Þjóðviljinn - 16.10.1976, Page 7

Laugardagur 16. október 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7

Ms**?

2 v\nsce\ar
Kv'\Kmynci'r

Dómsmáiara
# svarar asoK
A-ÐAGSieRX
Viröingin fyrir frí-
stundinni
Þaö er höfuöforsenda þess aö
viö getum lifaö menningarlffi og
notiö menntunar aö allir hafi
nóg aö starfa viö hagnýt og vel
launuö störf, og atvinnuleysi sé
bægt frá dyrum. Aö fáum og
fremur stuttum timabilum
undanteknum hefur islensk
alþýða haft næga atvinnu allar
götur siðan 1940. En þaö er ekki
einasta aö atvinna hafi oftast
verið næg á þessum tima,
heldur hefur vinnudagurinn
lengst meö aukinni yfirvinnu, og
verkalýöshreyfingunni hefur
reynst þaö um megn aö koma 1
veg fyrir aö kaupmáttur rýrnaöi
svo aö ekki varö lifaö af dag-
vinnutekjunum einum saman.
I mörgum greinum hefur
ástandiö veriö þannig aö jafna
má til hreinnar vinnuþrælkun-
ar. Þeir sem fengu 8 stunda
vinnudaginn samningsbundinn
1921 og 40 stunda vinnuviku
viðurkennda aö fullu 1972 hafa
nú hin siðari árin margir hverjir
unniö 60-70 stundir á viku og þaö
erenginn ofsæll af þeim launum
sem fyrir þaö fást.
Ég minnist þess aö i lok
striösins.þegartil umræöu var i
minu stéttarfélagi aö takmarka
yfirvinnuna, þá heyröi ég þau
rök I fyrsta sinn innan verka-
lýöshreyfingarinnar, aö þaö ætti
aö vera i valdi hvers og eins aö
vinna yfirvinnu aö eigin vild,
allt annaö væri skeröing á per-
sónufrelsi. Ég man þetta vel, og
sérstaklega vegna þess, aö þvi
var haldið fram af góðum og
gegnum félagsmanni 1 félagi
sem hafði náö 9 stunda vinnu-
degi áriö 1909 og 8 stunda vinnu-
degi 1921. Þegar ég heyröi þessi
orö fannst mér sem eitthvaö
mikilvægt, einhver meginþáttur
i hugsjón verkalýöshreyfing-
arinnar væri aö bresta. Siöan
þetta var mælt fyrir þrjátiu
árum hefur margt unnist varö-
andi samningsbundinn vinnu-
tima og lengingu orlofs. En þar
með er sagan aöeins hálfsögö.
Allur þorri verkafólks á Islandi
sóar heilsu sinni og fristundum
öllum fyrir sifellt veröminni
laun, en fórnar auk þess mögu-
leikunum til félagslegra starfa
og til aö auka viö þekkingu sina
ogþroska. En yfirvinnuna tel ég
meginhindrun sjálfsnáms og
fristundaiöju.
Til liös viö hinn langa vinnu-
dag hefur með vissum hætti
gengiö aukin fjölmiölatækni,
einkum þó sjónvarpiö. Enda
þótt margt sé þar forvitnilegt og
fræöandi er hitt þó miklu fleira,
sem eyðir til einskis þvi, sem'
eftirer af tima og þreki fólks, aö
loknum löngum vinnudegi. Hér
er mötunin mikla i algleymingi,
þar sem hraöi myndarinnar
ræöur feröinni og fátt veröur
brotið til mergjar á fleygri
stund. Þetta er andstæöa bók-
arinnar eöa þess sem gerist i ró-
legri umræöu og skoöanaskipt-
um starfshópsins. Þar er valið
ákveöiö efni til umræöu og úr-
lausnar en myndin gjarnan not-
uö til þess að dýpka skilning á
viöfangsefninu.
Hinn langi vinnutimi hér á
landi á ekki nema að litlu leyti
orsakir i aöalatvinnuháttum
okkar, fiskveiöum og landbún-
aði. Það er aö visu ekkert nýtt
aö þurft hafi aö leggja nótt viö
dag til þess að bjarga fiski
undan skemmdum og heyi i
hlööu. Hitter ástand siöari tima
að vinnutimi i mörgum greinum
er oröinn aö jafnaöi þaö sem
hann var fyrir 60 árum.
Hér þarf mikið verk aö vinna
til þess aö snúa viö háskalegri
öfugþróun, sem ógnar verka-
lýöshreyfingunni og mark-
miðum hennar.Okkurveröuraö
takastaö gera flestum þaö ljóst,
að vinnuþrælkun og aukavinna
veröur ekki afnumin né úr henni
dregiö nema fyrir aögeröir okk-
ar sjálfra. Atvinnurekendur
munu ekki hvetja okkur til
náms, nema þess sem gefur af
sér aukinn gróða, meiri fram-
leiöni. Tæknilegt nám er nálega
þaö eina, sem þeir hafa áhuga á.
Félagslegt nám og meiri kynni
verkafólks af misrétti og rétt-
indum sinum i þjóöfélaginu —
svo ég tali nú ekki um hag-
kvæmari aðferöir til þess aö ná
Eftir Stefán
Ögmundsson,
prentara
þeim — er og veröur lengi þyrn-
ir i augum flestra atvinnurek-
enda.
Mér kemur i hug i sambandi
við þetta mál málanna saga,
sem ég eittsinni heyröi af lækni,
sem framdi skuröaögerö á
sjálfum sér og bjargaöi þannig
lifi sinu. Þegar islenska verka-
lýöshreyfingin ætlar aö nema á
brott aukavinnumeinsemdina,
þá verður hún aö fara likt aö,
við verðum aö vera okkar eigin
læknir og gera okkur ljóst, aö
aðgeröin getur oröiö býsna
sársaukafull, þvi sjúklinginn
má ekki svæfa.
— 1 drögum að ályktun um
fræöslumál, sem lögö veröa
fyrir næsta Alþýöisambands-
þing og nú eru til umræðu i
verkalýðsfélögunum, eru sett
fram eftirfarandi ályktunarorö
varöandi aukavinnuvandamáliö
og fræöslustarfiö:
„Grundvallarskilyröi fyrir
nýrri sókn i fræöslumálum
verkalýöshreyfingarinnar er aö
endurvakin sé viröingin fyrir
fristundinni. Afnumin verði
þörfin fyrir aukavinnu sem
tekjustofn. Sá skilningur þarf aö
veröa rikjandi aö fræöslan og
fristundanámiö sé ekki aöeins
brýn hagsmunaleg nauðsyn,
heldur einnig menningarlegur
og félagslegur orkugjafi. Þess
vegna ber nauösyn til þess aö
unnt sé aö lifa af dagvinnutekj-
unum og verkalýösfélögin setji
ákveöiö mark fyrir leyfilega
yfirvinnu, svo sem tiðkast i
mörgum löndum.”
I lok þessara fáu oröa vil ég
leggja áherslu á þaö, aö sú
menntun sem okkur skortir
mest er þekkingin á stööu okkar
i þjóöfélaginu, réttindum þess
og misrétti; fræöslan um þjóöfé-
lagsgeröina og skynsamlegustu
leiðir til þess aö breyta henni
vinnandi fólki i hag. Meö slikri
menntun mun lika gildismat
okkar á fristundinni breytast.
Tvennt er nauösynlegt til mikils
árangurs i fræöslustarfi okkar:
Afnám stööugrar aukavinnu
með auknum dagvinnutekjum
verkafólks og stóraukiö
fjármagn til fræöslustarfsins.
Stefán ögmundssor
helgarblöðin hafa sérstöðu
Þess vegna eru alltaf einhverjir sem veröa
of seinir aö ná sér í laugardags- og sunnu-
dagsblaöiö.
Því ekki aö láta veröa af því aö gerast
áskrifandi?
í laugardags- og sunnudagsblaöinu er birt
veigamikiö og fjölþætt efni, ekki aóeins
skemmtilegt heldur einnig fræöandi helgar-
lesning.
í sunnudagsblaöinu birtast yfirlitsgreinar
um listir, menningarmál og þróun og horfur
á stjórnmálasviöinu.
Fastar síöur helgaöar jafnréttisbaráttu
kvenna, myndlist, kvikmyndun, heimilishaldi,
popmúsik og fjölþættu efni fyrir börnin. Og
vekjandi myndlist á forsíöunni.
Ritstjóri sunnudagsblaösins er Árni
Bergmann.
Og úr því Þjóðviljinn er orðinn ómissandi
um helgar - því ekki aö gerast áskrifándi?
Þaó er ódýrara aö vera áskrifandi en kaupa
hann í lausasölu. Áskriftasíminn er 17505.
Blaö lifandi þjóöfélagsumræöu.
MOÐVIUINN
Þunn helgi án Þjóðviljans