Þjóðviljinn - 26.11.1976, Blaðsíða 7

Föstudagur 26. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Litasjónvarp hégómi
og ford ild?
Hinn 18. nóvember s.l. var
þingsályktunartillaga um lita-
sjónvarp rædd á Alþingi. Tveir
af þingmönnum okkar alþýðu-
bandalagsmanna, Jónas Áma-
son og Stefán Jónsson, lýstu þar
sjónarmiðum sinum á litrikan
hátt eins og þeirra var von og
visa. Jónas sagði að hann teldi
tillöguna hégóma og fordild.
Sjónvarp væri viða um heim
hrein plága og óþarfi væri að
apa þá plágu eftir útlendingum.
Litirnir væru bjagaðir og af-
skræmdir og til stórra leiðinda.
Stefán vitnaði til bónda eins sem
svo hefði um sjónvarp talað, að
hann vonaði að sá „skitur”
kæmi ekki i sina sveit (sam-
kvæmt þingfréttum Morgun-
blaðsins)
Margir Jónasar hafa á liðnum
áratugum lagst gegn þvi að við
öpuðum eftir útlendingum
margvislegan hégóma og for-
dild: sima, bifreiðar, útvarp og
sjónvarp. Allur þorri manna
hefur þó tekið þessum nýjung-
um fegins hendi — þrátt fyrir
ýmsa annmarka, sem þeim
fyigja.
Nú sækir enn einn hégóminn á
okkur og það er nú hlutverk Al-
þingis að ákveða hvort honum
skuli bægja fá, um stundasakir
a.m .k.
Nú er orðið mjög brýnt að
stefnumótandi ákvörðun verði
tekin i þessu máli og verður
málið vonandi rætt á málefn'a-
legri hátt en raun varð á 18.
nóvember á Alþingi áður en
ályktunin veröur afgreidd end-
anlega. Málið er brýnt þvi veru-
legur hluti af sjónvarpstækjum
landsmanna eru um 10 ára
gömul lampatæki, og er þess
skammt að biða að endurnýja
þurfi þau. A nú að endurnýja
tækið strax með svart-hvitu
tæki, eða skal reynt að halda þvi
viðþartilhægtverður aðfá lita-
sjónvarpstæki (sé þess þá
óskað). Svipað gildir fyrir sjálft
Sjónvarpið. Tæki þess eru flest
gömul og byggja á úreltri tækni
og viðhald er þvi bæði dýrt og
erfitt. Þvi þarf að endurnýja
tæki Sjónvarpsins á næstu ár-
um. Skal þá stefnt að sending-
um i lit?
En hvers vegna lit?
Sjónvarp er öflugt upp-
lýsinga, fræðslu og menningar-
tæki. Möguleikar þess til að
koma efni sinu vel til skila auk-
ast verulega með tilkomu lita,
þegar himininn verður blár og
grasið grænt i stað misgrárra
flata.
Jónas og Stefán eru báðir
miklir áhuga og baráttumenn
fyrir náttúruvernd og þeir eru
sennilega sammála mér mér i
þvi að varla er til öflugra tæki til
að vekja fólk til umhugsunar
um þessi mál en sjónvarp. Is-
lenska sjónvarpið hefur á liðn-
um árum sýnt allmargar ágæt-
arslikarmyndir. Myndirþessar
eru hugsaðar og gerðar i lit og
efninu væri einatt erfittað gera
skil án litanna. Boðskapur
myndanna kemst þvi oft mjög
illa til skila þegar þær eru sýnd-
ar án lita. Svo er reyndar um
meginhluta hins erlenda efnis,
litirnir eru svo snar þáttur i
tjáningu efnisins að hjá þvi
verður ekki komist að það kom-
ist illa til skila, þegar við miss-
um af „fordildinni og hégóman-
um.” Er það ekki grátbroslegt
að upp i hendur Sjónvarpsins
skuli koma svo mikið af góðu,
upplýsandi fræðandi og mennt-
andi efni en að okkur skuli svo
vera meinað þess að njóta þess
að fullu? Að Sjónvarpið skuli
kannski enn, ár eftir ár, senda
frá sér allt hið mikla litræna
efni, en að það skuli svo koma til
okkar i hinu „bjagaða og af-
skræmda” svart-hvita formi?
Rökin fyrir litasjónvarpi eru
að minu áliti svo sterk að ég er
ekki i vafa um að það verður
tekið upp hér á landi áður en
þessi áratugur er allur. En
hvenær getur þá litasjónvarp
komið?
Hér komum við að hinum
kalda og litlausa veruleika
peninganna: er okkur þetta
fjárhagslega kleift? Vera má að
rétt verði talið að biða enn um
skeið, en ég tel brýnt að stefna
verði mótuð i þessu máli,
þannig að við fáum að vita
hvenær við getum átt von á þvi
að geta fengið litasjónvarp.
Dagvistarmál
— Hver eru réttindi barna
í nútímaþjóðfélagi?
Er fjölgun dagvistarheimila
eins nauðsynleg og margir
halda fram, ef svo er, hvers
vegna? Er það besta lausnin að
barnið fái að alast upp eingöngu
i umsjá móðurinnar, og er hún
eins hæfur uppalandi og margir
vilja vera láta? Hvert er raun-
veruiegt hlutverk föðurins, er
nægilegt fyrir barnið að hitta
föður sinn i nokkrar minútur að
kvöldi dags þegar hann kemur
heim að loknum löngum vinnu-
degi eins og viða er tilfellið.
Hvert er hlutverk foreldra i
daglegu starfi dagvistarheim-
ila?
Það er augljóst mál, að það er
ekkert samhengi á milli þess að
geta alið barn og vera hæfur
uppalandi. Það er mikil ábyrgð
fyrir eina manneskju að ala upp
og móta barn. Staðreynd er að
fyrstu ár æfinnar eru mikilvæg-
ust hvað varðar framtið barns-
ins. Barnið á einnig skilyrðis-
lausan rétt til að fá notið sam-
vistar beggja foreldra og einnig
þeirra möguleika sem dag-
vistarstofnanir geta boðið upp
á.
Foreldrar hafa i flestum til-
fellum hvorki nægilega þekk-
ingu til að bera, né ráð á að
veita barninu þá leik- og starf-
rænu aðstöðu, sem það getur
fengið á dagvistarheimili.
Barnið þarf að læra að umgang-
ast önnur börn (ekki aðeins
systkini) ef það á að öðlast eðli-
legan félagsþroska. Er þá dag-
vistarheimilið ekki besti staður-
inn?
Þrátt fyrir að samvist barns
og foreldra styttist ef barnið er
á dagvistarheimili, þá kemur
það á móti, að foreldrar fá tima
til að sinna störfum sinum og
félagslegum þörfum. Þeir geta
þvi gefið sig óskiptir að og haft
betri tima til að sinna barni sinu
að loknum vinnudegi. Þannig
verða samskipti barna og for-
eldra heilsteyptari. Ef foréldri
er óánægt með að vera bundið
innan veggja heimilisins um
árabil, þá verður barnið ekki
bættara af samvistum við það.
Það þykir ekki ámælisvert þó
móðir taki að sér heimilisstörf
eingöngu i nokkur ár, jafnvel þó
hún hafi varið fjölda ára til að
þjálfa sig og mennta til annara
starfa i þágu þjóðfélagsins. Ef
hinsvegar karlmaður gerir slikt
hið sama eru viðbrögð fólks
önnur. Það hlýtur einnig að vera
hagstæðara fyrir þjóðfélagið að
búa þannig i haginn fyrir for-
eldra, að starfskraftar þeirra
nýtist á vinnumarkaðinum.
Annað mál er, að vinnudagur
foreldra er oft, og stundum af
illri nauðsyn, allt of langur,
þessu verður að breyta. For-
eldrar verða að fá tækifæri til að
hagræða vinnutima sinum
þannig, að þeir hafi meiri tima
til að sinna börnum sinum. Þvi
þó að gott sé fyrir barnið að
vera hluta dags á dagvistar-
heimili, þá má sá timi ekki vera
of langur.
Það er engin lausn að láta
börnin i einkagæslu. Með allri
virðingu fyrir þeim konum, sem
taka slikt að sér. Þessar konur
eru vitaskuld mismundandi
hæfar til að sinna uppeldishlut-
verkinu og hvernig sem allt
veltist, þá geta þæraldrei komið
i stað góðs dagvistarheimilis.
Það er viöar pottur brotinn i
dagvistarmálum en hér á landi.
Við Oslóarháskóla hef ég
kynnst tilraun foreldra til að
leysa þessi mál. Stofnað var
dagvistarheimili, sem rekið er
með nokkuð nýstárlegum hætti.
Dagvistarheimili þetta er fyrir
börn starfsfólks og nemenda
skólans. Reksturinn er i hönd-
eftir Pál
Theódórsson,
eðlisfræðing
Of þungur baggi?
Margir telja að enn sé ekki
timabært að hefja innflutning á
litasjónvarpstækjum þvi inn-
flutningur á þúsundum tækja
yrði svo þungur baggi á gjald-
eyrissjóð iandsins að það mundi
skerða verulega getu okkar til
að leysa önnur brýnni verkefni.
En athugum málið betur.
Ekki förum við einfaldlega i
banka og tökum út peninga til
að kaupa litasjónvarp. Nei, við
verðum að hliðra verulega til i
neyslu okkarog eyðslu. Kannski
göngum við lengur i gömlu flfk-
inni, kaupum okkur minni bil en
ella eða spörum okkur eina ferð
tilsólarlanda. Allt þetta léttir að
sjálfsögðu á gjaldeyrissjoði
landsmanna. Þegar þess er gætt
að aðeins þrjár af hverjum tiu
krónum, sem eytt yrði i lita-
sjónvarp, færi i erlendan gjald-
eyri, þá er grunur minn að þetta
mundi frekar létta á gjaldeyris-
sjóði okkar. Þetta mál má
auðvitað kanna betur og ættu al-
þingismenn eins og t.d. Karvel
Pálmason, sem einkum hafa
áhyggjur út af þessu atriði að
beita sér fyrir þvi að þetta verði
gert áður en málið verður end-
anlega afgreitt.
Algengasta mótbáran gegn
litasjónvarpi er þó sú, að ekki sé
timabært að leyfa innflutning á
litasjónvarpstækjum meðan
enn vantar mikið upp á að dreif-
ing útvarps og sjónvarps se við-
unandi. Þetta stafar, eins og all-
ir vita, af f járskorti. En nú mun
innflutningur á litasjónvarps-
tækjum færa rikinu drjúgar
tekjur og miða mætti tolla á
tækjum við það að þessi vandi
yrði leystur með hjálp þessara
tekna og þá að sjálfsögðu lika
dreifing litsendinga. Inn-
flutningur litasjónvarpstækja
gæti þvi frekar flýtt fyrir lausn
þessa vanda.
Málefnalegri umræður
á Alþingi
Umræðurnar á Alþingi um
litasjónvarpið virtust sterkt
mótaðar af þröngu persónulegu
mati þingmanna, rétt eins og
umræðan snerist um það, hvort
þeir vildu sjálfir litasjónvarp,
frekar en hitt hvort allur al-
menningur skuli eiga þess kost
að sjá útsendingar sjónvarps i
litum. Hér finnst mér alþingis-
mennirnir hafi nærri gleymt
hinum, sem eru utan veggja
þinghússins. Kjósendur eiga
heimtingu á málefnalegri um-
ræðu. Ég vil þvi skora á al-
þingismenn okkar alþýöu-
bandalagsmanna, og þá sér-
staklega Jónas og Stefán, að
þeir athugi gaumgæfilega hinar
ýmsu hliðar þessa máls áður en
það verður afgreitt endanlega.
eftir
Sigurbjörgu
Gísladóttur,
háskólanema
um þeirra sem eiga börn á
heimilinu. Fyrirkomulagsatriði
eru rædd á sameiginlegum
fundum starfsfólks og rekstrar-
aðila. Það sem er óvenjuíegt við
þetta heimili er að foreldrarnir
dvelja að jafnaði klukkustund á
degi hverjum með börnum sin-
um, á þessum klukkutima fær
starfsfólkið matarhlé. Foreldr-
arnir verja þessum tima til að
gefa börnunum aö borða, leika
við þau, og veita þeim aðra
nauðsynlega umönnun og at-
hygli. Ef um ung börn er að
ræða sem þarfnast svefns á
daginn, þá svæfir gjarnan for-
eldrið barnið áður en horfið er
aftur til hinna daglegu starfa.
Ef starfsfólk veikist hlaupa for-
eldrar i skarðið. Nauðsynlegar
framkvæmdir, viðhald. og
hönnun leiktækja og húsakynna
er framkvæmd af foreldrum.
Kostir þessa rekstrarforms
eru augljósir og margir. Börnin
sem eru átta tima á dag á heim-
ilinu, hitta i það minnsta annað
foreldrið þar hvern einasta dag.
Foreldrarnireru þvi virkir þátt-
takendur i þvi sem þar fer
fram.Þeir kynnast innra lifi
dagheirnilisins, börnunum sem
bar dvelja og foreldrum þeirra.
Það gefur auga íeið, að auðvelt
er að leita tengsla við fólk sem
hefur svipuð mál við að glima,
hægt er að ræða þau vandamál
sem upp koma á breiðum
grundvelli, betur sjá augu en
auga. Starfsfólk þarf ekki að
nota eins mikinn tima til bleiu-
skipta og matarstands og getur
þvi sinnt þeim störfum að fullu
sem það er menntað til. Þetta
rekstrarform hefur vissulega
sinar takmarkanir. Það verður
að skapast möguleiki fyrir for-
eldra til að hafa hlé frá vinnu á
ákveðnum tima dagsins og enn-
fremur er ljóst, að dagvistar-
heimilið verður að vera nálægt
vinnustað foreldra.
Hér á landi er nokkurn veginn
ómögulegt að koma barni inn á
dagheimili nema um sé að ræða
forgangshópa sbr. einstæða for-
eldra og námsmenn, jafnvel
þessirhópar eiga ekki vist pláss
fyrir börn sin fyrr en eftir svo
og svo langan tima. Af þessum
sökum og einnig vegna þess að
foreldrar óska eftir að hafa
áhrif á þau dagvistarheimili
sem 'börn þeirra dvelja á, þá
hafa risið hér upp nokkur dag-
vistarheimili sem rekin eru af
foreldrum. Heimili þessi eru að
ýmsu leyti rekin á svipuðum
forsendum og rætt er um hér að
framan. Hinsvegar eiga þau
erfitt um vik á margan hátt. Til
að mynda er afar erfitt að fá
hentug húsakynni fyrir slika
starfsemi. Rekstrarkostnaður
erm jög mikill og stuðningur frá
riki og sveitarfélögum er af
skornum skammti.
Það er kominn timi til að
opinberir aðilar opni augun og
fari að vinna að raunhæfri lausn
á dagvistarmálum. Börnin eru
hluti af þjóðfélaginu. Þau eiga
kröfu á að þeirra hagsmuna sé
gætt. •