Þjóðviljinn - 29.10.1977, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 29. október 1977
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
Otgefandi: Ctgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson, Svavar
Gestsson.
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaði: Arni
Bergmann.
Auglýsingastjori: Clfar Þormóðsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Síðumúla 6. Simi 81333.
Prentun: Biaðaprent hf.
Samneysla —
einkaneysla
Að undanförnu hefur mátt lita i stjórn-
arblöðunum Morgunblaðinu, Visi, Timan-
um og Dagblaðinu, árásir á samneysluna
og kröfur um að úr henni verði dregið
verulega. Þessar kröfur heyrast núorðið
sjaldan i nálægum löndum nema i aftur-
haldssömustu stjórnmálaöflunum. Hér á
landi virðist allt stjórnarliðið lagst i eins-
konar allsherjar „Glistrupisma”, þar sem
máigögn þess ráðast að hvers konar
samneyslu með kröfum um að dregið
verði úr félagslegri þjónustu. Staðreyndin
er þó sú að i félagslegri þjónustu eru
íslendingar eftirbátar allra næstu ná-
granna okkar. Þannig er heilsugæsla hér
lakari en erlendis að ýmsu leyti, einkum
að þvi er tekur til skipulags almenna
heilsugæslukerfisins og til tannlæknaþjón-
ustu,svo tvö dæmi séu nefnd. Þá liggur það
fyrir að skólakerfið hér á landi er á marg-
an hátt afar vanbúið að tækjum og húsa-
kosti. Réttur til aðgangs að dagheimilum
hér á landi er afar takmarkaður og bund-
inn við forgangsflokka, þó að það þyki hins
vegar sjálfsagt i þessu þjóðfélagi að gera
ráð fyrir að báðir foreldrar vinni minnst
fullan vinnudag til þess að dugi til fram-
færslu miðlungsfjölskyldu. Húsnæðismál
eru hér á landi einnig i ólestri. Þar hefur
einkagróðakerfið ráðið lögum og lofum og
fólk þarf að taka á sig óheyrilegar fjár-
hagsbyrðar og vinnuþrældóm til þess að
tryggja sér þak yfir höfuðið. Og þannig
mætti enn lengi telja upp þau atriði sem
sýna og sanna að samneyslan hér á landi
er langt á eftir þvi sem tiðkast i þeim rikj-
um sem íslendingar hljóta að miða sig við.
Á það skal ennfremur lögð áhersla að það
er brýn nauðsyn að treysta þessa þætti
samneyslunnar hér á landi með skapleg-
um hætti,vegna þess að ella er hætta á þvi
að fólk hreinlega flýji land. Það eru ekki
launakjörin ein, einkaneyslan, sem þar
ráða úrslitum.
Árásir afturhaldsblaða á samneysluna
hafa haft veruleg áhrif i tið núverandi
rikisstjórnar þvi að rikisstjórnin hefur
samviskusamlega framfylgt þeim kröfum
blaðanna að draga úr samneyslunni, hinni
félagslegu þjónustu. I þeim efnum hefur i
tið núverandi rikisstjórnar rikt i besta
falli stöðnun, en annars staðar afturför.
Hvergi örlar á framfaraviðleitni. Mörg
dæmi mætti nefna þessu til sönnunar. Eitt
skýrasta dæmið er sú ákvörðun hægri-
stjórnarinnar að fella niður stofnkostn-
aðarframlög til dagvistunarstofnana hér á
landi. Annað dæmið er sá stórfelldi drátt-
ur sem orðið hefur á byggingu geðdeildar
við Landspitalann, enda þótt hreint neyð-
arástand sé rikjandi i meðferð geðsjúk-
dóma hér á landi. Og þannig mætti lengi
telja dæmin um beina afturför. Það litla
sem rikisstjórnin neyðist til að aðhafast i
fræðslu-, heilbrigðis- og félagsmálum ger-
ir hún með hangandi hendi, illa og seint,
þegar hún verður að láta undan þrýstingi
almennings.
Vissulega má sjálfsagt margt lagfæra i
rikiskerfinu. En ómagarnir eru ekki þeir
sem stjórnarblöðin vilja vera láta. ómag-
arnir eru þær þúsundir smákónga sem
vaða inn á gafl hvarvetna i „kerfinu” til
þess að tryggja sér aukinn verðbólgu-
gróða. Þar er vandamálið, þar er ,,bákn-
ið” sem er að sliga islenska þjóðfélagið.
Dagblaðið Timinn hefur að undanförnu
meðal annars heimtað uppsagnir rikis-
starfsmanna. Þeir séu allt of margir. En
hverjum á að segja upp? Starfsfólki heil-
brigðiskerfisins, menntamálakerfisins —
hverjum? Hvar eru þeir hópar i rikis-
bákninu sem einfaldlega má reka úr störf-
um, en samt tryggja jafngóða þjónustu?
Vissulega má vafalaust finna einn og einn
einstakling — en hópar, fjöldi, finnst
hvergi i þessum efnum.
Árásir Timans á samneysluna eru eitt
dæmið af mörgum um það hvernig Fram-
sóknarflokkurinn hefur smitast af ihald-
inu i stjórnarsamstarfinu. í árásum sinum
á samneysíuna spilar ihaldið á auvirðileg-
ustu hvatir; þar er reynt að hefja einka-
neyslufiknina til vegs á kostnað félags-
legra viðhorfa og samstöðu. Þessi áróður
hefur þvi miður haft áhrif allt inn i raðir
verkalýðshreyfingarinnar. Er það mjög
miður. Bætt félagsleg þjónusta ætti að
verða keppikefli verkalýðshreyfingarinn-
ar — enda væri það best i samræmi við
upphaflegar pólitiskar hugsjónir hennar.
Á næstu mánuðum munu eiga sér stað-
afdrifarik átök i islenska þjóðfélaginu;
þar verður meðal annars tekist á um við-
horfin til einkaneyslu og samneyslu. í
þeim efnum liggur ljóst fyrir að Alþýðu-
bandalagið er eini stjórnmálaflokkurinn
sem þorir að hefja merki samstöðunnar á
loft á kostnað einkagróðasjónarmiða.
— s.
Hver er
ekki hvað?
Samskipti rithöfunda viö
valdsmenn i þjóöfélaginu hafa
aldrei veriö auöveld viöur-
eignar. Og ekkibatnar ástandiö,
ef viö skoöum sérkennilegt
samspil Matthiasar Johannes-
sens, skálds, ágæts skrásetjara
og áhrifamikils ritstjóra, viö
þjáningarbræöur hans í bóka-
smiö. Veit nú enginn lengur
hvort Bjarni Benediktsson var
fyrirmynd i þekktum lykil -
skáldsögum Jóhannesar Helga
og Ingimars Erlends eöa ekki —
kannski voru hinir hugvitssömu
höfundar aðeins að viöra Daviö
konung, Mústafa Kemal og
Stalín i samantekt sinni og
ætluðu aldrei út á hálan fs. Enn
flóknara viöfangsefni er túlkun
áþvi, hvort Matthias kemur viö
sögu i þessum fabúlum tveim
eður ei — og er þá látið aö þvi
liggja I Reykjavikurbréfum, að
afleitir menn hafi viljað inn-
ræta höfundum hatur á
Matthiasi, en þeir hafi fyrir
smn hatt séö i gegnum þá ill-
mennsku og vilji nú endurskoöa
skáldsögurnar.
Dyggð
óhlýðninnar
En meö þvi aö þessi mál halda
áfram aö valda einkennilegum
truflunum á sálarlifi islenskra
bókasmiöa, þá leyfum viö okkur
aö mæla I eitt skipti fyrir öll
meö ágætri formúlu um vald og
rithöfund, sem sá bráösnjalli
villumaöur i vinstrimennsku og
kaþólsku, Graham Greene,
hefur látiö frá sér fara. Hann
segir fyrir skömmu i viðtali viö
Herald Tribune:
„Rithöfundar ættu aö gera
óhlýöni að dyggö og styöja
ávallt þann sem illa er haldinn.
Sjálfur vildi ég á hverjum degi
fylgja þessari hugsun eftir. Ef
menn til dæmis taka þaö upp aö
hamast gegn léttúð i siöferöis-
málum, þá er eins vist að ég,
kaþólikinn, mæli léttúöinni bót.
Graham Greene: Óhlýðnin er dyggö
1 kommúnistasamfélagi mundi
ég vera andvigur kommúnisma.
t kapitalisku samfélagi verö ég
kallaöur kommúnistavinur. En
—ef ég þarf að lýsa mér sjálfum
þá mundi ég svo aö oröi komast
aö ég væri húmanisti og sósfal-
isti.”
Gott fréttablað
Agavandamál Morgun-
blaösins taka á sig margvis-
legar myndir. Eitt vandamáliö
er Albert Guömundsson. Hann
hefur ekki viljaö hlýða rit-
stjórum Morgunblaðsins I einu
og öllu I flokksmálum. Hann er
þvi andófsmáöur. Eins og
kunnugterhafa sum erlend blöö
þær aöferöir aö láta sem and-
öfsmenn séu ekki til. Sömu
aðferðum reynir Morgunblaöið
aö beita óþekka stráka eins og
Albert Guðmundsson. Þess
vegna segir blaöið aö sjálfsögðu
ekki fréttir af þvi aö Albert
þessi hafi sagt að hann muni
ekki gefa kost á sér til þing-
framboös. Vitanlega er Albert
Guömundsson bara aö sprella.
Hann ætlar sér framhaldsframa
I borgarstjórn aö minnsta kosti
og þá helst borgarstjórastólinn
sjálfan. Gæti hann vel hugsað
sér að sleppa þingsætinu en
fá i staöinn efsta sætiö á borgar-
stjórnarlistanum. Það þættu
honum sanngjörn og „slétt”
skipti. Morgunblaöiö er ann-
arrar skoðunar: 1 gær og i
fyrradag hafa öll dagblöö sagt
fréttir a f þvi a ö Albert lýs j þessu
og hinu yfir um framboösmál
sin — Morgunblaðinu þykir þaö
engin frétt. „Blaö allra lands-
manna” er aöeins blaö hina
útvöldu.
ígruggugu
vatni
Astæðan til yfirlýsinga Alberts
Guömundssonar er að sjálf-
sögöu engin önnur en sú aö hann
vill hækka i sér verölagið á
framboösmarkaöi ihaldsins.
Auðvitaö veit hann aö meö yfir-
lýsingum slnum getur hann
spilað á óánægjuna i Sjálf-
stæðisflokknum, sem hef-
ur aldrei verið meiri en
að undanförnu. Geir Hall-
grimsson hefur enga burði
til að halda flokknum sam-
an. Menn segja sig úr flokkn-
um hver af öðrum. Dæmi
um þaö er formaöur Fulltrúa-
ráös Ihaldsfélaganna i Garðabæ
og Sigurður Helgason i Kópa-
vogi. Um þessa óánægju er
Albert mæta vel kunnugt —
hann vill fiska i þvi grugguga
vatni eftir auknu fylgi. Og þaö
fengi hann vafalaust — þó
Mogginn þegi.
—áb/s