Þjóðviljinn - 18.09.1977, Side 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 18. september 1977.
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis.
(Jtgefandi: (Jtgáfufélag ÞjóOviljans.
Framkvæmdastjóri: EiOur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson, Svavar
Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón meö sunnudagsblaöi." Arni Berg-
mann
Auglýsingastjóri: (Jlfar Þormóösson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Siöumúla 6. Simi 81333.
Prentun: Blaöaprent hf.
Af hverju
verðbólga?
Megineinkenni islenska hagkerfisins er
mikil verðbólga, meiri verðbólga en i
svipuðum hagkerfum annarra rikja.
Verðbólgan er i senn gróða- og varnartæki
afætustéttanna. Annars vegar er henni
beitt til þess að öðlast meiri gróða og
aftur gróða með hverskonar milliliða-
braski og spákaupmennsku, hins vegar
beitir afætustéttin verðbólgunni til þess að
verjast sókn verkalýðsstéttarinnar eftir
bættum kjörum; ávinningi kjarasamn-
inga er sem kunnugt er oftast velt út i
verðlagið, verðlagshækkanir eru notaðar
sem rökstuðningur gengislækkunar og
þannig koll af kolli. Verðbólgan er með
öðrum og skýrari orðum afurð stéttaþjóð-
félagsins. Það verða að minnsta kosti allir
sósialistar að gera sér ljóst.
Innan þessa verðbólgukerfis er að visu
unnt að gera ýmsar þjóðfélagslegar um-
bætur án þess að vega að rótum meinsins;
en þær umbætur leysa ekki vandann
varanlega. Áður en langur timi liður hafa
umbæturnar fuðrað upp i nýju verðbólgu-
báli. Þess vegna verður árangursrik bar-
átta gegn verðbólgunni þvi aðeins háð að
vegið sé að rótum meinsins, þvi efnahags-
kerfi sem rikjandi er i landinu. Þannig fer
saman barátta fyrir félagslegu forræði at-
vinnutækjanna, og barátta gegn verðbólg-
unni.
í stefnuskrá Alþýðubandalagsins er
greint frá verðbólguvandanum með þess-
um orðum:
,,Almennt má segja að verðbólgan þjóni
þeim sterku i efnahagslifinu og stuðli að
aukinni misskiptingu þjóðartekna
borgarastéttinni i hag. Tvimælalaust refs-
ar verðbólgan þeim aðilum er hyggðust
koma ár sinni fyrir borð með tilstyrk
hinna fornu dyggða frumkapitalismans,
sparnaði, nýtni og ráðdeild.
Verðbólgan veikir þær atvinnugreinar,
sem eiga gengi sitt undir verðlagi á
erlendum mörkuðum, og er það sjávarút-
veginum sérstaklega háskalegt. Hins veg-
ar hyglar hún kaupsýslu- og þjónustu-
greinum. Af völdum hennar vex tilhneig-
ing til fjárfestingar, en siður i fram-
leiðslugreinunum, og sist við útflutnings-
framleiðslu, heldur fremur i varanlegum
neysluf jármunum þar sem slit og úrelting
er minnst,en endursala auðveld með full-
um verðlagsbótum. Þannig fer fjárfest-
ingin ekki svo mjög eftir þörfum þjóðar-
búskaparins og hagkvæmnissjónarmiðum
framleiðslu, heldur miðast hún við það að
verðmætaeignin haldist i höndum þess
sem að fjárfestingunni stendur.
Verðbólgan leiðir til stöðugs skorts á
rekstrarfé hjá framleiðslufyrirtækjum og
rekstrartruflana af þeim sökum. Hún
skekkir áætlanir fyrirtækja um fram-
leiðsluhagnað og raskar yfirleitt öðrum
rekstrarviðmiðunum þeirra. Á svipaðan
hátt leikur hún einstaka opihbera aðila.
Verðbógan er þannig versti óvihur
allrar uppbyggingar og framleiðslu.
Peningamagninu er ekki beint inn á þær
brautir sem skila mestum arði i þjóðarbú-
ið til lengdar.þótt seinfærar kunni að vera,
heldur inn á brautir þar sem peningarnir
ávaxtast á skjótastan hátt án nokkurs til-
lits til arðsemi þeirra fyrir þjóðarbúið i
heild.
Undirrót verðbólgunnar, eins og svo
margra annarra fyrirbæra efnahagslifs-
ins, er fólgin i mótsögninni milli auð-
magns og vinnu, þeas. spennunni milli
hinna tveggja skauta þjóðfélagsins,
verkalýðs- og borgarastéttar, og öðrum á-
tökum i hagkerfinu sem af henni leiðir.”
Við þessa skilgreiningu stefnuskrár-
innar — sem hér er aðeins birt að hluta —
mætti mörgu bæta, þó það verði ekki gert
hér. En aðeins lögð áhersla á það að lok-
um að andstæðurnar milli launavinnu og
auðmagns eru ekki sættanlegar með ein-
hverjum tæknibrellum; einungis baráttan1
fyrir breytingum á grundvallargerð þjóð
félagsins getur leitt til árangurs i glim-
unni við verðbólgudrauginn. í þeirri bar-
áttu þarf sósialiskur flokkur alþýðunnar
að fylkja saman þeim öflum sem eiga
sömu hagsmuna að gæta, þannig að það
skapist sem viðtækust félagsleg og
pólitisk samstaða. Reynslan sýnir að að-
eins samstaða og samheldni þeirra sem
saman eiga getur knúið fram breytingar
sem um munar til frambúðar. Auðstéttin
stendur saman eins og varðhundar um
hagsmuni sina; það er kominn timi til
þess fyrir löngu að alþýðan beiti samstöð-
unni gegn sameiginlegum óvinum.
—s.
Kaupfélag og mannlíf
Vart mun þaö Ieika á tveim
tungum aö engin félagsmála-
hreyfing hefur reynst islensku
dreifbýlisfólki og þá ekki sist til
sveita, heilladrýgri en samvinnu-
hreyfingin. Til hennar má i raun
og rekja allar þær framfarir, sem
orðiö hafa f sveitum landsins
undanfarna áratugi og eru svo
stórfelldar, aö miklu fremur má
likja viö byltingu en þróun. Þeim
Grettistökum, sem bændur hafa
lyft I ræktun, byggingum og
margháttuðum öörum fram-
förum heföi ekki veriö unnt aö
bifa án almennrar þátttöku
þeirra i samvinnustarfinu. Sama
máli gegnir um mörg sjóþorpin,
ekki hvaö sist þau minni. Án
starfsemi kaupfélaganna hefðu
þau, sum hver a.m.k. hreinlega
lagst ieyöi. Þessar staöreyndir er
auðvelt aö rökstyðja en á hinn
bóginn þarflaust þvi þær þekkja
allir.
Það þykir hlýöa að skrá sögu
ýmissa stofnana og félagasam-
taka þegar þau hafa náð ein-
hverjum tilteknum aldursáfanga.
Elsta kaupfélagið á tslandi er nú
orðið rúmra90ára. Nokkur önnur
fylgja þar fast á eftir. Saga
sumra þeirra hefur verið skráð,
önnur biða sins tima.
Nú er komin út bókin
„Kaupfélag Norður-Þingeyinga
1894-1974 — samvinnan í Norður-
sýslu — mannlif við ysta haf”.
Höfundurinn er Björn Haralds-
son, bóndi i Austurgörðum i
Kelduhverfi. Hefur þar gdð bók
bæst I safn þeirra merku rita,
sem samin hafa verið um
Sambandið og einstök kaupfélög
á undanförnum árum.
Bók Björns Haraldssonar
skiptist í 16 megin kafla: Yfirsýn,
skriður til skarar, Sigurgangan,
Upphaf Kaupfélags Norður-
Þingeyinga, Söguþráður, Lög og
lögsaga, Deildir og deildar-
stjórar, Félagsskapur og
menning, Fjarmögnun og fjár-
geymsla, Raufarhafnarþáttur,
Samgöngumál i 80 ár, Slátrun og
sláturafurðir, Kaflar, Kópaskers-
þáttur, Annáll bygginga og
búsetu á Kópaskeri og Lokaorð.
Fyrstu kaflarnir fjalla um
forsögu íslenskra verslunarsam-
taka, þann jarðveg, er þau
spruttu úr, þá nauðsyn, sem knúði
áum stofnun þeirra Siðan er sagt
frá stofnun Kaupfélags Norður-
Þingeyinga og saga þess rakin
mjög ýtarlega. Þá eru sérstakir
kaflar i' bókinni um Kópasker og
Raufarhöfn og þróun stofnana og
mannlífs þar og raunar er að
verulegu leyti rakin saga héraðs-
ins i heild á þvi timabili, sem
bókin nær yfir.
Af þessu má marka, að bók
Björns Haraldssonar er mjög
yfirgrips- og efnismikil og
þrungin fróðleik um menn og
málefni spjaldanna á milli. Er
ljóst, að höfundurinn hefur verið
ólatur að leita fanga hvar sem
þau hefur verið að finna. Mun og
hver sá, sem bókina les, og ekki
er áður nákunnugur sögusviðinu
verða eftir en áður miklum mun
fróðari um héraðið i heild, þá lífs-
baráttu, sem þar hefur verið háð
og fjölmarga þá einstaklinga,
sem ýmist hafa verið í farar-
broddi fyrir félagsmála- og
samvinnubaráttunni eða ötulir og
ótrauðirliðsmenn i sókn og vörn.
Engin tök eru á þvi i stuttu
máli, að rekja efni bókarinnar,
enda yrði slikt ágrip aðeins
svipur hjá sjón. Frá efni góðra
bóka og efnismeðferð höfundanna
verður naumast nokkurntima
sagt svo, að verulegt gagn sé að,
þær þurfa að lesast.
Bókin er prýdd f jölda mynda og
öll vel úr garði gerð af hendi
prentsmiöjunnar Eddu.
Björn Haraldsson segir sjálfur
svo i niðurlagsorðum um tilgang
sinn með þessari sagnaritun:
„Bókinni er ætlað að verða
hvorttveggja i senn, þakkargjörð
til þessa fólks og viöleitni til að
kynna og vekja áhuga nútiðar
fyrir staðreyndum löngu liðinna
tima, efla skilning núti"ðar á þvi,
að meiður samvinnunnar verður
okkar gæfumeiður svo lengi sem
við skiljumogmetumeðlihans og
uppruna og gætum þess jöfnum
höndum að hlú að honum og lesa
ávöxt hans”.
Ég hygg að þessum tilgangi
hafi Björn náð með bók sinni og
má hann þá vel við una.
Bók Björns Haraldssonar fj'áll-
ar fyrst og fremst um Kaupfélag
Norður-Þingeyinga, samvinnuna

SÆNSKA til prófs i stað dönsku. Væntanlegir nem- endur mæti mánudaginn 19. sept. i stofu 18 i Hliðaskóla sem hér segir: 4.5. og 6. bekk- ur klukkan 17. 7.8. og 9. bekkur klukkan 18.30. Nemendur hafi með sér stundatöflu sina. Sænska á framhaldsskólastigi verður kennd i Laugalækjarskóla og hefst mið- vikudaginn5. október kl. 19.30. Nemendur hafi samband við skólastjóra Námsfl. Rvik. Norska til prófs verður auglýst síðar: Innritun i almenna flokka verður 26. og 27. sept. Námsflokkar Reykjavíkur.
Björn Haraldsson
I norðursýslu, mannlifið við ysta
haf. En hún er um leið veiga-
mikill kapituli f merkri sögu sam-
vinnuhreyfingarinnar á tslandi.
HUn er rituð af nærfærni og
glöggum skilningi þess manns,
sem sjálfur hefur um áratugi
staðið I lifsbaráttu byggðarinnar
„við ysta haf” og verið þar allur.
Hún er án alls efa raunsönn frá-
sögn af samvinnustarfi Norður-
Þingeyinga en um leið yljuð heitri
trú höfundarins á mannbóta-
hugsjón samvinnustefnunnar og
mátt hennar til liðsemdar
hverjum þeim einstaklingi og
byggðarlagi, sem höllum fæti
stendur.
—mhg
Plpulagnir
Nýlagnir, breyting-
ar, hitaveitutenging-
ar.
Simi 36929 (milli kl.
12 og 1 og eftir kl. 7 á
kvöldin)