ályktun um þetta
mál. Ég sá ástæðu til að svara með bréfi til
Háskólaráðs þessari málsýfingu fjórmenn-
inganna og þeirri meðferð sem málið fékk
innan ráðsins.
Háskólaráð afgreiddi ályktun sina á
fundi 2. mai 1974, en ég sendi þvi aftur bréf
mitt stuttu eftir að mér barst hún, en það var
27. mai. Afrit af bréfinu sendi ég um leið arf-
taka mínum i starfi ritstjóra Stúdentabláðs-
ins, og birti hann það i blaðinu þann 5. júni,
þremur dögum eftir að það hafði verið kynnt
háskólaráðsmönnum á fundi.”
Stefna prófessoranna er i þremur liðum. 1
lið I er stefnt út af ummælum I greininni i
Stúdentablaðinu 25. janúar 1974, sem bar
yfirskriftina: „Aincrikanasleikjur komnar á
stjá”. Liður II tekur til bréfs, sem birtist i
Stúdentablaðinu 5. júni 1974 undir fyrirsögn-
inni: „Aminntur áminnir” Liður III tekur til
sendingar bréfsins.þess sama sem hér er get-
ið að framan, er Rúnar sendi það
Háskólaráði 27. mai 1974.
I, l. Undirfyrirsögnin: „Fjórir
kennarar við Háskóla Islands
afhjúpa sig."
„Þessi ummæli voru viðhöfð um alla
stefnendur og eru jafnsönn um hvern og einn
þeirra. Vil ég i framhaldi af þessari full-
yrðingu leyfa mér að vitna i bók Gunnars
Benediktssonar, „Saga þin ersaga vor ”,útg.
af Heimskringlu 1952. Bls. 89, neðstu greinar-
skil:
„En áróðursmenn Bandarikjanna fóru
ekki einir á stúfana um þessar mundir.
Askoranir um neitandi svar taka að berast
frá félagasamtökum i landinu, og ber þar
mest á samtökum verkamanna og stúdenta.
Þegar rektor Háskólans, Ólafur Lárusson
prófessor, afhenti stúdentum háskóla-
borgarabréfin 27. október (1945), flutti hann
þeim ávarp, sem vakti mikla athygli. Þar
sagði hann meðal annars: „Hún (þjóöin)
mun trúa yður fyrir menningararfleifö sinni,
hún mun fela yður á hönd lif sitt og frelsi, fela
yður að varðveita það og verja gegn öllum
hættum, sem að þvi kunna að steðja, ásælni
og áleitni annarra, hvaðan sem sú áleitni
kemur og i hvaða mynd sem hún birtist.” ”
Tilefni þessara orða rektors Háskólans ár-
ið 1945 var ósk bandariskra yfirvalda um að
fá að hafa herbækistöð á Islandi. Siðan þau
voru töluð hafa margir úr röðum stúdenta og
kennara við Háskóla Islands orðið til að taka
virkan þátt i þvi andófi sem háð hefur verið
gegn bandariskri hersetu hér á landi.
Það bar þvi nýrra við, þegar stefnendur
minir afhjúpuðu sig sem áróðursmenn
Bandarikjanna á Islandi og tóku að sér að
safna undirskriftum til að sporna á móti
þvi að hróflað væri við hagsmunum stór-
veldisins varðandi hersetu þess i landinu.
Ummælin eru sönn og þvi ekki ærumeiðandi
skv. þeim lagagreinum sem visað er til.”
I, 2. „...Þegar hann gekk hvað
harðast fram i því með hjálp ann-
arra íhaldsmanna að reyna að setja
SHi á hausinn...."
Um ofangreind ummæli segja stefnendur i
greinargerð:
„Tekið er fram i textanum á undan um-
mælum þess, að hverjum þau beinast, þ.e.
stefnandanum Þorsteini. Hann gerir þvi einn
kröfur vegna þessara ummæla, sem hann
telur ærumeiðandi fyrir sig. Með ummælun-
um er þvi dróttað að þessum stefnanda, að
hann hafi eigi aðeins unnið gegn hagsmunum
stúdentaráðs Háskóla tslands heidur lagt sig
fram um að knésetja það fjárhagslega. Telur
stefnandinn Þorsteinn Sæmundsson að refsa
beri stefnda fyrir þessi ummæli samkvæmt
234. og 235. gr. laga nr. 19/1940.”
„Þessi ummæli eiga rót sina að rekja til
þess, að átök urðu milli Stúdentaráðs og
fulltrúa stúdenta i Háskólaráði annars vegar
og meirihluta i Háskólaráði hinsvegar, vorið
1973, út af skrásetningargjöldum sem gilda
skyldu fyrir stúdenta það árið. Urðu um þetta
nokkur blaðaskrif á sinum tima. Stefnand-
inn, Þorsteinn Sæmundsson, lagðist þá gegn
þvi að nokkur hluti þessa skatts sem lagður
er á stúdenta við árlega skráningu, skyldi
renna til Stúdentaráðs. Samþykkti meirihluti
Háskólaráðs fyrir hans atbeina tillögu um
skiptingu fjárins, þar sem hlutur Stúdenta-
ráðs var að engu gerður. Hefði þáverandi
menntamálaráðherra, Magnús Torfi Ólafs-
son, ekki ógilt þessa ákvörðun Háskólaráðs,
er vist um það að Stúdentaráð hefði orðið að
leggja niður margháttaða þjónustustarf-
semi, sem það rekur i þágu allra stúdenta,
þ.á m. útgáfu Stúdentablaðsins.
Ég er reiðubúinn að færa sönnur á þessi
ummæli min með þvi að leiða fram vitni og
leggja fram gögn til sönnunar, óski réttur-
inn þess.”
I, 3. „... afhjúpa sig sem mömmu-
dreng ihaldsins..."
1 greinargerð stefnenda segir um I, 3:
„Þessi ummæli bcinast að stefnandanum
Jónatan. Hann gcrir þvi einn kröfu vegna
þessara ummæla, scm hann telur móðgandi
fyrir sig og rcfsiverð samkvæmt 234. gr. laga
nr. 19/1940.”
Rúnar segir um I. 3:
„Satt er það, þessum ummælum er beint að
stefnandanum Jónatan. En ekki fæ ég kornið
þvi heim og saman, hvernig jafn hugljúf og
skáldleg liking getur móðgað æru hans svo
mjög, að stefna þurfi út af. Ég neita þvi eng-
an veginn að um kersknisorðalag er að
ræða, þótt mér hefði aldrei dottið það i hug að
orð eins og mömmudrengur gæti verið æru-
meiðandi, þegar ekki er einu sinni vikið að
móður viðkomandi i skeytinu. Ekki getur það
varðað við lög að skopast að mönnum á jafn
meinlausan og góðlátlegan hátt, svo ákæran
hlýtur að falla um sjálfa sig.”
I, 4. „.... árásir hans á stúdenta f
skrifum í Mogganum i haust..."
Um ákærulið I, 4 segja stefnendur:
„Sama er um aðild að kröfum vegna þess-
ara ummæla og ummælanna undir 3. Telur
stefnandinn Jónatan ummæli þessi móðgandi
fyrir sig og ennfremur að i þeim felist
aðdróttun um, að hann hafi með blaðaskrif-
um opinberlega veitzt að hagsmunum
stúdenta. Krefst hann refsingar fyrir um-
mæli þessi samkvæmt 234. og 235. gr. laga nr.
19/1940.”
Og Rúnar Ármann svarar i skýrslu sinni:
„1 sambandi við þessi ummæli vil ég visa
til þeirra málsatvika sem greint er frá i sam-
bandi við skráningargjöld við Háskólann
undir lið I, 2 hér að framan. En að öðru leyti
vildi ég mælast til þess að prófessor Jónatan
Þórmundsson legði sjálfur fram fyrir dómi
téða Morgunblaðsgrein frá 21. 7. 1973, svo
rétturinn geti skorið úr um, hvort skrif hans
um skráningargjaldamálið voru árás á hags-
muni stúdenta eða hvort ég fer með fleipur
eitt. Ég lýsi mig saklausan af þvi að hafa með
ummælum þessum verið að drótta einhverju
að Jónatan i ærumeiöandi tilgangi.”
1,5. „.... Framagosann..."
Um notkun Rúnars á orði þessu segja
stefnendur:
„Ummæli þessi beinast að stefnandanum
Þór. Telur hann ummælin móðgandi og
krefst refsingar samkvæmt 234. gr. laga nr.
19/1940.”
„Satt er það, að oröið „framagosi” er ekki
eitt af uppáhaldshrósyrðum minum, en
aldrei hefði mér samt dottið i hug annað, en
að i þvi fælist einhvers konar staðfesting á
jarðneskri velgengni þess sem nafngiftina
hlýtur. En ef prófessor Þór Vilhjálmsson er
reiðubúinn að lýsa þvi yfir, að hann búi ekki
yfir heilbrigðum metnaði, eins og það heitir á
góðri islensku, þá mun ég sætta mig við það
að ummælin verði ómerkt. Að öðrum kosti
lýsi ég mig saklausan af hugsanlegri
móðgun með notkun orðsins.”
I. 6. „.... vonlaust brölt vildar-
sveina...."
„Þeim ummælum sem hér er vitnað til, er
ekki beint að prófessor Þór Vilhjálmssyni,
heldur nokkrum lagastúdentum, sem höfðu á
honum næga aðdáun, til að reka áróður fyrir
honum sem hugsanlegu rektorsefni Háskóla
lslands við prófkjör meðal stúdenta fyrir
rektorskjör árið 1973. Ég fæ ekki betur séð,
en þeir verði sjálfir að reka sin mál, telji þeir
ástæðu tii að efna til meiðyrðamáls út af
þessum ummælum, sem að þeim er beint.”
II. „Áminntur áminnir".
„Um II er það að segja i heild, að þar er
fjallað um birtingu Stúdentablaðsins á bréfi
þvi, sem ég sendi Háskólaráði af gefnu tilefni
27. mai 1974, og er þess getið áður hér að
framan. Birtingin átti sér stað i 4. tbl.
Stúdentablaðsins, 5. júni 1974. Bréf þetta er
það sama og liður III i stefnunni tekur til.”
II, 1. „Krafa fjórmenninganna er
að minu áliti, fram komin af
pólitiskum ástæðum fyrst og
fremst...."
Urn þessi ummæli segja stefnendur:
„Hér er rætt uin kröfu stefnenda til
háskólaráðs uni áminningu gagnvart
stefnda. Sú krafa kom fram af þeirri ástæðu
einni. að stefnendum blöskraði ritháttur
stcfnda i grein þeirri, er ræðir um undir I.
hcr að framan. Sú aðdróttun, sem felst i hér
umræddum ummælum er þvi út i hött. Telja
stefnendur, sem hér eiga allir hlut að, um-
mæli þessi varða við 234. og 235. gr. laga nr.
19/1940.”
„Ég hef áður i þessari skýrslu minni gert
grein fyrir skoðun minni á pólitisku eðli
undirskriftasöfnunarinnar og þeirra þjóöfé-
lagslegu átaka, er hún er þáttur i. Vil ég þvi
visa til þess sem fullnægjandi sönnunar á
sakleysi minu af þessum ákærulið, og lýsi ég
orðalag stefnenda hér hártogun staðreynda.”
II, 2. „Menn sem skipuleggja hreyf-
ingu meðal landa sinna, um að óska
eftir áframhaldandi hersetu
erlends stórveldis á Islandi, geta að
mínu mati ekki kallað sig islend-
inga..."
I stefnunni segir um þessi orð:
„Ummæli þessi beinast að stefnendum.
Það er rangtúlkun, að tilgangur stefnenda og
annarra, er stóðu að „Varið land” hafi verið
að óska eftir áframhaldandi hersetu.
Stefnendur telja niðurlagsorð hinna tilvitn-
uðu ummæla mjög ærumeiðandi fyrir sig. Er
krafist refsingar fyrir ummæli þessi
samkvæint 234. gr. og 235. gr. laga nr.
19/1940.”
En Rúnar Ármann svarar:
„Texti undirskriftaskjalsins, sem
stefnendur og tiu aðrir menn buðu öllum
tvitugum islendingum að undirrita, tekur af
allan vafa um, að verið var að óska eftir
áframhaldandi hersetu hér á landi. Þar er
skorað á rikisstjórnina og Alþingi að „...
leggja á hilluna ótimabær áform um uppsögn
varnarsamningsins við Bandarikin og brott-
visun varnarliðsins.” (Undirstrikun min,
RÁA.) Hér er þvi ekki um rangtúlkun að
ræða. Um niðurlagsorð hinna tilvitnuðu um-
mæla, sem stefnendur telja ærumeiðandi
fyrir sig, er það að segja, að þar er um að
ræða óbeina tilvitnun i orð Fjölnismanna, er
þeirsettu sér lög fyrir fél. sitt, Fjölni: „Allir
viljum við Islendingar vera...” osfrv. Telji
stefnendur það ærumeiðandi fyrir sig að hafa
óskað eftir áframhaldandi hersetu hér á
landi, geta þeir átt þær sakir við sjálfa sig. 1
minum augum eru þeir fyrir vikið ekki sann-
ir islendingar.”
II, 3. „.... 5á glæpur sem framinn er
gagnvart islensku þjóöinni, i nafni
„varins lands", veröur aidrei nægi-
lega útmálaður i krafti orða: Orð
eins og þjóðniðingur eða landráða-
maður falla dauð niður á pappírinn
hjá þeirri smán, sem upphafsmenn
slikra aðgerða hafa gert sjálfstæð-
um vilja islensku þjóðarinnar, ..."
I greinargerð stefnenda segir um ummæli
þessi:
„Hér er um m jög svæsin meiðyröi að ræða.
Stefnendur eru vændir um svo stórkostiegar
ávirðingar gagnvart þjóð sinni og landi, að
verstu hrakyrði tungunnar eru ekki talin not-
hæf um framferði þeirra. Stefnendur telja
þessar svivirðingar refsiverðar samkvæmt
234. og 236. gr. laga nr. 19/1940, en til vara
235. gr. sömu laga.”
En Rúnar Ármann tekur ekkert til baka og
biður engan afsökunar i skýrslu sinni:
„1 þeim ummælum, sem hér er vitnað til,
ræði ég um þann glæp sem framinn hafi verið
gagnvart islenskri þjóðarvitund i nafni „var-
ins lands”. En „nota bene”: Bréf mitt til Há-
skólaráðs var ekki ákæruskjal sent jarðnesk-
um dómstóli, sem f jalla skyldi um mál hinna
brotlegu. Háskólaráð hafði áður, að kröfu
stefnenda allra, tekið fyrir og rætt skrif min i
Stúdentablaðið 25. janúar 1974, með hliðsjón
af þeirri skriflegu kröfu þeirra að ég yrði
áminntur fyrir. Burtséð frá þvi. að Háskóla-
ráð hafnaði kröfu þeirra. hafði mér verið
misboðið með þvi að hún var frani komin inn
á þann vettvang. Og ég átti þvi fullan rétt á
þvi að þessi æðsta valdastofnun þess skóla.
sem ég stunda nám við. fengi að heyra min
sjónarmið i sambandi við þetta mál.
Það er satt, að ég sakaði stefnendur mina
og hlutdeildarmenn þeirra i undirskrifta-
söfnuninni um stórkostlegar ávirðingar
gagnvart landi sinu og þjóð. en sá glæpur
sem ég hef á þá borið er ekki lögbrot af þvi
tagi sem dómstólar okkar fást við. Slik afbrot
gerir hver og einn upp eftir þeirri réttlætistil-
finningu. sem býr i brjósti hans sjálfs. Og
margt skilur á milli. þegar um er að ræða þá
tilfinningu og þann skilning. sem hver ein-
staklir.gur hefur i hjarta sinu. á lifi og örlög-
um þjóðar sinnar. Það er hinsvegar eftir-
komenda okkar að dæma, i ljósi sögunnar.
hver það var sem glæpinn drýgði, —-og hvers
eðlis sá glæpur var. Ég óttast ekki þann dóm.
Stefnendur minir saka mig ennfremur um
að haida þvi fram. að verstu hrakyrði tung-
unnar séu ekki nothæf um framferði þeirra
og hlutdeildarmanna þeirra. Það er alveg
rétt. svo langt sem það nær. þvi megininntak
hinna tilvitnuðu ummæla minna hér er ein-
mitt það, að orð dugi tæpast lengur. til að
tefla fram minum málstað gegn þeirra.
— eða öfugt. Stór hluti þjóðarinnar er að
minu viti ófær um að mvnda sér hlutlæga
skoðun á ástandinu i sjálfstæðismálum
þjóðarinnar i dag, vegna þeirrar meðferðar,
sem tungan sjálf hefur mátt þola, i átökum
undanfarinna áratuga. Orð. sem áður voru
Framhald á 14. siðu
Rúnar Ármann Arthursson,
fyrrverandi ritstjóri Stúdenta-
blaðsins.
• :
Aðilaskýrslur Rúnars Á. Arthurssonar
í málum VL-12 og VL-prófessora á hendur honum,

STÚDENTA
BLAÐIÐ
lnivitun«rfliild»milia Uytl
Menntamálaráðherra hnekkir
ákvörðun Háskólaráðs
Forsiða Stúdentablaðsins 5.
júli 1973, þegar skýrt var frá
þvi að sigur hefði fengist
i skráningargjaldamáli.
Baksiða Stúdentablaðsins 25.
janúar 1974 og greinin, sem
stefnt er útaf.