Þjóðviljinn - 09.06.1976, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 9. júni 1976
Miðvikudagur 9. júni 1976 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 9

SVERRIR
HÓLMARSSON
SKRIFAR
en reis hæst i þvi magnaða
kvæðalagi Ólavi riddararós, sem
sannast að segja gerir ólaf okkar
liljurós næsta litilfjörlegan við
samanburð.
Gaman var að heyra brot úr
nýjum færeyskum leikritum eftir
þá Steinbjörn Jacobsen og Jens
Pauli Heinesen, og vel mættu is-
lensk leikhús huga að þvi ívort
ekki væri ráð að taka eitthvert
nýlegt færeyskt verk til sýning-
ar. Það var að visu tæpast unnt að
dæma verk þessi eftir þeim örlitlu
brotum sem við fengum að sjá, en
það var mikill húmor i brotinu úr
nýjasta verki Jacobsens, sem enn
er reyndar ósýnt og magnaöur
kraftur i þvl sem við fengum að
sjá af nýjasta verki Heinesens,
„Hvönn stakkin skal ég fara i,
pápi?”.
Menningarleg samskipti Is-
lands og Færéyja hafa verið allt
of litil. Eitt af þvi sem hér veldur
er áreiðanlega hversu erfiðlega
óvönum islendingum gengur að
skilja talaða færeysku, enda þótt
málin séu eins skyld og raun ber
vitni. Ástæðan fyrir þessu er sú að
málin hafa farið hvort i sina
áttina i þróun hljóðkerfis. Hins
vegar þarf ekki nema mjög litla
æfingu fyriri islending til að hann
geti lært að skilja málið til
fullnustu. Væri það ekki
verðugt verkefni fyrir skóla
okkar að sjá til þess að allir is-
lendingar fengju slika æfingu.
Það mundi ekki útheimta mikinn
tima, og mundi áreiðanlega bera
meiri árangur en margt af þvi
sem þar er gert.
Hafi frændur okkar þökk fyrir
skemmtunina.
Sagan
af dátanum
&&&&&&&&
"xjllfJ vPfv vffLZ
Framlag Leikfélags Reykja-
vikur til listahátiðar að þessu
sinni er Sagan af dátanum eftir
þá Ramuz og Stravinsky. Þeir
kumpánár sömdu þetta verk 1918,
I lok heimsstyrjaldar og voru að
leitast við að finna nýjar tján-
ingarleiðir með nýstárlegu sam-
spili tónlistar, bundins máls og
leikrænnar túlkunar, þar sem öllu
er haldið eins einföldu og vera
má. Tónlist Stravinskys er löngu
orðin sigild og er eitt af skemmti-
legustu verkum tuttugustu aldar.
Sagan af dátanum er ævintýri
sem segir einfalda en magnaöa
sögu um baráttuna milli hins illa
og hins góða. Hermaðurinn ánetj-
ast djöflinum, selur fiðlu sina
fyrir auð og völd, en tapar þar
með öllu þvi sem honum var
raunverulega verðmætast. Hann
háir langa og harða baráttu við
kölska og hefur sigur um stund,
en verður að lokum hinu illa að
bráð.
Kjartan Ragnarsson hefur sett
verkið á svið, greinilega með það
i huga að sýningin verði jafnt
fyrir augað sem eyrað, og hefur
gert það af mikilli hugkvæmni og
útsjónarsemi. Hann bætir inn
tveimur trúðum sem taka á sig
alls konar gervi og fylla vel út i
leikinn. Þar sem meirihluti leiks-
ins er þögull af leikaranna hendi
og mestur hluti textans i munni
sögumanns, reynir mjög á lát-
bragðstækni, og fersthópnum það
mjög vel úr hendi, einkum miðað
við æfingarleysi hans i þeirri list.
Harald G. Haraldsson er vaskur
og kemur vel fyrir i hlutverki dát-
ans. Sigriöi Hagalin vantar nokk-
uö uppá aö veröa sannfærandi
sem kölski. Valger sr bdxa to
Daniel Williamsson leysa trúðs-
hlutverkin skemmtilega, og
Nanna ólafsdóttir er afskaplega
sæt kóngsdóttir ogfer fallega með
sitt hlutverk.
Um tónlistarflutninginn er ég
ekki dómbær tæknilega séð, en
hann lét ákaflega vel i eyrum.
Sverrir Hólmarsson.
Hermaðurinn og kölski
í upphafi
Lista-
hátíðar
Þá er blessuð listahátiðin byrj-
uð að skemmta landslýðnum rétt
eina ferðina. Mér virðist þessi
listahátið einhvern veginn
skemmtilegri að sjá en þær fyrri,
fjölbreytilegri og uppáfinninga-
samari. Það er kannskí af þvi að
nú vantar stóru kanónurnar i tón-
listinni og litlir peningar voru
fyrir hendi, og þar af leiðandi
hafa aðstandendur hátiðarinnar
orðið að sýna meiri útsjónarsemi
við að finna atriði sem ekki kosta
of mikla peninga.
Færeyingar
Það er ekki alltaf mest gaman
að þvi sem kostar mikla peninga.
Það getur verið meira gaman að
þremur manneskjum uppi á litl-
um palli með engan tæknibúnað
eða tilstand, heldur en heilum
leikflokk með risavöxnum leik-
tjöldum og hljómsveit. Þetta
sannaðist áþreifanlega i Norræna
húsinu á hvitasunnudag, þegar
þau Annika Hoydal, Eyðun
johannessen og Finnbogi
Johannessen fluttu dagskrá af
færeyskum kvæðum, söngvum og
leikritsbrotum, og náðu svo al-
gerum tökum á áhorfendum sin-
um að fátitt var. Með eðlí
legri óþvingaöri framkomu sinni
og brennandi áhuga á að koma
efni sinu sem best til skila unnu
þremenningarnir hugi og hjörtu.
Efnið var margvislegt. Eyðun
Johannessen flutti einföld, innileg
kvæði Hans A. Djurhuusar af
nærfærni og glettni, og Annika
Hoydal heillaði alla með kraft-
mikilli rödd sinni i lögum af ýmsu
tagi, gömlum þjóðlögum sem og
nýrri lögum, m.a. eftir sjálfa sig,
LEIKHÚSPISTIL
Samkenndar
hrollur í
tónasmiöju
Ýmislegt gerist á Lista-
hátíð sem gæti hljómað
eins og andóf (kannski ó-
meðvitað) gegn há-
þróuðum, mannfrekum og
fjárfrekum listf lutningi.
AAeðal þessa er heimsókn
svíans Gunnar Walkare og
hans manna. En auk þess
að þeir héldu tónleika með
frumstæðum hljóðfærum
sem svo eru kölluð opnuðu
þeir um helgina tvivegis
tónasmiðju.
Hún starfaði sem hér segir:
I enda eystri gangs Kjarvals-
staða voru nokkrir liðsmenn
Gunnars með bambusstengur,
plastpipur, pappahólka, skinn-
pjötlur, sagir, hnifa og fleira
þessháttar. Þeir aðstlðuðu lyst-
hafendur við að smiða sér ein-
faldar flautur, trumbur, hringlur
(kubbur, naglar, upp á naglana
eru þræddar tvær— þrjár blikk-
skifur). Barnaskólaaldurinn var
þarna einna sterkastur, enn-
fremur komu þar aö nokkrir
popparar, þeir sem höföu velt áer
yfir fertugsaldurinn sýndu mest
velviljaða forvitni. Þó mátti sjá
Gunnar Walkare; það sakar ekki að baula með særingar forneskjulegar.
Ljósm. E.K.
Nýmsiðuð flauta og Ilfsreynd trumba.
Plaströr voru söguð I sundur I flautur.
Mislitur hópur blandaði geði yfir stórum slagverkum úr tré.
og hlusta á svona uppákomu.
Eina ráðið er að setjast niður
-Sjálfur og berja tré og dósir eftir
bestu samvisku. Eftir að þú hefur
barið i einar fimm eða tiu min-
útur þá fer að færast um þig ein-
hver vottur af samkenndarhrolli,
gott ef að viðhorfin til umhverfis-
ins færast ekki i óvenju jákvætt
horf. Þú ferð að trúa þvi, að það
væri hægt með langvinnum og
einhæfum trumbuslætti og ein-
faldari flautú kannski að magna
upp við myrkur og eld mikinn og
samstilltan vilja, sem siðan
mætti beita til stórra verka; einn
fyrir alla, allir fyrir einn.
AB.
Jón tónskald Asgeirsson taka
smáeinvigi við handhafa ný-
smiöaðrar trommu.
Úr stofu við hinn enda gangs-
ins barst hinsvegar taktfastur
hávaði; þar voru menn að prófa
nýgerðar flautur eða hringlur, en
einkum notuðu menn tvo stóra og
einfalda „xylofóna” út tré; frá
þeim barst sú einfalda undir-
stöðumelódia sem annað slag-
verk á staðnum tók undir. Tréspil
þessi voru svo voldug að fjórir
gátu barið á eitt með samkomu-
lagsvilja, sem var r^yndar á all-
háu stigi. Aðrir settust að
trommum og dósum og klofnum
kókoshnetum.
Eins og að llkum lætur voru það
börnin, sá partur þjóðarinnar
sem er i minnstri hættu fyrir spé-
hræðslu sem gekk best fram t að
halda uppi þessum einfoldu tón-
smiðum. Þó kom þarna öðru
hvoru slæðingur af þeim sem
kallaðir eru fullorðnir, og ekki
bara til að horfa á.
Hvað verður nú úr svona tóna-
barsmið? Háttfastur hávaði, til-
viljunum blandinn, gnýr sem
stundum fær lið af mannsröddum
sem ósjálfrátt eru farnar að likja
eftir forsögulegu góli eða sær-
ingum? Það er ekki gott að vita.
Ég held satt að segja, að það sé
ekkert gaman til lengdar að horfa
Paul Douglas Freeman
Sigursveinn Magnússon
skrifar um tónlist á listahátíð
Upphafið
Tónleikar Sinfóníuhljómsveitar
íslands í Háskólabíói 4. júní 1976
Stjórnandi:
Paul Douglas Freeman.
Einleikari:
Unnur AAaría Ingólfsdóttir
Efnisskrá:
Atli Heimir Sveinsson:
Flower Shower
Richard Wagner:
Forleikur að 3. þætti óperunnar
Lohengrin,
Felix Mendelssohn:
Fiðlukonsert I e-moll, op. 64
Dimitri Sjostakovitsj:
Flower Shower
Forleikur að 3. þætti óperunnar
Lohengrin
Fiðlukonsert i e-moll, op. 64
Sinfónia nr, 5, op. 47.
Bandarikjamaöurinn Paul
Douglas Freeman var hljóm-
sveitarstjóri á þessum tónleikum
sem auglýst var að myndu hefjast
klukkan 8.30 en verk Atla Heimis
Sveinssonar var reyndar byrjað
nokkru fyrr og myndaði nokkurs-
konar inngöngusálm. Atli Heimir
segir i efnisskrá að ætlun hans
hafi verið að semja tónlist handan
þekktra hugtaka um form, lag-
linu, riþma, lit, þróun og and-
stæður. Þetta er erfitt verk en
óneitanlega tókst höfundi að
mynda einhverskonar tima-
leysistilfinningu með þvi m.a. að
láta byrjun verksins renna saman
við kliðinn og masið þegar fólk
varaðkomasérfyrir isalnum, og
eins i endi verksins þar sem klapp
hljómsveitarfólksins samlagast
fagnaðarlátum áheyrenda sem
hófust hægt og sigandi urðu aldrei
verulega æöisgengin en stóðu
lengi og voru með hlýlegasta
móti. Þetta verk Atla Heimis
hafði lika við sig ýmislegt þaö
sem getur unnið hjörtu fólks, og
er þar fyrst að nefna þessa si-
felldu ölduhreyfingu sem I sam-
spdli tónbands og hljómsveitar
varð aö einu umvefjandi tónhafi
svo áheyrandanum finnst hann
skyndilega vera mitt inn i hljóm-
sveitinni og siöast en ekki sist
lagiðsem vaki er upp vefur smátt
og smátt utan á sig og þegar að
þvl kemur aö hljómsveitin öll er
farin að raula þetta litla lag þá er
það búið að endurtakast nógu oft
tU að gera sig heimakomið I hug-
skoti manns, og það var á þvi
augnabliki sem undirritaður fékk
næstum óslökkvandi löngun til að
syngja með. Ekki er ég alveg
sáttur við nafngiftina sem e.t.v.
er aukaatriöi, en er ekki Islenska
orðið „blómabað” nógu gott?
Vonandi er ennþá langt i land að
islensk tónskáld gefi alfarið tón-
verkum sinum útlenda titla með
islenskum skýringum.
Forleikurinn að þriðja þætti
óperunnar Lohengrin eftir
Wagner var vel valinn til að
hrista upp nokkuð þá angurværð
r%JT\ jrkJr\ rkJr\ r~kár\ rkár\
wööO
sem skapast hafði, hljómsveitar-
stjórinn hafði hljómsveitina
greinilega á valdi sinu og spila-
mennskan var kraftmikil og
glæsileg. Unnur Maria Ingólfs-
dóttir var einleikari i fiðlukonsert
Mendelssohns. Þetta er frumraun
Unnar hér heima en hún hefur
undanfarin ár stundað nám i
Bandarikjunum eða frá þvi hún
útskrifaðist frá Tónlistar-
skólanum i Reykjavik árið 1972.
Það er ekki ráðist á garðinn þar
sem hann er lægstur að byrja á að
leika einleik á opnunartónleikum
listahátiðar en með ákveðni og
dugnaði stóðst Unnur Maria
þessa raun, þó engan veginn
veittist það henni auðvelt. Það
má segja, að orðið auðvelt i þessu
sambandi þýði, hve einleik-
aranum tókst að koma efninu af-
slappað og örugglega til skila svo
áheyrendum liði vel: það tókst að
vissu marki en oft var eins og
boginn væri spenntur of hátt,
spennan væri of mikil, og dálitið
bar á tæpu samspili hljómsveitar
og einleikara, en allt komst heilu
og höldnu i höfn. Andante
þátturinn var best leikinn, margt
fallega gert og ástæða til að óska
Unni Mariu til hamingju.
Loks var Sinfónia nr. 5 eftir
Sjostakóvitsj. Óþarfi er að kynna
Sjostakovitsj þvi hann er nú
löngu orðinn tónleikagestum að
góðu kunnur og i fersku minni
glæsilegur flutningur Sinfóniu-
hljómsveitar tslands undir stjórn
Bohdan Wodiczkos á 10. sinfóniu
hans i vetur. Paul Douglas
Freeman haföi greinilega góð tök
á hljómsveitinni og flutningurinn
tókst með ágætum. Eftir-
tektarerðast fannst mér hve
lárétt hugsun hans kemur vel
fram þ.e.a.s. hvernig hann teygði
úr linunum til hins ýtrasta og gaf
þeim tilbreytingarik og skýr
karaktereinkenni, þetta kom best
fram i fyrsta og þriðja þættinum,
en sá þáttur er ótrúlega kynngi-
magnaður ef tillit er tekið til þess
að i honum notar Sjostakovitsj
enga málmblásara heldur gefur
þeim fri eins og til að undirbúa
hljóðfæraleikarana undir loka-
þáttinn þar sem allt ætlar um koll
að keyra af átökum. Og loks
þegar stjórnandinn hefur á
hápunkti lokaþáttarins stokkið
hæð sina i loft upp af gömlum
islenskum sið, lýkur þessum
ósköpum.
Einstakir hljóðfæraleikarar
stóðu sig margir hverjir mjög vel
og vil ég aðeins nefna frábæran
hornleik Christinu M. Tryk i
fyrsta þætti, — það er vissulega
sjaldan sem þessi sóló heyrist
leikin á jafn yfirvegaðan hátt og i
þetta skipti.
Þessir fyrstu tónleikar lista-
hátiðar voru hinir ánægjulegustu,
og gefa til kynna að margt for-
vitnilegt sé á næstu gröstum.
Sigursveinn Magnússon