Þjóðviljinn - 16.04.1978, Page 13

12 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. aprll 1978
Sunnudagur 16. aprfl 1978 .ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Erla Siguröardótdr sendir
þessa grein frá Kaupmanna-
höfn. Ástæöan til þess aö
greinin er skrifuö er sú, aö
fyrir nokkru birtist viötal viö
Rósu Ingólfsdóttur leikkonu i
Lesbók Morgunblaösins,
sem lýsti i meira lagi sér-
stæöum skoöunum. Um þær
er greinin skrifuö — lagt er
út af lokakafla viðtalsins
öllum og eru ummæli Rósu
prentuð meö stærra ietri svo
ekkert fari milli mála.
t bréfi sem greininni fylgdi
segir Erla: ,,Ég er ekki
meölimur í neinum póli-
tiskum samtökum og er svar
mitt þvi ekki fyrir hönd
neinna samtaka, heldur
aðeins fyrir sjálfa mig, og
eflaust marga aöra lfka”.
Erla Sigurðardóttir
P/klifílrin
niKin.
sömu
öruggu
höndunum
' ' . ■ ■■■
mér
S w I'yrl
heiminum
Allar
mannlif
markmiði
sinu
Duttlungar
örlaganna
„Ég er á móti pólitík í
allri listsköpun og f innst að
hún eigi ekki heima á þeim
vettvangi."
:£
Hvað er pólitik? Hvaö er list?
Er pólitik karlaþvarg og skit-
kast? Er listin tært og titrandi
tár? Ef svörin eru jákvæð, má
segja að nálgist nauðgun að
blanda þessum andstæðum
saman. Kannski má segja að list-
ræn pólitik sá jákvæð en pólitisk
list neikvæð. — Er rétt að setja
skörp skil milli einstaklingsins
annars vegar og hins opinbera
hins vegar og staðsetja pólitikina
þarna einhvers staðar úti i hinu
siðarnefnda? Einu afskipti okkar
leikmanna af pólitik er að skrifa
kross á fjögurra ára fresti,
hlaupa siðanheim sem fætur toga
og draga fyrir alla glugga. Þá er
hægt að anda léttar ; allt stússiö
er i sömu öruggu höndunum og
áður. Listin er llka i öruggum
höndum, eða öllu heldur á öruggri
réttri hillu, þangað sem almúginn
gónir agndofa, skilur ekki baun i
bala, en þetta er vist allt
saman voðalega fallegt og fint.
Við erum engir iistamenn og
höfum heldur ekki hundsvit á
pólitik. Þaðer alveghreint hroða-
legt að við skulum þurfa að vinna
hálfan sólarhringinn til þess eins
að eiga fyrir salti i naglasúpuna,
enþettaernúbaralifið. (Verkfall
kostar jú peninga, og þá verður
þjóðin að borga sameiginlega).
Já, þetta er bara lifið, þetta á
ekkert skylt við pólitik. Pólitikin
er i sömu öruggu höndunum
þarna úti. Þaö eru duttlungar
örlaganna hvað flestir vinna
mikið en fá þó litið. Það eru duttl-
ungar móður náttúru sem réðu
þvi að ófáir svitadropar islensku
þjóðarinnar sprungu i loft upp
einhvers staðar norður í landi.
Tár og afslöppun
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmm—mmmmmmmmmm—mmmmm—mmmm
„Eg vil f jalla um lífið og
tilverúna án þess að vera
með einhvers konar trú-
boð/ eða með öðrum orð-
um: Ég vil fremur lýsa líf-
inu, en segja fyrir um
hvernig það ætti að vera."
Lifið er fyrsta persóna eintölu
sem elskar, saknareða þráiraðra
persónu eintölu. Með kökk frá
hálsi ofani maga hlustum við dol-
fallin á aumingja stúlkuna og
vonum heittog innilega að þetta
endi nú alit saman veí hjá stúlku-
greyinu. Þegar örvæntingin ris
sem hæst, hrópum við með tárin i
augunum, að við skiljum hana
svo vel. Síðanlitum við i kringum
okkur leitandi að einhverri mann-
eskju (helstaf gagnstæða kyninu)
sem hægt væri að umvefja slikum
dýrðarljóma sem umvafði þann
sem sungið var um. Lifið er lif
hvers einstaklings e.t.v. kryddað
léttum tilfinningasveiflum og
nokkrum áföllum i lifinu, sem
hver maður mætir fyrir sig til
þess að læra af. Lifið er vist ekki
sameign okkar allra, það sem við
upplifum sameiginlega. Lifið er
ekki „íslands fasista frón” eða
„einstæð móðir i dagsins önn”.
Hvaða sönnum listamanni dettur
i hug aðsyngja um öskukarla eða
koparinn i' Chile? Karlar eru i
konuleit og konur eru i karlaleit
og þegar fólk er búið að finna það
sem það leitaði að, skiptir verald-
leg vesæld engu máli. Hverjum
dettur i hug að teikna napalm-
brennd börn eða Krist á
krossinum??? Nei, list á að vera
manngöfgandi og afslappandi.
Dans er til að fylgja settum leik-
reglum, skiptispor, einn, tveir,
undir hendina, klappa, snú, en
ekki til að fá útrás með
hreyfingum.
Lífsgátan og
björgun heimsins
,,Lausn á lífsgátunni
treysti ég mér ekki til að
koma fram með og það
verður bara að hafa það".
Þetta er stór biti af súru epli að
kyngja. Við verðum vist að biða
Konan vill hafa manninn sterkan
og geta hallað sér að honum.
enn eftir að einhver komi meö
lausn á lifsgátunni úrbeinaða á
þar til gerðu silfurfati. Kannski
samanstendur lifsgátan af mý-
mörgum ögnum sem hver um sig
er ein af þessum spurningum sem
sifellt biða svars. Reynandi væri
að byrja á einu bláhorninu á
þessum lifsgátuborgarisjaka með
að spreyta sig á einni litilli og
léttrispurningu.Ef svar við henni
hlýst, er þegar búið að minnka
þennan risa um eina spurningu.
Þannig mætti halda áfram og
áfram og áfram þar til lifsgátan
væri orðin að klaka i kokkteil-
glasi.
„Og ég ætla mér ekki að
bjarga heiminum".
Nú þykir farið að syrta i álinn.
Hver vill þá taka að sér að redda
kúlunni? Þessum gimsteini
alheimsins sem kallar á þig og
biður þig að bjarga sér frá sukki
og saurlifi. En það er eins og
enginn nenni að bregðast við
neyðarópum jarðarinnar. Það
væri þó kannski smávonarglæta
ef við skiptnm öll sanngjarnlega
með okkur verkum og legðum
þannig okkar af mörkum að við
gætum þá kannski bjargaö ein-
hverju af þvi sem bjargandi er.
Svo gætum við tekið saman
höndum og dansað einiberjarunn
um mitti móður jarðar.
Að dæma og skilja
„Auðveldast er að
dæma, en það er engin
lausn og nær að reyna að
skilja".
Þetta eru falleg orð i tima töluð.
Sá kasti steininum sem syndlaus
er, segi ég nú bara. Fólk getur
aldrei veriðánægtmeð neitt. Þeir
eru ekki að skattpina okkur að
gamni sinu. Þeir eru ekki að festa
gróða sinn i húseignum erlendis
að gamni sinu. Þeir eru ekki að
svikja, pretta, meiða og myrða
af þvi þeim finnst það svo
skemmtilegt. Nær er að sýna
mönnum þessum skilning og
fyllsta traust. Gagnrýna? Það er
ekki til neitt jákvætt sem heitir
gagnrýni. Annað hvort dæmir
fólk eða skilur. Eða hvað??
„Enginn þráir það
vonda, allar stefnur hafa
fagurt mannlíf að mark-
miði sínu".
Já, en sumarhafa aðeins fagurt
mannlif fárra aö markmiði sinu.
Aö finna sannleikann
„ Kriatnamurthi sagði, að
hver og einn yrði að hafa
fyrir því sjálfur að finna
sannleikann. Maður verður
að klífa tindinn — ekki
Um björgun heimsins, lífsgátuna, fullnœgjuna,
náttúrulögmálin, en þó helst um karla og konur
FISKUR
ÁN
REIÐ-
HJÓLS
kemur tindurinn niður til
manns".
Núverandi ástand gefur litinn
möguleika á að fólk geti fylgt
þessum heilræðum. Fjölmiðlar
hafa geypileg áhrif á hugsana-
gang fólks. tslensku dagblöðin
skiptasti pólitiskmálgögnannars
vegar, en slúðurblöð hins vegar.
öll meðhöndla þau staðreyndir
frjálslega og velja fréttir að vild
sinni. Flokksblöðin einbeita sér
að grjót- og skitkasti I pólitiska
andstæðinga sina og meta mikil-
vægi fréttanna i hlutfalli við hve
þægilegar þær eru aðstandendum
málgagnsins. Slúöurblöðin velta
sér upp úr afbrotum og öðrum
harmleikjum, mála þá litum sem
áhrif hafa á blóðþorsta
alniennings. Spennu þeirri sem
myndast i fólki er beint i vissan
farveg, þar sem útrás felst i for-
dæmingu á smáglæpamönnum, á
meðan hinir stærri telja seðla-
bunka sina i ró og næði og brosa
tvirætt. Fólki er ekki gefinn
kostur á að drga ályktanir sjálft,
blöðin eru búin að þvi fyrir það.
Sumir reyna að lesa bæði
Morgunblaðið og Þjóðviljann og
deila siðan með tveimur, en slikt
er erfitt og varasamt verk, ekki
sist þegar einu fréttirnar sem
treystandi er I Mbl. eru dánartil-
kynningarnar.
Kynferöislega
óánægöar__________________
„Ég er ein og óstudd og
verð umfram allt að
treysta á mig sjálfa. I
þeirri aðstöðu þætti
kannski einhverjum eðli-
legast að ég skipaði mér
undir merki rauðsokka en
því fer f jarri. Skoðun mín
á þeim er sú, að þær séu
kynferðislega óánægð-
ar..."
Nú er þetta hætt að vera fyndið.
Hver vogar sér að fullyrða i
stærsta dagblaði landsins, að
hópur fólks sé kynferðislega
óánægður og byggir það á póli-
tiskum skoðunum þeirra? Að visu
úir og grúir af kynferðislega van-
nærðu fólki, en það eru nú gróf
vinnubrögðað benda á vissan hóp
fólks ogsegja: þaueru kynferðis-
lega óánægð! Hefurhún kikt ofáni
koppinn þeirra, eða hefur hún
kikt ofani sinn eiginn? Ef konur
koma saman og finnst ekki allt
vera i himnalagi I öruggum
höndum, þá á að kenna um kyn-
ferðislegri óánægju. Hvað er það
sem rekur karla saman til
umræðna? Þeir hafa sitt hvað að
ræða i þessum málum og reyndar
við öll, þar sem við erum ÖIT
fórnarlömb kynjaskiptingar
þeirrar sem kapitaliskt kerfi
krefet. Þar sem karlinn er sterka
fyrirvinnan sem aldrei grætur, en
konan er vara-atvinnuafl sem
hleypt er út úr búrinu, þegar
markaðurinn þarfnast krafta
hennar. Þá er hún kát og frjáls
eins og belja á vorin sem
hamingjusöm tekur á sig tvö-
faldan vinnudag, þar til atvinnu-
leysiðsendirhanainn ieldhúsiðá
ný. Hún telur sig loksins lausa úr
1100 ára gömlum fjötrum. En
hver á að hafa frelsað hana?
Karlmaðurinn? Valdhafarnir? Ó,
nei, hún er aðeins notuð I hallæri.
Háriö og pípan
,,... og virðast ekki hafa
gert sér grein fyrir því, að
karl og kona eru ekki sköp-
uð eins. Þær þora ekki að
vera konur og ástunda eðli-
lega, kvenlega framkomu,
heldur verða þær að koma
f ram í hálfgildis karlgerfi.
Þessar karlkonur vilja
helstganga í Ijótum fötum,
illa klipptar og hárið á að
fara sem verst. Auk þess
hreyfa þær sig eins og
karlar og reykja pípu".
Vonandi dylst engum sú stað-
reynd að viss mismunur er á karli
og konu. Ef hann væri ekki fyrir
hendi, væri alls ekkert svo
gaman. En hvort sá mismunur
sker úr hverjum leyfist að reykja
pipu og hverjum ekki má deila
um. Eru það auglýsingarnar sem
ákveða að aðeins karlar megi
reykja pipu? Ef svo er, leyfist
aðeins litlum hluta þjóðarinnar
að neyta annarra vara sem
auglýstar eru, nefnilega rlk-
mannlegu fólki, sem hefur tisk-
una á hreinu. Það eru lágmarks-
mannréttindi að mega hafa jafn
mismunandi smekk fyrir tóbaki
og eplum. Sumum finnast rauð
epli góð, öðrum græn betri, svo
ekki sé minnst á þá sem ekki geta
látið epli inn fyrir sinar varir.
Hvað er kvenleg framkoma?
Krosslagðir fætur i finlegum
skómogtilbiðjandiaugu? Erekki
frekar um að ræða hluta af
persónuleika hvers og eins,
hvernig viMcomandigengur, talar
og klæðist? Eg held að fólk verði
að fá að ráða sjálft hvernig það
klæðist og hirðir sig. Allar konur
lenda einhvern tima I þvi að
ganga i ljótum fötum, — þaö er
allt undir þvi komið hver dómar-
inn er. Illa klipptar og hárið á að
fara sem verst? Hvurs konar
dónaskapur er. þetta? Hverra er
að dæma um slikt? Já, auðveldast
er að dæma, en nær er að skilja.
Taka verður með i reikninginn
hve mismunandi fegurðarsKyn
fólk hefur. óliklegt er að ósmekk-
legheit herji ferkar á rauðsokka
en annað fólk, öll berum við þessa
byrði að meira eða minna leyti.
Enn óliklegra er að slit i hári sé
ávoxtur mannfjandsamlegrar
hugsunar og ógeöslegs hjarta-
lags. En það mætti kannski sanna
visindalega með könnun á ástandi
höfuöhára ýmissa mismunlandi
skoðanahópa.
„Þennan boöskap vil ég
ekki sjá og mannhatrið,
sem þær kunngera stund-
um á trúboðssamkomum
sínum, frábið ég mér".
Svona, svona. Ekki veit ég til
þess að rauðsokkar orgi á
samkomum sinum með hnifinn á
milli tannanna, enn siður að þeir
séu mannhatarar. Oðru nær, þvi
um er að ræða samstöðu manna
og kvenna gegn öflum þeim sem
gera okkur að þrælum kynferðis
okkar. Fyrster að heyra boð-
skapinn áður en hann er for-
dæmdur. Fólk ætti að hlusta
meira og heyra það sem sagt er.
Úr náttúrunnar ríki
„Innst inni vill konan
hafa manninn sterkan og
geta hallað sér að honum:
það er lögmál úr náttúr-
unnar ríki sem ekki er
hægt að ganga í berhögg
við".
Haninn galar á öðrum fæti, en
riðar og þráir þvi heitt einhvern
til að detta utan i. Hvenær hættir
konan að biða eftir riddaranum á
hvita hestinum? Til að láta hann
vernda sig. Til að fá að draga
andann I gegnum hann. Hækju-
háttinn kallar hún svo lögmál úr
náttúrunnar riki. Kannski er of
djúpt i árinni tekið að segja, að
kona án karls sé eins og fiskur án
reiðhjóls, nema að fiskurinn hafi
gaman af hjólreiðum. En það má
kannski segja, aðkona án karls sé
eins og fiskur án önguls. Er karl-
maðurinn sterkur og vilja-
fastur? I staðþess að gráta tekur
hann hiutunum eins og maður.
Hann tekur frumkvæðið, veitir
öryggi, verndar og sér fyrir fjöl-
sÍQ'ldu sinni. Alls þessa er krafist
af karlinum án þess að spurt sé,
hvort hann geti það eða vilji.
Karlinn er frystur úti i blákaldri
rökhyggjunni, hann er sterkara
kynið. Þegar með tveim mann-
eskjum takast ástir er grund-
völlur ástarinnarað fólkiö mætist
á miðri leið sem jafningjar.
Annars byggist hún á yfir-
drottnun annars vegar en undir-
lægju- og þolandahætti hins
vegar, en slikt getur ekki talist til
eðlilegrar ástar. Nýlega sagði
danskur karl um fimmtugt að
karlar ættu ekki að gráta við öxl
konu, þvi þá væri ást hennar ekki
erótik heldur móðurást. Þannig
mælir þræll kynjaskiptingarinnar
sem gróinn er saman við hlekk-
ina. Tár eru ekki veikleika-
merki!!!
Ryksugan
og skaparinn
„Ég er nú þannig
stemmd að ég gæti ekki
hugsað mér að setja mann-
inn minn í að þvo upp og
ryksuga og annað þess
háttar. Einhvers staðar
segir að þótt náttúran sé
lamin með lurk / leiti hún
út um síðir. Ég vil halda í
þessa hefðbundnu verka-
skiptingu vegna þess að
hún á rætur í eldgamalli
hefð og lögmáli".
Ef kona getur ekki boðið karli
upp á hluti, sem eru hennar dag-
legt brauð, er hún bersýnilega að
beygja sig i duftið. Kannski til að
launa honum allt öryggið, sem
hann veitir henni. Þá er ástar-
samband kaupsamningur þar
sem gjaldeyrir karlmanns er
yfirborðskenndur styrkur og
vernd, en konunnar heimilisverk,
umhirða og þögn. Þar sem hið
eina sem konan leggur til mál-
anna er endurtekning á siöustu
setningu úr ræðu mannsins. Ekki
fet ég séð að mismunur sá sem á
arli og konu er, kveði á um hvort
þeirra eigi að ryksuga og þvo upp,
enda hlýtur slikt að eiga að vera
samkomulag hvers og eins. ólik-
legteraðskaparinn hafi haft leir-
tau og nýtiskuheimilisvélar i hugí
þegar hann hannaði Adam og
Ég vil halda i hina hefðbundnu hlutverkaskiptingu milli kynj-
anna.
Evu. Vonandi er, að náttúran leiti
út um siöir þótt hún sé lurkum
lamin.
Ad gefa sig á vald
„Konan á að gefa sig á
vald þeim sem hún elskar!
hún missir ekkert við það
og getur öðlast jafnrétti
fyrir þvi."
Kahlil Gibran segir i Spámann-
inum:,,Astin gefur ekkert nema
sjálfa sig og þiggur ekkert nema
sjálfa sig”. Ástin krefst ekki, að
hinn elskandi fórni sjálfstæði sinu
og sérkennum sem einstaklingur,
enda væri slikt misvirðing við
gjöf lifsins. Þegar tvær eða fleiri
manneskjur hefja sambúð, verða
alltaf árekstrar, þótt ekki sé
nema út af þvi hvort kreista eigi
tannkremstúbuna i miðju eða
ekki. Allir aðilar verða að sverfa
af hvössustu oddum sinum og
gagnrýna sjálfa sig með velferð
hópsins i huga. Ef um parasam-
band er að ræða, er það ekki ein;
göngu konunnar að aðlaga sig,
heldur einnig karlmannsins.
Hakka þær í mig
„Ég væri til með að
mæta þessum karlkelling-
um og ræða við þær: mæta
þeim skartklædd og hakka
þær í mig glitrandi".
Erfitt var að kyngja undan-
farandi tilvitnunum þegjandi, en
þessi siðustu orð bjóða mér að
svara henni á sama hátt og hún
kastar sinum orðum fram. Ekki
tel ég mig þó karlkellingu vera,
þótt skoðanir okkarséu gerólikar,
hvort sem um er að kenna vel
hirtu hári eða öðru. Þvi miður
getum við ekki mæst glitrandi
vegna vegalengda og hárra flug-
fargjalda, en þögn er sama og
samþykki,og mér er gersamlega
ófært að þegja yfir slikum og
þvilikum fordómum og mis-
skilningi sem riða húsum hjá
konu þeirri sem vitnað er i.
Vonandi er að karlmenn fari að
láta eitthvað i sér heyra hvað mál
þessi snertir. Hingað til hefur
þetta virst vera einkamál kven-
fólks, sem karlmönnum komi
ekkert við. En það er ekki um að
ræða kúgun karlsins á konunni,
heldur kúgun á okkur öllum.
Kúgarinn er hvorki karlkyns né
kvenkyns, hann er rikjandi hefö,
þekkingarleysi, sem aö mestu
leyti er ávöxtur þjóðkerfis þess
san við búum við, en auk þess
fordómar sem enn búa i brjóstum
okkar. Við verðum sjálf að frelsa
okkur, það er enginn sem gerir
það fyrirokkur, hvorkikarl, kona
né yfirvald.
Kaupmannahöfn, 14. mars 1978
Erla Sigurftardóttir