Þjóðviljinn - 13.08.1976, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. ágúst 1976
DJOÐVIUINN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA,
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Otgefandi: (Jtgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón meö sunnudagsblaöi:
Arni Bergmann
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Skólavöröust. 19. Sfmi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaöaprent h.f.
HÆTTULEGT FORDÆMI
Stundum má lesa i blöðum mikla
vandlætingarpistla um fólk sem ekki hlýði
settum reglum þjóðfélagsins i hinum
smæstu atriðum. Vissulega eru þetta oft
þarfar áminningar, en það er annarlegt að
sjá og heyra að umvandanirnar eru oft
þeim mun eindregnari sem brotin virðast
smærri — og mörgum vill gleymast að
stundum eru framin miklu alvarlegri
lögbrot, sem aldrei hafa verið gagnrýnd i
þessum blöðum og flestir hafa raunar
gleymt.
Stjórnarskráin er grundvallarlög-
bók islendinga og þó að margt hafi þar
úrelst nokkuð og margt vanti i þá bók, ber
engu að siður að umgangast stjómar-
skrána sem meginrit islenskra laga. Þeir
semfyrstogsiðasteiga að hafaeftirlit með
þvi aðsvo sé gert eru þeir sem skipa rikis-
stjórn íslands á hverjum tima, þ.e. fram-
kvæmdavaldið. En á þessu hefur orðið
mjög alvarlegur misbrestur i tið
núverandi rikisstjórnar. Þegar samn-
ingarnir voru gerðir i Osló ákvað rikis-
stjórnin að láta þá taka gildi nær sam-
stundis — áður en alþingi hefði komið
saman til þess að fjalla um málið. Raunar
lýsti forsætisráðherrann þvi fyrir að á-
stæðulaust væri með öllu að kveðja þing
saman af þessu tilefni. Þó er alveg aug-
ljóst, að ákvörðunin um gildistöku Oslóar-
samningsins um veiðar breta i islensku
landhelginni er skýlaust stjórnarskrár-
brot; þar fer ekkert á milli mála. Hefur
forseti lagadeildar Háskóla Islands,
Sigurður Lindal, prófessor, bent á þessa
staðreynd i blaðagrein mjög harðorðri. En
það er i senn til marks um pólitiskt
blygðunarleysi ráðamanna og um lágkúru
opinberrar umræðu að enginn, ekki einn
einasti maður úr stjómarliðinu, hefur séð
ástæðu til þess að svara grein Sigurðar
Lindals með rökum. í mesta lagi hefur
verið hreytt skætingi i þá sem telja fram-
kvæmd Oslóarsamningsins lagabrot.
Hér er farið út á ákaflega háskalega
braut. Þegar stjórnvöld hafa einu sinni
brotið reglur stjórnarskrárinnar er
hættan á endurtekningu yfirvofandi. Þar
með væri öllu svonefndu „réttaröryggi”
varpað fyrir róða, almenningur i landinu
stæði eftir vamarlaus fyrir hverskonar
gerræði valdhafanna. Þá er skammt eftir i
stjórnarfar sem ýmsir forustumenn Sjálf-
stæðisflokksins dáðust að á æskuárum, en
islendingar vilja sist af öllu- fá yfir sig.
Þess ber að geta að þessar athugasemd-
ir og ábendingar eru ekki til orðnar fyrir
neina pólitiska illkvittni; hér er um að
ræða grundvallaratriði, sem er brýn
nauðsyn að hafa i huga. Sérstaklega þó
vegna þess að langt er : frá þvi að um-
gengni ihaldsstjórnarinnar við stjórnar-
skrána sé einsdæmi. Áður hafa slikar rikis
stjórnir þverbrotið stjómarskrána — og í
annan tima hefur núverandi rikisstjórn
sýnt að hún virðir bókstaf almennra laga
að engu þegar henni býður svo við að
horfa. Má i þessu sambandi nefna sem
dæmi að hvað eftir annað hafa verið brotin
lög á opinberum starfsmönnum við úr-
skurði um kjör þeirra. Þá má minna á að
ein bæjarstjóma landsins þar sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur fomstu hefur á-
kveðið að hundsa með öllu jafnréttislögin
frá sl. vori. Þannig ryðja ráðamenn braut-
ina fyrir lögbrot — sem þeir láta blöð sin
vara við þegar um er að ræða aðra aðila i
þjóðfélaginu.
íslenskir sósialistar telja sér skylt að
vara við hættum af þvi tagi sem hér hafa
verið nefndar. Ef geðþóttatúlkun laganna
af hálfu misviturra stjórnarvalda verður
allsráðandi er réttarstöðu almennings
hætt komið. Þá lifum við ekki lengur i
landi þar sem lög eru gild og virt— ólög og
niðingsskapur i framkomu stjórnvalda i
garð almennings yrði næsta skrefið. Þess
vegna eru stjórnarskrárbrot eins og það
sem stjórnvöld gerðu sig sek um við fram-
kvæmd Oslóarsamningsins hættulegt for-
dæmi handa gerræðisöflum.
—s.
erindi pólitiskra öfgamanna
eins og tiðkast hefur til þessa.”
Einkenni Norræna hússins
hefur þvert á móti verið mjög
alhliða starfsemi sem ekki hef-
ur einskorðast við sérstaka
hópa, listastefnur eða lönd. Ein-
hvern veginn læðist að manni
sá grunur að það sé einmitt ein-
hliða starfsemi, sem Gréta
Sigfúsdóttir vill að Norræna
húsið standi fyrir. Þegar lesin
eru vanstillingarskrif af þessu
tagi i Morgunblaðinu dettur
klippara þessa þáttar alltaf i Carter á völ á færustu ráðgjöfum, en á hverja hlustar hann?
hug það sem ein ágætis ihalds-
kona sagði við hann fyrir
nokkru: ,,Ég hata þessa and-
skotans öfgamenn, það ætti að
skjóta þá alla saman.” Það er
nefnilega stutt öfganna milli hjá
mörgum.
Embœttismönnum
ekki alls varnað
Ráðherrar koma og fara,
rikisstjórnir setjast að völdum
og falla, en embættismennirnir
sitja kyrrir hvaö sem á gengur,
og fara sinu fram. Þetta er okk-
ar kerfi. öðruvísi er málum
háttað vestur i Bandarikjunum.
Þar er hressilega skipt um i
flestum embættum i ráðu-
neytum, i Hvita húsinu og i
utanrikisþjónustunni, þegar nýr
forseti tekur við völdum Stan
ley Karnow fjallar um þessa
endurnýjunarreglu i fróð-
legri grein i Newsweek
frá 2. ágúst, og er ekki
alltof hrifinn. Sannieikur-
inn er sá að forsetaefnið og for-
setinn, ef hann hefur heppnina
með sér, hlustar meira á
trúnaðarvini sina heldur en
kunnáttumenn og færustu em-
bættismenn, þótt hann eigi kost
á þeirra ráðum. Þetta felst ein-
mitt i þvi að þegar einhver
bandariskur stjórnmálamaður
gefur kost á sér til embættis, að
ekki sé talað um forsetaembætt-
ið, þorir enginn aö trúa á sigur-
möguleika hans nema fáeinir
nánir vinir og helstu samstarfs-
menn úr heimafylkinu. Takist
baráttan vel og séu sigurmögu-
leikar farnir að aukast safnast
um forsetaefnið, t.d. eins og
Carter nú, skari sérfræðinga i
ýmsum málaflokkum, sem gera
sér vonir um embætti að
kosningum loknum. En það eru
samt sem áður „heima-
mennirnir” sem forsetaefnið
hlustar á, og ráða mestu um
stefnu hans og embætta-
veitingar. Þannig er t.d. haft á
orði að Robert Kennedy hafi
haft meiri áhrif á bróður sinn en
allir ráðherrar hans samanlagt.
Og helsti ráðgjafi Johnsons i Vi-
etnammálinu var saksóknarinn
i Washington, Abe Fortas, þótt
hann vissi ekkert um Vietnam.
Samt kaus Johnson heldur dóm-
greindarleysi Fortas i þessu
máli en hollráð færustu sérfræð-
inga. Karnow þessi óskar sér
blandaðs kerfis, þar sem „gras-
rótarmenn” hafi möguleika á að
komast til mikilla áhrifa, en um
leið sé tekin upp æviráðning
sumra embættismanna.
Virðing
stjórnmála-
manna
Þegar gluggað er i erlend blöð
fer ekki hjá þvi að manni detti i
hug að meira mark sé tekið á
orðum stjórnmálamanna viða
erlendis en hér heima. Fjöl-
miðlum þykja það tiðindi þegar
áhrifamenn stjórnmálaflokka
eru að flytja ræður og gefa yfir-
lýsingar um ýmis málefni.
Ummæli þeirra eru birt og fjall-
að um þau.
Hér heima sýna fjölmiðlar is-
lenskum stjórnmálamönnum
dæmafátt afskiptaleysi, nema
þeir séu aö þenja sig i þingræö-
um. Hvað þeir eru að segja við
kjósendur sina úti á lands-
byggðinni að sumarlagi virðist
engum koma við. Að segja frá
þingræðum er hefðbundin kvöð,
en strax og dyrum Alþingis-
hússins er lokað fara fjölmiðlar
I stjórnmálamannafri. Nokkuö
merkilegt fyrirbr.igði, eða
hvað?
Þróunaraðstoð
Nú hafa islendingar fengiö
tækifæri til þess að reka af sér
slyðruorðið I þróunarmálum.
Eins og kunnugt er verjum við
aðeins prómillum af þjóðartekj-
um til þróunaraðstoðar, og fá-
um raunar meira i okkar hlut en
viö veitum.þótt við höfum sam-
þykkt á þingi Sameinuðu þjóð-
anna að stefna að 1% markinu,
það er að segja að verja 1% af
þjóðartekjum til þróunarmála.
Við erum, ef einhver skyldi ekki
muna eftir þvi, i hópi rikari
þjóða heims.
Kenyamenn hafa óskað eftir
þvi að fá gefins eða að láni til
langs tima tvo skuttogara
ásamt með sérfræðiaðstoö til
þess að koma sér á legg i nú-
timafiskveiðum. Við þessari
málaleitan ætti að bregðast
myndarlega, og smásálarskap-
ur dugar ekki, ef við ætlum að
halda einhverju áliti á alþjóða-
vettvangi.
Einkamál
í einkamálaþætti Visis má
lesa eftirfarandi auglýsingu:
1ÍIMÍAMÁL
Areiftanlegur
karlmaður tekur aö sér aö gera 1
eitt og annað fyrir hóflega borg-l
un. Tilboö sendist Augld. Visis |
I merkt „trúnaöarmál 77".
Skyldi hann fyrir utan eitt og
annað taka að sér að gera hitt?
— ekh
Gréta Sigfúsdóttir
Af öfgamönnum
Lista- og bókmenntalifi lands-
manna er stjórnað af ,, listpóli-
tiskri áróðursvél Alþýðubanda-
lagsins” og „þægir” listamenn
og rithöfundar dansa eftir
flokkslinunni undir ströngum
aga flokksins. Þetta er niður-
staða Grétu Sigfúsdóttur, rit-
höfundar, I Morgunblaðsgrein I
gær á leiðarasiðu blaðsins.
Satt að segja held ég að Al-
þýöubandalagsmenn almennt
hafi ekki gert sér grein fyrir þvi,
að þeir væru þátttakendur i
svona stórkostlegu samsæri,
sem þar fyrir utan er aö mati
Grétu velheppnað. I greininni
lýsir hún réttlætiskennd sinni og
sannri jafnaðarmennsku i lista-
pólitikinni og dregur upp fagra
mynd af sjálfri sér. Það er
bara synd að rithöfundur, sem
er svona góðum eiginleikum bú-
inn, skuli draga eins ofsafengn-
ar niðurstöður af fyrirbærum
samtimans og Gréta gerir. Er
þaö I sanngirnis nafni nokkur
meining að taka svona til orða
um starfsemi Norræna hússins:
„Annað mál er — að þaö er heil-
birgð krafa að Norræna húsið
gegni hlutverki sinu sem sam-
norræn menningarmiðstöð á
hlutlausan hátt og reki ekki