Þjóðviljinn - 26.07.1978, Page 5

Miðvikudagur 26. jiili 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
a/ eriendum vettvangi
Namibía:
SAMKOMULAG
UM SJÁLFSTÆÐI
! ZAMfiiA
BOTSWMU

Namibia er átta sinnum stærri en tsland en Ibúar aðeins á milli sjö og
átta hundruð þúsund. Um 100.000 þeirra eru hvitir, fiestir af ættum Búa
og Þjóðverja. Blökkumenn skiptast i marga þjóðflokka og ættbálka,
sem einkum tala Bantúmál, en fáeinar þúsundir búskmanna eru i land-
inu og einnig ættbálkar af blönduðum uppruna.
Fyrir nokkrum dögum héldu
fulltrúar SWAPO, sjálfstæöis-
hreyfingar Namibíu, sem i mörg
ár hefur háð skæruhernað gegn
Suður-Afrikustjórn, og sendi-
menn stjórna fimm Vesturlanda-
rikja tveggja daga ráðstefnu með
sér i Luanda, höfuðborg Angólu.
A þessari ráðstefnu samþykkti
SWAPO tillögur Vesturlandarikja
þessara — Bandarikjanna,
Kanada, Bretlands, Frakklands
og Vestur-Þýskalands — um
lausn deilunnar um framtið
Namibiu. Suður-Afrika, sem I tiu
ár hefur rikt yfir Namibiu i trássi
við Sameinuðu þjóðirnar, hafði
áður samþykkt tillögurnar, með
semingi þó.
Samkvæmt tillögunum verður
Namibia sjálfstætt riki um ára-
mótin, en á timabilinu þangað til
skulu fara fram kosningar og
Sameinuðu þjóðirnar hafa eftirlit
með þvi að Suður-Afrika skili af
sér völdunum.
Samþykki SWAPO
kom á óvart
Þetta eru talsverð tiðindi og
reynast vonandi góð, þvi að ekki
verður annað sagt en að loft sé
viða lævi blandið i Afriku um
þessar mundir. Vitað var áður að
SWAPO var óánægð með ýmis
atriði i tillögunum, svo að nokkuð
kom á óvart að forustumenn
hreyfingarinnar skyldu fallast á
þær með litlum breytingum. En á
bak við þetta liggja ýmsír leikir i
valda- og hagsmunataflinu i
Afriku.
Namibia er geysilega jaröefna-
auðugt land, og mun þar að finna
höfuðskýringuna á gifurlegum
áhuga Vesturlandarikja á henni.
Lengi vel töldu Vesturlönd hags-
munum sinum þar best borgið
með þvi að Suður-Afrika hefði þar
yfirráð áfram, hvað sem liði 611-
um samþykktum Sameinuðu
þjóðanna. (Svo átti að heita að
Suður-Afrika færi með stjórn
Namibiu i umboði þeirra. en þeg-
ar S.þ. sviptu Suður-Afrikumenn
þvi umboði, höfðu þeir það að
engu.) Svipaða afstöðu höfðu
voldugustu iðnriki Vesturlanda
gagnvart Angólu, granna Nami-
biu i norðri, sem einnig er gagn-
auðug. Þar voru Portúgalar
studdir gegn frelsishreyfingum
landsmanna, meðan þeir entust
til að striða, en þegar Portúgali
brast móð, reyndu Vesturlanda-
rikin að notfæra sér sundrungu
Angólumanna og styðja til valda
aðila, sem ætla mátti að yrðu
Vesturlandarikjum leiðitamir. 1
þeim tilgangi studdi bandariska
leyniþjónustan CIA tvær angólsk-
ar stjórnmálahreyfingar, FNLA
og UNITA, með vopnum og fé,
Mobuto valdsmaður I Zaire l agði
einnig hönd á plóginn og Suður-
Afrikumenn gerðu innrás.
Læröu Vesturlandaríki
af reynslunni?
Þessar fyrirætlanir um að gera
Angólu að leppriki vestræns auð-
magns fóru hinsvegar út um þúf-
ur vegna liðsinnis Kúbumanna
við MPLA-hreyfinguna, sem sið-
an hefur ráðið rikjum i Angólu.
Vesturlönd og Suður-Afrika voru
þó ekki af baki dottin og hafa með
liðsinni Mobutos stutt FNLA og
einkum UNITA til skæruhernaðar
gegn Angólustjórn. Sá hernaður
hefur hinsvegar ekki borið tilætl-
aðan árangur, heldur orðið til
þess eins að her Kúbana er ennþá
i Angólu, Vesturlandavaldhöfum
til mikillar armæðu.
Þetta virðist hafa leitt til þess,
að ráöamenn á Vesturlöndum
hafi komið sér saman um breytta
stefnu gagnvart Angólu og Nami-
biu. Þeir óttast trúlega aö áfram-
haldandi skærustrið i Namibiu
geti orðið til þess, að SWAPO
komist um siðir til valda með að-
stoð Sovétmanna og Kúbana, og
slik Namibiustjórn kynni að reyn-
ast miður vinsamleg Vesturveld-
unum. Nái SWAPO hinsvegar
völdunum i samráði við Vestur-
veldin, má gera ráð fyrir þvi að
Namibiustjórn, sem hreyfingin
ráði mestu i, yrði fús til efnahags-
legs samstarfs við Vesturlönd.
Þáttur framlínurikjanna
Það út af fyrir sig að ráðstefnan
var haldin i Luanda undirstrikar
þátt Angólu i samkomulaginu.
Hin breytta stefna Vesturveld-
anna hefur meðal annars opin-
berað sig i batnandi samskiptum
Angólu við Bandarikin og Portú-
gal. Bandarikin, sem geta haft
Mobuto i hendi sér ef þau vilja,
hafa nú að sögn neytt hann til að
lofa að hætta stuðningi við FNLA
og UNITA, sem hafa bækistöðvar
fyrir skæruliða sina i Zaire. Aðal-
bækistöðvar UNITA eru hinsveg-
ar i Namibiu, þaðan sem hreyfing
þessi herjar inn i Angólu með
virkum stuðningi Suður-Afriku.
Þegar Namibia verður sjálfstæð,
neyðast UNITA-menn væntan-
lega til að hafa sig þaöan á brott,
og mundi þá fokið i flestöll skjólin
fyrir þá.
A móti hefur Neto, forseti
Angólu, heitið þvi að gera sitt til
að bæta samskiptin við Zaire. t
þeim tilgangi eru Angólumenn nú
fgrnir að afvopna uppreisnar-
mennina frá Shaba, sem hafa
griðland i Angóiu, til aö tryggja
að þeir geri ekki fleiri innrásir i
heimaland sitt. (Allir virðast nú
sammála um, að hvorki Kúbanir
né Angólumenn hafi átt neinn hlut
að siðari Shaba-innrásinni, og
hefur þá Carter Bandarikjafor-
seti orðið sér til skammar meö
æsingskenndum gifuryrðaflaumi
i garð Kúbana.) En fleiri Afriku-
riki en Angóla lögðu hönd á plóg-
inn til að samkomulag næðist,
fyrst og fremst hin „framlinurik-
in” svokölluðu, Sambia og ekki
sist Mósambik og Tansania, enda
þótt siðastnefndu tvö rikin hafi
undanfarið gagnrýnt Vesturveld-
in harðlega fyrir yfirgangsstefnu
i Afriku.
Walvis Bay
Samkvæmt tillögunum, sem
samþykktar voru i Luanda, skulu
Suður-Afrikumenn fækka i her
sinum i Namibiu niður i 1500
manns fram að hinum fyrirhug-
uðu kosningum. Nú hafa Suöur-
Afrikumenn 20.000 — 40.000
manna herliö i landinu, um ná-
kvæma tölu er ekki vitaö.)
SWAPO mun hafa krafist þess, að
allur suðurafriskur her yrði á
brott fyrir kosningar og þó sér-
staklega úr norðurhluta landsins,
þar sem itök SWAPO eru mest, en
báðum kröfum harðneituðu Suð-
ur-Afrikumenn. SWAPO féllst um
siðir á að halda þessu ekki til
streitu, og er þar um að ræða
verulega undanlátssemi af hreyf-
ingarinnar hálfu. Engu minni var
undanlátssemi SWAPO viðvikj-
andi Walvis Bay, sem er á miðri
strönd Namibiu og eina hafskipa-
höfn landsins. Suður-Afrika harð-
neitar enn að sleppa Walvis Bay
ásamt með öðrum hlutum lands-
ins, og SWAPO sætti sig um siðir
við óljós loforð Vesturveldanna
um yfirlýsingu i þá átt, aö Walvis
Bay væri af landfræöilegum rök-
um eðlilegur hluti Namibiu, og
enn þokukenndari fyrirheit um
aðstoö við Namibiumenn til að
byggja nýja hafskipahöfn.
(Astæðan til þessarar „sérstöðu”
Walvis Bay er að höfnin var bresk
nýlenda meðan Namibia að ööru
leyti var undir yfirráðum Þjóð-
verja. Þessvegna tilheyrði Walvis
Bay aldrei hinu namibiska eða
suðvesturafriska „verndar-
svæði” Þjóðabandalagsins og sið-
ar Sameinuðu þjóðanna.)
Hæpið að treysta heil-
indutn Suður-Afríkumann-
anna
Suður-Afrikustjórn er efalaust
grautfúl út af þessari þróun mála,
en hefur ekki séð sér annað fært
en gefa eftir er Vesturveldin settu
henni stólinn fyrir dyrnar. Spurn-
ing er samt sem áður, hvort suö-
urafriskir valdhafar muni standa
við gerðan samning. Grunsemdir
vekur að fyrir skömmu heyrðist
frá einum þeirra aö Suður-
Afrikumenn myndu hvergi draga
úr liðstyrk sinum i Namibiu fyrr
en „friður” væri kominn þar á.
Sjálfsagt ætla þeir sér sjálfum að
meta, hvað sé friður og ekki.
Lika má reikna með að Suður-
Afrikumenn rétti stuðningsmönn-
um sinum i Namibiu hjálparhönd
eftir bestu getu fyrir kosningarn-
ar og svifist einskis i þvi efni. Þaö
gæti leitt til átaka. Að sögn ýmissa
kunnugra, þar á meðal biskups
anglikönsku kirkjunnar i Nami-
biu, er trúlegt að SWAPO vinni
kosningarnar, þar eð sú hreyfing
hefur mikið fylgi meðal Ovambo-
þjóðflokksins i norðurhluta lands-
ins, en um helmingur namibiskra
blökkumanna, ef ekki fleiri, eru
af þeim þjóðflokki. Ýmsir aðrir
þjóðflokkar, svo sem Herero,
munu ekki kviðalausir um að
Ovambóar verði fullmikils ráð-
andi i sjálfstæðri Namibiu, og þaö
hafa Suður-Afrikumenn eftir
bestu getu notfært sér.
Eftir samkomulagið i Luanda
hefur aukist bjartsýni um að
einnig kunni á næstunni að nást
hliðstætt samkomulag i Ródesiu.
Framlinurikin hafa að öllum lik-
indum áhuga á að það náist, en af
ýmsum ástæðum getur þar oröið
erfiðara um vik til samninga en i
Namibiu.
dþ.
Suðurafriskir hermenn f Namibiu. Þeir koma til með að hjálpa sinum mönnum eins og þeir geta og þora.