Þjóðviljinn - 03.09.1976, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 03.09.1976, Blaðsíða 9
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. september 1976 Föstudagur 3. september 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 Tölvumiðstöö IBM á horni Klapparstigs og Hverfisgötu. Ef vel er rýnt I myndina má greina plaköt frá Landvernd sem limd hafa veriö á gluggana. A þeim er áróöur rekinn fyrir verndun llfs og jaröargróö- urs. Sennilega er tilgangur IBM meö notkun þeirra aö fegra útlit sitt og leiöa athyglina frá eðli fyrir- tækisins. Or húsakynnum Reiknistofnunar bankanna I Kópavogi. A þessari mynd eru aöalhlutar tölvunnar 370/135 Þættir úr starfsemi erlends auðhrings sem hefur allt bókhald íslenska ríkisins í höndum sér Hér á Islandi munu vera starf- ræktar rúmlega 20 tölvur i eigu IBM. Ekki eru til tölur um fjölda annarra geröa af tölvum en þrjú önnur fyrirtæki hafa umboö fyrir tölvur. Samanlagt verömæti þeirra tölva, sem IBM rekur mun láta nærri aö losi tvo miljaröa króna. Verömæti allra annarra tölva mun ekki vera meira en 100 miljónir. En þessar tölur segja ekki nema brot af sannleikanum um einokun IBM. Af þessum rúmlega 20 tölvum eru fimm sem senni- lega eru um 70% af heildarverö- mæti allra tölvanna. Þær eru I leigu hjá Skýrsluvélum rikisins og Reykjavikurborgar (héreftir skammstafaö SkýRR) sem hefur þá stærstu, Reiknistofa bankanna hefur þá næststærstu á leigu, Flugleiöir og SÍS hafa hvort slna tölvuna og sú fimmta er rekin I tölvumiöstöö IBM viö Klappar- stlg. Auk þessara tölva eru svo margar smærri I leigu hjá bönk- um, oliufélögunum, sveitarfélög- um og fleiri stórfyrirtækjum. Loks má nefna hina umtöluöu „gjöf” IBM á gamalli tölvu til Háskólans. Eins og af ofangreindu má sjá eru umsvif IBM á sviöi bókhalds hins opinbera geysimikil. Hjá SkýRR fer allt bókhald rlkisstofn- ana og borgarfyrirtækja fram. Allt bankakerfiö er innlimaö i IBM-kerfiö og sömuleiöis fjögur sveitarfélög eöa landshlutasam- tök: bæjarskrifstofur Kópavogs, Húsavlkur og Keflavlkur og Reiknistofa Vestfjaröa. Auk þess eru nokkur rlkisfyrirtæki sem notfæra sér þjónustu IBM viö Klapparstig. Einokun Eins og aö ofan greinir eru tölvurnar leigöar út. Láta mun nærri aö leigugreiöslur 5-6 ára nægi til aö greiöa raunverulegt kostnaöarverö tölvu. Auövitaö er þaö hagræöi fyrir Islensk fyrirtæki aö geta tekiö tölvur á leigu I staö þess aö þurfa aö fjárfesta I svo dýru tæki. En til þess aö geta rekiö tölvuleigu þarf fjármagn. Þaö hefur IBM I krafti þess aö móöurfyrirtækiö stendur aö baki meö margra miljaröa dollara ársveltu. íslensk umboös- fyrirtæki sem ætla sér einhvern . hlut á tölvumarkaöi landsins eiga enga mögul. á aö leigja út tölv- ur, þau veröa aö selja þær. Þetta Fyrir skömmu var hér i blaðinu fjailað um starf- semi bandariska tölvufyrirtækisins IBM. Sú grein var helguð framferði hringsins á heimsmælikvarða. í framhaldi af þvi væri ekki úr vegi að gera nokkra grein fyrir starfsemi IBM hér á landi en einokun þessa stærsta tölvufyrirtækis heims mun sennilega óviða vera altækari en einmitt hér á islandi. Lætur nærri að það ráði 90—95% markaðsins. Fyrirtækið beitir ýmsum bellibrögðum til að við- halda þessari hagstæðu markaðsstöðu og jafnvel bæta hana enn meir. Hér á eftir verður greint frá helstu aðferðum hringsins til að ná þessu marki. t þessu húsi Skýrsluvéla rikisins og Reykjavlkurborgar er stærsta IBM-tölvan á landinu til húsa. er veigamikil ástæöa fyrir einok- un IBM. IBM hefur starfaö hér á landi i tæp 10 ár eöa frá ársbyrjun 1967. Fyrirtækiö var fyrst á vettvang og gat skapaö sér gott forskot á aöra tölvuframleiöendur. Þegar mörg helstu rlkis- og stórfyrir- tæki fóru aö hugleiöa tölvunotkun lá beinast viö aö leita til IBM. Og IBM sleppir ekki hendinni af þeim sem þaö hefur einu sinni klófest. Um þessa siöarnefndu full- yröingu má nefna mörg dæmi. Eitt er þaöaö þegar fyrirtæki hef- ur tölvu á leigu er hún i mörgum hlutum og samiö um leigu á hverjum fyrir sig. Ef einn hlutinn úreldist veröa menn aö endurnýja hann og þá vitanlega hjá IBM. Þaö er einfaldast. Sérhœft tölvumál Annaö er þó mun veigameira. Þegar tölvur eru mataöar á upp- lýsingum sem þeim er ætlaö aö vinna úr veröur aö setja þær fram á máli sem talvan skilur. Þaö nefnist forrit. Til eru margskonar forrit. Sum ganga aö mörgum tölvutegundum en önnur aö fáum eöa kannski aöeins einni. IBM leggur höfuöáherslu á aö notaö veröi tölvumál sem nefnist PL/1. Forráöamenn IBM segja aö þetta mál hafi veriö valiö vegna þess aö þaö sé útbreitt, ódýrt og hag- kvæmt. Hins vegar hefur þekktur norskur tölvufræöingur haldiö þvi fram I norræna tölvutlmaritinu DATA aö PL/1 hafi enga framtlö fyrir sér, þaö sé allt of sérhæft og erfitttil notkunar I smærri tölvur. En nú hefur IBM bundiö öll helstu fyrirtæki landsins viö PL/1 svo þó þau vildu rifa sig laus og kaupa nýja tegund þyrftu þau áö semja öll sln forrit upp á nýtt. Samning nýrra forrita er hins vegar svo mikiö verk þegar um viöamikiö fyrirtæki á borö viö SkýRR og Reiknistofnun bank- anna er aö ræöa aö þaö er ekki raunhæfur möguleiki. Skipti á tölvum koma því vart til greina. Annar þáttur I starfsemi IBM hér á landi er menntun starfs- fólks. Til þess heldur fyrirtækiö námskeiö auk þess sem þaö mun útvega Háskólanum kennslu- krafta af og til. Námskeiöin eru tvenns konar. Annars vegar þau sem ætluö eru stjórnendum fyrirtækja. Mikil áhersla er lögö á þau þar sem auöveldara hefur reynst aö beita stjórnendur sölu- tæknibrellum en tæknimenn. Hins vegar eru svo námskeiö fyrir tæknimenn en þau eru ekki mjög Itarleg, beinast einkum aö þvi aö kenna þaö sem kemur IBM vel og ekki veröur fyrirtækiö sakaö um aö örva sjálfstæöa hugsun nem- endanna. Markmiöiö er aö sveigja hugi manna aö IBM og loka öörum leiöum. Afleiöingin af menntunarstefnu IBM er sú aö allir Islenskir tölvufræöingar eru menntaöir á vegum fyrirtækisins utan nokkrir sem hlotiö hafa menntun slna erlendis. Verðlagning i dollurum 1 febrúar sl. bar Vilborg Haröardóttir alþingismaöur fram fyrirspurn á alþingi um ýmislegt varöandi IBM. Meöal þess sem hún spuröi um var hvort rétt væri að leigusamningar fyrirtækisins væru geröir i dollurum en ekki Is- lenskum krónum. Ráöherra játti þvl og sagði að þetta væri haft svona vegna þess aö mikill hluti kostnaðar 1 sambandi viö leigu tölvanna væri I erlendum gjald- eyri. Vitanlega dettur forsvars- mönnum IBM ekki I hug aö kvarta þegar gengiö sigur eöa fellur þá fá þeir fleiri krónur I hendurnar. Annaö mál er hins vegar þegar gengiö hækkar. Þaö kom td. fyrir á tlmum vinstri stjórnarinnar aö gengi krónunnar var hækkaö um 10%. IBM notaöi það sem átyllu til aö breyta öllum samningum og hækka reikninga slna um 10%. Sú aðferð IBM aö binda leigugjald viö gengi dollar- ans er einungis til þess ætluö aö minnka áhættuna og gulltryggja stöðugan gróöa. Enda engin til- viljun að leigugjald SkýRR hefúr tifaldast á 10-15 árum þrátt fyrir það aö kostnaöur viö gerö raf- eindatækja hefur lækkaö veru- lega á sama tlma. Annað atriöi I verölagsmálum IBM er vert skoöunar. Eins og áöur segir rekur fyrirtækiö tölvu- miöstöö viö Klapparstig. Þar geta menn komiö meö gataspjöld eöa örinur tölvugögn og látiö keyra þau I gegnum tölvu. Tækin sem þarna eru hafa alla tlö veriö gömul tæki sem einhver leigjand- inn hefur skilaö þegar hann fékk sér stærri tölvu. Núna er þar td. tölva af gerðinni 370/135 sem áöur var hjá Ský RR. Yfirleitt er búiö aö afskrifa þau. Samt sem áöur er tekiö fullt gjald fyrir afnot af þeim. Þjóöviljinn haföi tal af verö- lagsstjóra og spuröi hann hvort verðlagseftirlitið heföi haft ein- hver afskipti af verölagningu I þessari tölvumiöstöö. Hann svaraöi þvl til aö fyrir nokkrum árum hefði það veriö rætt I verö- lagsnefnd hvort hafa bæri eftirlit meö þessu. Niðurstaðan var sú ákvöröun aö láta þaö afskipta- laust og svo hefur veriö siöan. Annaö atriöi I rekstri þessarar miöstöövar er aö vitanlega eru flest forrit af geröinni PL/1. En þaö er ekki nóg. Þeir sem láta IBM gera fyrir sig forrit (og greiöa náttúrlega fullt gjald fyrir) hafa engan eignarrétt yfir forritunum. IBM getur þvl notaö þau I þágu hvers sem er og tekið fullt gjald fyrir gerö þeirra I hvert sinn sem nýr viðskiptavinur fær þau til afnota. Hver er hagnaðurinn Af framansögöu ætti mönnum aö vera ljóst aö nokkur hagnaöur hefur veriö af rekstri IBM á Is- landi. Samkvæmt svari ráöherra viö áöurnefndum fyrirspurnum Vilborgar er rekstrarafgangur, aö frádreginni fjárfestingu rekstrarkostnaöi og opinberum gjöldum, yfirfært til móöurfyrir- tækisins I New York um Islenskan gjaldeyrisbanka. En IBM er I lófa lagiö aö hag- ræöa málunum þannig aö enginn rekstrarafgangur kemur fram hér. Segjum svo aö IBM eigi verksmiöju I einhverju evrópu- riki. Hún selur útibúinu hér á landi tölvubúnaö. Verölagningin I þessum viöskiptum er algert einkamál IBM, þar ríkir svonefnt innanfyrirtækisverö. Ef skattar I framleiöslulandinu eru hærri en I viötökulandinu er veröiö lágt og öfugt. Einnig má hugsa sér aö fyrirtækiö gæti þess aö greiöa háa skatta fyrstu árin sem þaö er aö koma sér fyrir I nýju landi, svona til aö koma sér I mjúkinn hjá stjórnvöldum. Þetta leiðir hugann aö þeirri viötæku mútustarfsemi sem auöhringar hafa oröiö uppvlsir aö um allan heim undanfarin misseri. Aðalforstjóri IBM, Frank T. Cary játaöi I fyrra- sumar aö útibú auöhringsins i Kanada heföi um fimm ára skeiö greitt stjórnmálamönnum og samtökum I landinu ákveönar upphæöir. Getur ekki veriö aö slikt sé iökað hér? Þaö er amk. ekki einleikið hvé mikils skilnings starfsemi fyrirtækisins hefur notið hjá islenskum yfirvöldum. Eitt dæmi um þjónustusemi Is- lenskra aöila viö fyrirtækiö er SkýRR. Aö réttu ætti þetta fyrir- tæki sem mesta reynslu hefur aí tölvurekstri hér á landi aö ráöa sveitarfélögum og opinberum stofnunum heilt varöandi tölvu- kaup. Yfirleitt er samt ekki svo heldur vlsar fyrirtækiö oftast á IBM! Enda hafa þau sveitarfélög sem fest hafa fé I tölvu yfirleitt ekki haft fyrir því aö gera útboö á þeim viöskiptum heldur leitaö beint til IBM og samiö viö þaö. öllu skal þjappað saman Undanfarin ár hefur IBM fylgt ákveöinni stefnu I tölvuþróun Is- lendinga. Hún er sú aö fá Islenska tölvunotendur til aö sameinast um stórar tölvumiöstöövar. Þetta er reyndar stefna hringsins um allan heim eins og fram kom I áðurnefndri grein I Þjv. Þetta hefur tvennan tilgang. Reiknistofnun bankanna er gott dæmi til aö sýna hver tilgangur IBM er. IBM hefur allt frá upp- hafi haft nær algera einokun á tölvuviöskiptum viö bankana. I upphafi tóku þeir frekar l.itlar tölvur á leigu og sátu einir aö þeim eöa hleyptu kannski 1-2 öör- um I þær. Fyrir nokkrum árum tók IBM aö leggja hart aö banka- stjórum aö sameina bókhald allra bankanna I eina stóra tölvumiö- stöö. I þvl skyni voru haldin nám- skeiö og bankastjórum boöiö til útlanda I kynnisferöir. Þetta bar þann árangur aö bankarnir sam- einuðust um aö leigja stóra tölvu af gerðinni 370/135. Höföu banka- stjórnendur sannfærst um sann- leiksgildi þeirra raka IBM aö þetta heföi mikla hagræöingu I för meö sér. Fyrir IBM þýddi þetta stórauk- inn gróöa af viöskiptum sinum viö bankana. Aður var leigugjaldiö sem bankarnir greiddu um eöa innan við 20 þúsund dollarar á mánuöi. Gjaldiö af stóru tölvunni einni er 30 þúsund dollarar á mánuði. En sagan er ekki búin: þeir bankar sem höföu leigt tölvur áöur héldu þeim áfram þvl fyrir þær voru ýmis not þótt stóra tölvan væri komin til sögunnar. Tekjur IBM munu nú vera yfir 80 miljónir á ári af bönkunum ein- um. Hinn tilgangur IBM tengist ein- okunarstefnunni. Þar sem fyrir- tækið er langstærsti tölvufram- leiðandi heims hefur þaö þvl meiri yfirburöi yfir aöra fram- leiðendur sem tölvurnar veröa stærri, dýrari og flóknari. Sam- keppnin fer þvl hraðminnkandi eftir sama lögmáli og þegar um stórar tölvumiöstöðvar er aö ræöa er hún engin. Einnig er mun erfiðara fyrir viöskiptamenn IBM aö losna úr stórri tölvumiöstöö þar sem þeir hafa samvinnu viö aöra en þegar þeir reka litlar tölvur einir. Viðhorf til starfsmanna Aö slöustu skal drepiö á enn einn þáttinn I starfsemi IBM hér á landi sem gefur nokkra innsýn I hugarfar þeirra sem þar ráöa rikjum. Þaö er stefna þeirra gagnvart starfsmönnum fyrir- tækisins. í sumar birti Stéttabaráttan bréf frá nokkrum starfsmönnum IBM hér á landi.Þar segir aö þeir fái laun sln greidd I lokuöum um- slögum og er þeim bannaö aö ræöa um kjör sin hver viö annan. Ekki er fariö eftir samningum heldur einhverjum óskrifuöum reglum sem stjórnendum einum eru kunnar. Þannig geta þeir verölaunaö þá sem þeim er vel viö og vanrækt launahækkanir hjá þeim sem þeir vilja losna viö. Þegar launin hækka er það til- kynnt eins og um gjöf frá fyrir- tækinu sé aö ræöa. A hverju ári er nokkrum yfir- mönnum og tryggum undirmönn- um boöiö I sólarlandaferöir á ráö- stefnu IBM þar sem þeir hitta starfsmenn hvaðanæfa aö úr heiminum. Þar er þeim haldið uppi á dýrustu hótelum og hvergi sparaö viö þá I mat og drykk. Þaö hlýtur ab vera erfitt ab sýna þeim fjaldskap sem svo vel gera viö mann. Viö flest fyrirtæki eru starfrækt starfsmannafélög til aö annast sameiginlegar skemmtanir, feröalög og aö vernda kjör félag- anna. IBM átti sjálft frumkvæöi aö stofnun sllks félags til aö „stuöla aö og hafa umsjón meö tómstundastarfsemi, sem stjórn fyrirtækisins samþykkir I þágu starfsmanna og fjölskyldna þeirra”. Þetta mun vera alþjóð- legstefnahjálBMog á fordæmi I Þýskalandi á timum nasismans. Samkvæmt lögum félagsins á stjórn þess aö semja starfs- og fjárhagsáætlun fyrir hvert ár ,og skal áætlunin hljóta samþykki forstjóra IBM” eins og segir I lög- unum. Þegar starfsmenn hafa reynt aö afnema Itök IBM I félag- inu hefur þvl verið svaraö meö hótunum um ab þá veröi fjár- stuðningur IBM viö félagiö tekinn af. IBM reynir allt til að fylgjast meö viöhorfum starfsmanna til fyrirtækisins. A hverju ári á hver yfirmaður viðræöufund viö hvern undirmann þar sem rætt er um starfiö og framtlöina. Af og til er gerö skoöanakönnun meöal starfsmanna um afstööu þeirra til fyrirtækisins og vinnunnar. Þeir sem svara gefa ekki upp nöfn sln en bréfritarar Stéttabaráttunnar draga ekki I efa aö fyrirtækinu sé I lófa lagiö ab rekja svörin til upp- hafsstaöar slns. Er það verjandi? Þegar á allt er litið finnst manni aö Islenskum stjórnvöld- um ætti ekki aö standa á sama um þær staöreyndir sem aö ofan eru raktar. Þaö sem er alvarlegast viö þær er aö erlendur auðhringur hafi hönd I bagga viö skipulag stjórnsýslu Islenska rlkisins og allra stærstu fyrirtækja landsins. Með þessu eru honum afhent gifurleg völd I þjóðfélaginu. Segjum sem svo, aö hér kæmist til valda stjórn sem IBM geöjaöist ekki aö. Getur hringur- inn þá ekki hæglega afturkallaö leiguna á tölvunum og skilið okk- ur eftir meö allt bókhaldiö I hnút? Þaö hefur gerst td. á Kúbu. Er þaö verjandi aö láta hringn- um þetta vald I hendur? —ÞH ••• •••• • ■ ••••• •• • ••• •••• • • ••••• •• •• • • •• •• • ••• • •• • • ••• ••• • • •• •• • ••• • •• • •• •••••• •••••• ••••• •• ••••• •••••• •••••• ••••• •• •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• •• •• •• • • •• •• •• •• • • • ••••••• • • •• • • • • • • • • • • ••• •• • • • • • • ••• •••• • • ••••• •• ••• •• ^ • ••• •• ••• •••• ••••• ••• • •• • • ••• • • ' _ • • • „ ® . •••••• • • •• •••• •• • •••••• •••••• ••••• •• ••••••••••••••••• »••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••*••••***!••••••••••••••• • •• • ••• ••••••••• • • •• . . • ••• • • •• • • • • •• • •••• • • • • •••••• • •••• •••• • • •• • • •• • • BDHBBÍ Blaðað í samgöngu■ áœtlun Norður- lands Eins og getið var um i blaðinu á föstudag þá er nú nýútkomin samgönguáætlun fyrir Norður- land. Er hún gerö af Aætlanadeild Framkvæmdastofnunarinnar, 1 samvinnu viö ýmsa aðila, og tek- ur til árabilsins 1975-1984. Aætlun- in fjallar um alla þætti sam- göngumála: á landi, sjó og I lofti. Engin tök eru á þvi aö rekja efni þessarar miklu bókar til neinnar hlýtar en þar er margan fróðleik aö finna um ástandiö I samgöngumálum þessa lands- hluta og þær úrbætur, sem lagt er til aö gerðar veröi. Hér á eftir mun aöeins drepið á örfá atriöi af mörgum, sem máli skipta. Vegamál Kostnaöurinn við þann þátt á- ætlunarinnar, sem snertir vega- málin, er áætlaöur 6.626 milj. kr. og er þá miöab viö verðlag I ágúst 1975. Þessi tala felur þó aöeins I sér kostnaö viö lagningu malar- vega. Sé hinsvegar gert ráö fyrir aö þeir veröi lagöir bundnu slit- lagi allt til Akureyrar er kostn- aöurinn áætlaöur 10.300 millj. kr. Miöaö viö malarvegi skiptist kostnaburinn þannig: milj.kr. Strandabyggö 158,7 Húnaflóabyggö 1.315,8 Skagafjaröarbyggö 1.064,5 Eyjafjaröarbyggö 2.532,9 Skjálfandabyggö 759,1 Norbausturbyggb 795,2 Bent er á, aö þótt eölilegt sé aö taka verulegt tillit til arösemi einstakra vegaframkvæmda, þá veröi einnig aö hafa I huga hags- muni einstakra byggðarlaga og ýmsa félagslega þætti. Höfuðáherslu ber aö leggja á aö vegirnir séu þannig úr garöi gerð- ir, aö þeir séu færir áriö um kring, eftir þvi, sem frekast er kostur en framkvæmdir viö lagn- ingu slitlags ekki látnar sitja I fyrirrúmi. Réttlæta megi þó for- gang hraðbrautarframkvæmda undir eftirfarandi kringumstæö- um: 1. Vegakaflar, sem náö hafa hraðbrautaflokki og liggja aö helstu þéttbýlisstööum. 2. Vegakaflar, þar sem yfir- boröi er sérstaklega hætt viö skemmdum nema bundiö slitlag komi til. 3. Þar sem af tæknilegum á- stæöum er unnt aö draga úr kröf- um um undirbyggingu frá upp- haflegri áætlun. Flugsamgöngur A áætlunarsvæöinu eru nú skráöir 23 flugvellir og lendingar- staöir, allt frá Gjögri til Vopna- fjarbar. Kostnaður við aö koma þessum flugvöllum i þaö horf aö viöunandi geti talist er metinn á 1.090 milj. kr. Aberandi mest er umferöin um þrjá af þessum flug- völlum: á Akureyri, Sauöarkróki og Húsavlk. Þvi er lagt til að þeir veröi minnst 2000 m langir, meö bundnu slitlagi, (þaö er Akureyr- arflugvöllur nú þegar) og búnir öllum fullkomnustu öryggis- og flugleiösögutækjum þannig, aö smærri þotur geti lent þar. Meö hliösjón af mikilvægi einstakra flugvalla má skipa þeim niöur i eftirfarandi flokka hvað snertir rööum framvkæmda: 1. Akureyri. 2. Sauðárkrókur, Húsavík 3. Siglufjöröur, Þórshöfn. 4. Gjögur, Grimsey, Blönduós, Raufarhöfn, Vopnafjöröur. 5. Mývatnssveit. 6. Hólmavik, Hvammstangi, Kópasker. Þessa flokkun ber þó aö taka meö nokkrum fyrirvara. Ekki er talin brýn nauösyn á byggingu nýrra flugvalla á svæöinu nema Framhald af bls. 9

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.