Þjóðviljinn - 10.09.1977, Blaðsíða 11

Laugardagur 10. september 1977 ÞJÓÐVILJINN — StÐA XI
Arne Huuse, lögregluforingi: Töffari aö amerlskri fyrirmynd.
Björn Unneberg: Sagði álit sitt á norsku lögreglunni og ofsóknum gegn
sósialistum og var kæröur fyrir meiöyröi.
Ingólfur Margeirsson
skrifar frá Noregi
ritstjórn Ny Tid og öll gögn gerö
upptæk, sem blaðiö haföi undir
höndum um hina leynilegu þjón-
ustustarfsemi. En lögreglan var
greinilega ekki nógu ánægö meö
afraksturinn. Haldnar voru
maraþonyfirheyrslur yfir einum
blaöamanna Ny Tid, honum neit-
aö um lögfræöilega aöstoö og hót-
aö meö ákæru fyrir landráö, ef
hann ieysti ekki frá skjóöunni, og
segöi umsvifalaust, hvar nafna-
listana og afrit þeirra væri aö
finna. Aö lokum sprakk blaða-
maöurinn og upplýsti, aö Trond
nokkur Jensen, einn af
framkvæmdastjórum skemmti-
staðarins Club 7, heföi nafna-
listana undir höndum. Sama
kvöld braust lögreglan inn I ibiiö
hans og fann þar sófann fullan af
þýöingarmiklum gögnum. Trond
var einnig i ibúðinni, illa til reika
eftir athafnasamt kvöld á veit-
ingahúsum borgarinnar. Nokkr-
um dögum siðar þefuöu veröir
laganna uppi hjólhýsi Tronds og
hirtu þaöan allstóran bunka af
leynilegum upplýsingum. Trond
var umsvifalaust stungiö i svart-
holiö og setur i nokkurra vikna
heimsóknar- og bréfabanni.
(Hann hlaut siöar sex mánaöa
fangelsisdóm og áfrýjaöi til
Hæstaréttar). Siöan tók lögreglan
að blaöa i pappirshrúgunni, sem
Ivar Johansen hafði safnaö um
starfsemi norsku leyniþjónust-
unnar. Ivar hafði ekki aðeins
safnaö nafnalistum. I bunkanum
var aö finna yfirlit yfir
elektróniskar hlustunarstöövar i
Noregi, sem skrá hljóömerki og
hernaöarlegar upplýsingar frá
Sovét, pólitiskar skrár yfir
norska borgara og gögn, sem
sanna samvinnu norsku eftirlits-
lögreglunnar og bandariska
sendiráösins I Osló, ef trúa má
skrifum Ny Tid um innihald hinna
leynilegu gagna. Ivar var tafar-
laust kærður á grundvelli laga nr.
90, serp er hin svonefnda „njósna-
lagagrein”, m.ö.o. grunaður um
landráö. Siöan var hann settur
bak við lás og slá I fjögurra vikna
bréf- og heimsóknarbann.
SV einangrast
Sósialistiski Vinstriflokkurinn,
sem áður hafði öll tromp á hendi i
njósnamálinu, haföi nú misst
stjórn á málunum. SV haföi
reyndar aldrei ætlað sér aö þenja
málið lengra en til uppljóstrana
Loran C og njósnanna i Sovét.
Sólóleikur Ivars Johansens varö
hins vegar bagalegur fyrir flokk-
inn, Ny Tid og SV fengu nú á sig
landráðastimpilinn. Þegar ljóst
var oröiö, aö Ivar Johansen haföi
i fórum sinum hernaöarleyndar-
mál og virtist vera I ágætum
tengslum viö ýmsa yfirmenn
leyniþjónustunnar, runnu tvær
grimur á sósialista. Flokksfor-
maðurinn Berge Furre, og þing-
leiötoginn Reidar Larsen geröu
sem minnst úr tengslum Ivars og
SV og létu þaö i veöri vaka, aö
honum haföi veriö „plantaö”
meöal sósialista til aö gera usla I
herbúöum þeirra. En þaö var of
seint aö byrgja brunninn.
Borgaralegu blöðin, sem frá byrj-
un höfðu fordæmt skrif Ny Tid,
veltu sér nú upp úr þessari
óvæntu þróun I málinu, og sósial-
istar voru gerðir sem tortryggi-
legastir I augum almennings.
Hvers var aö vænta af mönnum,
sem rufu þingeið, opinberuöu
leyndarmál rikisins og ógnuöu
öryggi þjóöarinnar i hvivetna?
Réttast væri, eins og einn þing-
manna Hægriflokksins Paul
Thynesshaföi bent á, aö gefa bæri
SV eins konar B-status á þinginu.
Þ.e.a.s. aö þingmenn sósialista
yrðu ekki valdir I nefndir, sem
fjölluöu um leynileg málefni. SV
gat ekki búist við neinum stuön-
ingi frá Verkamannaflokknum.
Verkalýösfélögin voru þögul sem
gröfin, og Alþýðusambandið
undir handarjaöri krata, sagöi
ekki aukatekiö orö um máliö. Og
almenningsálitiö sigldi I kjölfar
hinna borgaralegu fjölmiöla.
Þannig haföi frumhlaup Ivars
Johansens, öflug borgaraleg
pressa og lagaimis )beiting
norskra ákæruvalda gert sósial-
ista aö landráöamönnum og hinar
þýöingarmiklu uppljóstranir aö
smámunalegum aukamálum. Á
meöan hin pólitiska einangrun SV
jókst, hófu einstakir embættis-
menn einkahernaö gegn flokkn-
um og einstaklingum, sem viö-
riönir voru máliö. Sá, sem mesta
frægö sér gat i þessu sambandi,
var sjálfur saksóknari norska
rikisins, Lauritz Jensen Doren-
feldt.
Dorenfeldt
fer á stúfana
L.J. Dorenfeldt haföi ekki átt
náöuga daga siöustu vikur. Hann
haföi ætiö barist gegn alls kyns
„upplausnaröflum” i þjóöfélag-
inu. Brynjaöur lagagreinum haföi
hann fariö krossferöir gegn póli-
tiskum öfgum .þverrandi
ábyrgðartilfinningu almennings
og hnignandi siögæöisvitund.
Hann var nú kominn hátt. á sjöt-
ugsaldur og haföi margra merkra
atburöa aö minnast á litrikum
Dorenfeldt saksóknari: Vöröur
hins norska réttarfars og
púritanskrar siðgæðisvitundar.
ferli: Hann haföi til dæmis átt
hlut I máli, þegar rithöfundurinn
Agnar Mykle var ákæröur fyrir
ósiölegt oröalag i bókinni „Rauði
roöasteinninn” (Sangen om den
rb'de rubin). Hann hafði stöövað
útgáfu (klám) bókarinnar
„Spjörunum fleygt” (Uten en
trad) eftir Jens Björneboe,
kært eitt stærsta siödegisblaö
Noregs, Dagblaöiö, fyrir klúr-
yrði, og staöiö á bak viö skyndi-
rannsóknir og rassiur á blaðavali
söluturna og blaöaverslana. Dor-
enfeldt var vöröur hins norska
réttarfars og púritönsku siö-
gæöisvitundar, og haföi oft þurft
aö þola persónuárásir og ófyrir-
leitna gagnrýni fyrir störf sin i
þágu réttar og velsæmis. Ekki
sist var umræddur Björneboe
honum þyrnir I augum, þvi hann
elti hann eins og skuggi og
skopaöist aö honum opinberlega
jafnóöum og saksóknari dró siö-
gæðissverö sitt úr sliörum. Nú
var Björneboe dauöur og Doren-
feldt gat aftur farið aö rétta úr
kryppunni. Og þaö var sannar-
lega ekki fagurt um aö litast i
réttarþjóöfélaginu Noregi, Tveir
fyrrverandi majórar búnir aö
rjúfa þagnareiö sinn og hlaupa i
blööin meö leynilegar upplýsing-
ar um störf leyniþjónustunnar,
þingmenn hótuöu aö rjúfa
þagnareið þingsins og einkaper-
sónur farnar aö safna gögnum um
hernaöarleyndarmál rikisins.
Þaö sem olli Dorenfeldt þó hve
mestum áhyggjum i augnablikinu
var, aö þingmaöur Miöflokksins
og formaöur laganefndar Stór-
þingsins, Björn Unneberg, haföi
fariö miður fögrum oröum um
norsku lögregluna og kallaö lög-
regluforingjann Arne Huuse
„töffara” (kjekkas). Unneberg
sagðist litt hrifinn af slikri per-
sónuþróun innan norsku lögregl-
unnar. Ummælin voru sannar-
lega ekki æskileg, þar sem Huuse
stjórnaöi rannsókninni i máli
majóranna. Verst af öllu var þó,
aö Unneberg tók upp hanskann
fyrir málgagn sósialista, Ny Tid,
og sagöi aö grillti i hina pólitisku
„brúnglætu”, þ.e.a.s. fasiskar til-
hneigingar bak við ofsóknirnar
gegn blaðinu. Ummæli þessi var
aöeins hægt að túlka sem van-
traust á lögregluna og vinnuaö-
feröir hennar. Dorenfeldt haföi
samband viö Huuse, sem var
miöur sin vegna umyrða for-
manns laganefndar. Dorenfeldt
ákvaö þvi aö stefna Unneberg
fyrir meiöyröi, ef hann bæöi ekki
formlega afsökunar á oröum sin-
um. Unneberg svaraöi um hæl,
og sagöist harma formiö á um-
mælum sinum, en innihaldiö
stæöi hann fast viö. Máliö haföi þá
vakiö mikla athygli og kátinu
fólks, svo saksóknari áleit heppi-
legast aö láta málshöföun niður
falla. Þegar Trond Jensen var ,
tekinn i ibúð sinni með hibýli
og hjólhýsi stappfull af leyni-
legum upplýsingum
og hernaðarley ndarmál-
um, var þvi mælirinn fullur
hjá Dorenfeldt. 1 sjónvarps- ,
viötali i sambandi við fang-
elsun Tronds, sprakk blaöran og
saksóknari missti stjórn á skapi
sinu. f bræöikastinu upplýsti hann
m.a. aö Trond Jensen heföi haft
samband viö sendiráösstarfs- 1
menn frá Austur-Evrópu.
Lögfrædingar
klofna
Yfirlýsing Dorenfeldts vakti
gifurlega athygli, þvi hún fól I sér
þá aðdróttun, aö Trond Jensen
væri njósnari fyrir austur-
evrópskt riki. Blööin skrifuðu
ákaft um máliö. Aö lokum kom I
ljós, aö umyröi saksóknara höföu
ekki viö nein rök aö styöjast.
Trondhaföi veriö meölimur i Vin-
áttu- og Menningarsambandi
Noregs og Ráöstjórnarrikjanna,
haft samband viö listamenn frá
austantjaldsrikjum, sem
skemmtu á Club 7, (þar vann
Trond) og lyft stöku sinnum glös-
um meö diplómötum I sambandi
við heimsóknir skemmtikraft-
anna. Hann haföi aldrei haft
skipulagöa fundi meö sendiráös-
mönnum frá Austur-Evrópu, og
ekkert benti til þess aö gögn þau,
sem hann haföi undir höndum,
heföu lent i fórum diplómata, eöa
spæjara. Dorenfeldt varö aö
draga ummæli sin til baka og
haföi þvi ekkert uppúr krafsinu,
nema aö eyöileggja mannorö
Trond Jensens um ókomna ævi.
Nokkrum þekktum lögfræðingum
leist ekki meira en svo á háttalag
saksóknara, þeir kölluðu saman
tæpa 30 lögfræðinga til aö ræöa
hugsanlegt vantraust á Doren-
feldt. Vantraustið grundvallaöist
á lausbeislaöri framkomu sak-
sóknara á sjónvarpsskjánum og
meiðyröamálshöföum hans á
hendur Unneberg. En þaö reynd-
ust margir dorenfeldtar i rööum
norskra lögfræöinga. Eitt hundr-
aö lögfræöingar þinguöu sama
dag, og lýstu yfir skýlausu trausti
á saksóknara og geröir hans.
Undirskriftalistar voru sendir út,
og á nokkrum dögum höföu 1100
lögfræöingar skrifaö undir og lýst
stuöningi og trausti á Dorenfeldt.
Þeirri huggun veitti honum
sannarlega ekki af, eftir hrakfar-
ir undanfarinna vikna, og nú gat
hann einbeitt sér aö njósnamál-
inu, sem falliö haföi i skuggann
við vopnaglamur lögfræöinganna
og annarra útidúra. Og litlu siöar
var enn einum manni kastaö I dý-
flyssur lögreglunnar og var hann
ákærður samkvæmt hinni frægu
„njósnalagagrein”, sem felur I
sér allt aö 15 ára fangelsisdóm.
Sá, sem grunaöur var um landráö
i þetta sinn, var ritstjóri „Stétta-
baráttunnar”, Finn Sjueaö nafni.
Leyniskeyti á
villigötum
Mál Finns var af öðrum toga
spunniö. Skömmu eftir áramót
haföi málgagn Kommúnista-
flokks Verkamanna (AKP, eöa
marx-leninistar), „Stéttabarátt-
an” birt fréttir um mikla NATO-
heræfingu i Noröur-Noregi. Her-
æfingin, sem var leynileg, bar
nafniö „Teamwork” og var gerð
meö tilljti til kjarnorkustyrjaldar
i Noregi. Fréttir „Stéttabarátt-
unnar” voru byggöar á leyni-
skeytum innan norska hersins,
sem lent höfðu á ritstjórn blaösins
eftir óþekktum leiðum.
Og leyniskeytin héldu áfram aö
streyma á skrifstofu „Stéttabar-
áttunnar”. Þann 26. júli birti
blaðið afrit af leynilegu telex-
skeyti frá norska sendiráöinu i
Moskvu til utanrikisráöuneytisins
i Osló. Skeytiö fjallaöi um sam-
ræður þeirra Petter Grevers
norska sendiherrans.i Moskvu og
deildarstjóra sovéska veiöimála-
ráöuneytisins, Novotsjadov aö
nafni, 27. júni i Moskvu. Af um-
ræðum þeirra mátti marka aö so-
vétstjórnin haföi viðurkennt
samningatilboö Evensen um
skiptingu Barenthafsins meö til-
liti til fiskveiða og vildi, aö af-
greiðslu málsins yrði hraðað i
Osló, en eins og menn rekur minni
til, hefur norska stjórnin enn ekki
tekið ákvöröun um málið. Afrit af
telex-skeyti þessu var sent i veiöi-
málaráðuneytiö norska, og er tal-
ið, að innihald skeytisins hafi
spurst þaöan. Utanrikisþjónustan
hefur látib rannsaka lekann, en
ekki birt neinar niðurstööur enn-
þá. Birting þessa skeytis og
„Teamwork”—skeytanna i mál-
gagni marx-leninista varð til
þess, aö ákæruyfirvöld töldu rétt-
mættað fangelsa ritstjórann Finn
Sjue og saka hann um landráö.
Örstuttur
eftirmáli
Þetta eru helst mál, með af-
leggjurum og útúrdúrum, sem
þyrmt hafa yfir norskan almenn-
ing i sumar og haust, og gert
þingkosningar og kosningabar-
áttu aö algjöru aukaatriöi. Hin
raunverulegu ágreiningsmál
flokkanna sem oliupólitik, skatta-
stefna og framtiðarskipulag
norsks efnahagslifs hafa algjör-
lega fallið i skuggann. I siöari
grein minni um norsku þingkosn-
ingarnar veröur leitast við aö
reifa litillega þau mál og varpa
ljósi á samvinnu borgaralegu
flokkanna þriggja og hina óstýri-
látu sambúö Verkamannaflokks-
ins og SV.
Skátar —
námskeið
GRUNNNÁMSKEIÐ verður haldið að
Úlfljótsvatni dagana 23.-25. sept. n.k.
Umsóknarfrestur er til 13. sept. n.k.
UNDIRBÚNINGSNÁMSKEIÐ fyrir
Léskátaforingja, verður haldið að Úlf-
ljótsvatni dagana 30. sept. — 2. okt. n.k.
Umsóknarfrestur er til 16. sept. n.k.
NÁMSKEIÐ fyrir leiðbeinendur á flokks-
for.námskeiðum verður haldið i Reykja-
vik 25.-29. sept. n.k. Námskeiðið er kvöld-
námskeið. Umsóknarfrestur er til 13. sept.
n.k.
Umsóknir berist til skrifstofu S.S.R.
Blönduhlið 35.
Skátasamband Reykjavikur
Kennara vantar
Kennara vantar strax að Barnaskóla
ísafjarðar.
Upplýsingar gefur skólastjórinn, Björgvin
Sighvatsson, i sima 94-3146.
Skólanefnd.