Þjóðviljinn - 12.03.1977, Blaðsíða 9

Laugardagur 12. mars 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
— Ætli það fari nokkuð á milli
mála, aö við sem fæddir erum á
siðustu öld, höfum lifað einhverja
mestu umbrotatima i sögu
þjóðarinnar. A þessum tfma
fengum við fullveldi, siðan
stofnun lýðveldis, tvær heims-
styrjaldir og viö höfum orðið vitni
að tæknibyltingu, sem hefur
breytt hag manna úr örbyrgð til
allsnægta.
Það er Zophonias Jónsson,
fyrrum verkamaöur og sjómaður
en siðar starfsmaður á skatt-
stofunni, sem segir þetta er viö
heimsóttum hann til að rabba við
hann i tilefni þess að hann er átt-
ræður i dag.
Zophonias er fæddur 12. mars
1897 að Bakka i Svarfaðardal, þar
sem foreldrar hans Jón Zop-
honiasson og Svanhildur Björns-
dóttir bjuggu. Hann átti þar
heima i stuttan tima,þvi foreldrar
hans fluttust að Neðri Hálsi i
Hjaltadal, þarsem Zophonias ólst
upp.
Verka lýðsh rey f ing
í mótun
— Ég var með foreldrum
minum að Neðra Hálsi þar til 1915
að ég var 18 ára gamall; þá fór ég
til Akureyrar til náms i gagn-
fræðaskóla. A þessum árum var
verkalýðshreyfingin á tslandi i
mótun og auðvitað fylgdist maður
gerla meö þvi sem var að gerast,
og ég varð strax mikill verkalýös-
sinni. Eftir að ég gifti mig byrjuð-
um við hjónin búskap i
Versmannaeyjjum og þar tók ég
strax þátt i verkalýðsbaráttunni
og fékk þar mina fyrstu skólun I
henni. Siðar fluttist ég til Stokks-
eyrar og var um tima formaður
Verkalýsðfélagsins.
Ég kom ekki til Reykjavikur
fyrren 1931. Þá var Héðinn Valdi-
marsson formaður Verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar, en
auðvitaö gekk ég I Dagsbrún eins
og lög gerðu ráö fyrir.
Rætt við
Zophonías
Jónsson
sem er
áttrœður
i dag
— Hvernig stóö á þvl að
Héðinn Valdimarsson, sem var
forstjóri, gat veriö formaöur
Dagsbrúnar?
— Þaö voru nú allskonar menn
i Dagsbrún á þeim árum.
Kaupmenn og forstjórar og ég
veit ekki hvað. Haraldur
Guðmundsson, sem þá var for-
stjóri Tryggingastofnunar rikis-
ins, var i Dagsbrún, og ég man
eftir þvi,að einu sinni var verið aö
amast viö þvi, sem eðlilegt var,
að einn verkamaður bar upp til-
lögu þess efnis að gera Harald að
heiðursverkamanni. Nú, en hvað
um það, Héðinn var einlægur
verkalýðssinni og vann mikið og
gott starf fyrir Dagsbrún. Það
kom mikið niöurlægingartimabil
hjá félaginu um tima, eftir að
hann hætti, en svo rétti félagiö við
aftur.
Ég vann hér almenna verka-
mannavinnu á þessum árum, en
1935 réðst ég til starfa hjá vinnu-
miðlunarskrifstofunni og vann
þar til ársins 1950 aö hún var lögð
niður. Þá fór ég aftur i verka-
mannavinnu uns ég byrjaði á
skattstofunni, þar sem ég svo
vann þar til fyrir 2 árum að ég
hætti vegna aldurs.
Mikil átök
— Þú sagðir áðan að þú hefðir
orðið vitni að og tekið þátt i mótun
verkalýðshreyfingarinnar og þá
hefurðu lika tekið þátt I mestu
átökunum grunar mig?
— 0, jú, rétt er þaö. Atökin 9.
nóvember 1932 gleymast engum
sem tóku þátt i þeim. Ég var meö
þar. Þá var striösástand hér i
Reykjavik. Þegar þeim slag lauk,
hafði verkalýðshreyfingin öll völd
i hendi sér. Bæjarstjórnin var
tvistruð og lögreglan i molum. Og
það sem barist var fyrir fékkst
fram. Þaö átti aö lækka kaupið, 1
atvinnubótavinnunni, en bæjar-
stjórnin heyktist á þvi. Annars er
búið aö skrifa svo mikið um
þennan fræga slag aö óþarfi er að
fara að rekja það mál hér.
Einhver stærsti sigur sem
islenskur verkalýöur hefur unniö
var i skæruverkföllunum 1942.
Þeim skæruhernaði sem þá var
beitt var ekki hægt að stjórna frá
Dagsbrún og þvi var allt skipulag
i höndum verkamannanna
sjálfra, þótt stjórn Dagsbrúnar
styddi þá með ráðum og dáö á
bak við tjöldin. Þarna vannst
frægur sigur, sem islenskur
verkalýður býr enn aö og mun
gera lengi enn.
Nú, og svo voru það stóru
átökin þegar Alþýöuflokkurinn
klofnaöi og Sósialistaflokkurinn
var stofnaður. Ég var i gamla
Alþýöuflokknum, eins og allir
róttækir menn á þeim árum. En
svo var Kommúnistaflokkurinn
stofnaður og vann frægan sigur I
kosningum 1937, kom 3 mönnum á
þing,og þeir vildu fá samfylkingu
vinstri aflanna. Þaö voru margir i
Alþýöuflokknum sem voru þvi
sammála, en einnig margir á
móti. útaf þessu byrjaöi deilan,
sem lauk á þann veg, að Héðinn
Valdimarsson og stór hópur
manna i Alþýðuflokknum gekk til
samstarfs við Kommúnistaflokk-
inn og stofnaður var Sósialista-
flokkurinn. Alit voru þetta mikil
og minnisstæð átök, sem maöur
eyddi miklum tima I, en ég sé
ekki eftir þeim tima. Þaö er
gaman að hafa lifað þetta allt
saman.
Daufara yfir i dag
— Finnst þér verkalýðs-
baráttan hafa dofnað nú siöari
árin?
Biikkiöjan
Asgárfti 7,
Garðahreppi
önnumst þakrennusmíöi og
uppsetningu —ennfremur
hverskonar blikksmföi.
Gerum föst verötilboö.
SIMI 53468
Auglýsingasíminn
er 8-13-33
Zophonfas Jónsson
— A þvi er enginn vafi, það er
ekki sama harkan i baráttunni og
var. En menn mega heldur ekki
gleyma þvi,að hér á árunum áður
var veriö að berjast fyrir lifinu,
það var barist uppá lif og dauöa,
þannig voru kjörin þá. Nú er þetta
töluvert öðruvisi. Menn mega
heldur ekki gleyma þvi,aö allt þaö
sem barist var fyrir i kjarabar-
áttunni I upphafi og raunar miklu
meira en þaö hefur fengist fram.
Draumsýn frumherjanna náði
alls ekki svona langt. Við erum
orðnir svo rólegir og demókrat-
iskir I dag. Fólk nennir ekki að
taka virkan þátt i verkalýös-
baráttunni, það segir bara sem
svo: ,,Við látum ÞA, um þetta”.
Einnig er oröið of mikið
skrifstofufargan I kringum
verkalýðshreyfinguna, ekki bara
hér á landi, heldur um alla
Evrópu.
— Hvaða menn eru þér
minnisstæðastir úr verkalýðs-
baráttunni hér fyrr á árum?
— Þeir eru nú margir og flestir
horfnir, þvi miður. Sigfús Sigur-
hjartarson var án efa einhver
hæfasti foringi, sem vinstri menn
hafa átt, og svo auðvitað Einar
Olgeirsson. Þá má nefna menn
eins og Héðin Valdimarsson,
Sigurð Guðnason fyrrum for-
mann Dagsbrúnar og Hannes
Stephensen. Allt voru þetta mikil-
hæfir menn og einlægir verka-
lýössinnar.
Ferðalög á
efri árum
— Ef við snúum okkur þá aftur
að nútimanum og sjálfum þér,
hvaö hefur þú verið aö gera, eftir
að þú hættir á skattstofunni?
— Ja, það er nú svona sitt af
hverju, en mestum tlma hef ég
eytt I ferðalög. Ég hef ferðast
mjög mikið bæði innanlands og
utan. 1 sumar cr leið ferðaðist ég
um allt hálendið, kleif fjöll og
gekk mikiö. Og eins og ég sagöi
áöan hef ég einnig feröast mikið
erlendis, m.a. fór ég til Kina, en
þaö er nú orðið langt sföan. Ég fór
i fyrstu feröina sem farin var
héöan áriö 1952, og ferðafélag-
arnir voru stórkostlegir,
Jóhannes úr Kötlum, Þórbergur
Þóröarson, Skúli Þóröarson, og
Nanna ölafsdóttir. Þessi ferð var
engu lik, hún var ævintýri frá
upphafi til enda. Við sáum Maó i
mikilli veislu sem okkur var boðiö
i og Jóhannes var kynntur fyrir
honum og Þórbergur sagði aö Jó-
hannes hefði ekki þvegiö sér um
hendurnar I 2 vikur eftir að hafa
heilsað Maó. Svona var alltaf grin
og gaman á milli þessara tveggja
andans jöfra. Þeir voru hreint
stórkostlegir.
Þá hef ég og ferðast til Sovét-
rikjanna, Rúmeniu, Bttlgariu,
Júgóslaviu, Italiu, Libanon,
Egyptalands.Tyrklands og viðar.
— Og þú ert ekkert að láta af
ferðalögum þótt þú sért oröinn
áttræður?
— Nei, það er nú eitthvaö
annaö, ég er til að mynda að fara
til Kanarieyja i kvöld, ég ætla
ekki að vera heima á afmælis-
daginn. En af þvi við erum nú aö
ljúka þessu rabbi, langar mig aöt
nota tækifærið og senda vinum
minum og baráttufélögum
kveðjur og þakkir fyrir
samfylgdina á liðnum árum.
—S.dór
VIKULEGAR HRAÐFERÐIR
EINNIG REGLUBUNDNAR FERÐIR
Frá ANTWERPEN
- FELIXSTOWE
- KAUPMANNAHÖFN
- ROTTERDAM
- GAUTABORG
- HAMBORG
Fra PORTSMOUTH
WESTON POINT
KRISTIANSAND
HELSINGBORG
GDYNIA
VENTSPILS
VALKOM
manudaga
þriójudaga
FEROIR FRA ÖÐRUM HÖFNUM EFTIR
FLUTNINGSÞÖRF
mióvikudaga
fimmtudaga