Þjóðviljinn - 02.11.1978, Qupperneq 7

Fimmtudagur 2. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN -’-jSíÐA 7
Þad mætti raunar spyrja í alvöru hve mörg ár líði
þar til ein hin elstu tilfinningalegu
samskipti karls og konu sem kölluð hafa
verið ást verði sett inn í tölvuna !
Hraf n
Sæmundsson
f prentari:
Að baki víglínunnar
baö mun hafa veriö nokkrum
árum eftir lýöveldisstofnunina
aö ungur drengur fékk sendingu
meö póstbátnum.
A þeim árum voru slikir at-
buröir mikil tiöindi. Þaö var
þess vegna meö mikilli eftir-
væntingu aö pakkinn var opnaö-
ur. Þegar umbóöirnar voru
teknar utan af honum kom i ljós
innrömmuö mynd af Jóni heitn-
um Sigurössyni forseta — og
meöfylgjandi bréf frá fullorö-
inni konu. Hún lét þess getiö aö
Jón Sigurösson væri góöur maö-
ur. Raunar llklega besti maöur-
inn okkar i gegnum tiöina.
Þessi atburöur varö auövitaö
gleöilegur og Jón gamli hefur
aldrei týnst þrátt fyrir mikil
feröalög. Hinsvegar var þetta
ekki nein opinberun i sjálf-
stæöismálunum vegna þess aö
atburöurinn féll nánast inn i þaö
andrúmsloft sem þá rikti viöa I
afskekktum sveitum og þá var
kynslóöabiliö ekki af þeirri gerö
sem nil tiökast víöast.
En tlminn stendur aldrei
kyrr og þaö andrúmsloft sem
rfkjandi var upp úr lýöveldis-
stofnuninni kemur aldrei aftur.
Þeir sem nú slita barnsskóm
hugsa ööruvisi. Þaö segir hins-
vegar ekki þaö aö unglingar
dagsins i dag séu verri eöa betri
en þeir voru.
Hver var Jón Sigurðsson og
hvaöa þýöingu haföi hann fyrir
sjálfstæöisbaráttu íslendinga?
Ef þessi spurning kæmi á is-
landssöguprófi i grunnskóla á
Islandi i daggæti greindur nem-
andi hugsanlega svaraö eitt-
hvaö á þessa leiö. Jón Sigurðs-
son var góöur kall sem spældi
Danina og puöaöi I sjálfstæöinu.
Trúlega fengi nemandinn eidii
nema 1/2 fyrir svariö. Þó er
þetta svar 100% rétt.
•
Sú rómantilc sem minnst var á
hér iupphafivar eins og mildur
vorþeyr. En auövitaö gekk hún
út i þjóöernislegar öfgar sem
ollu röngu stööumati hjá ýms-
um þeim sem voru á mótunar-
skeiöi.
Þaö var ekki aðeins Jón Sig-
urösson sem var heimagangur i
moldarkofum islenskra afdala-
sveita. Þar gengu um dyr Fjöln-
ismenn allir og ekki slst fslensk-
ir Hafnarstúdentar.
Þaö geröist eitt sinn aö um-
ræddur unglingur dvaldi stutta
kvöldstund i húsi þar sem
staddur var ungur maöur sem
numiö haföi viö háskóla Kaup-
mannahafnar. Þessi lffsreynsla
var slík aö unglingurinn fékk i
hnén I eiginlegustu merkingu
og sat allt kvöldið meö útlit þess
þorsks sem dreginn hefur verið
úr djúpinu. Næstu daga tóku
menn eftir þvi aö ungmenniö
haföi tekiö upp ýmsar nýjar
handahreyfingar og þegar held-
ur illa gefiö barniö fór aö sletta
dönsku þá gekk fram af flestum.
Maöur fær ekki lengur f hnén
viö þaö aö sjá stúdent. Jafnvel
þó hann heföi numiö viö Hafnar-
háskóla.
Loksins þegar fyrsta smá
glætan af raunveruleikanum
rann upp þá byr juðu vonbrigöin.
Hetjumar féllu af stallinum
hver af annarri. beir sem trúaö
haföi verið á uröu bara venju-
legir menn og sumir minna.
Ægilegt kalt striö byrjaöi aö
frysta hjartaræturnar.
En hvort sem þaö er fæö-
ingargalli eöa leifar þeirra vor-
leysinga sem gengu yfir landiö
um þaö leyti sem menn trúöu
þvi aö endanlegu s jálfstæöi væri
náö, þá hefur viröingin fyrir
menntun og menningararfi
aldrei horfiö alveg. Sú þján-
ingarfulla þróun sem oröiö hef-
ur veröur ekki rakin hér heldur
hugaö aöeins aö þvi sem fram
undan er. Þeim viöbrögöum
sem hinn „menntaöi” og
„saddi” lslendingur hefur sýnt.
Látum þaö liöna vera gleymt i
bili en horfum aöeins framan I
veruleikann f dag. Reynum aö
gera okkur einhverja grein fyrir
þeirri sjálfstæðisbaráttu sem
rekin er og hvaöa þræöir eru
spunnir i þessari baráttu.
Ar eftir ár verður aö heyja
sömu baráttuna viö sama óvin-
inn. Þetta er tilbreytingarlítiö
striö sem rekið er á hefðbundinn
hátt.
Er hugsanlegt aö þessi form-
festa I baráttunni hafi orsakaö
nokkra stöönun. Hvar eru blæ-
brigðin i þeim texta sem skrif-
aöur er I Þjóöviljann um „her-
inn burt”. Er kannski alltaf
sama greinin aö birtast svo tug-
um og hundruöum skiptir. Er
barátta hernámsandstæöinga á
ritvelli oröin aö tölvuvinnslu þar
sem gamlar forsendur eru gefn-
ar og sama útkoman kemur
alltaf út á sama tilbreytinga-
lausa mátann. Hefur óvinurinn
kannski komist aö baki viglin-
unnar.
Þó aö þetta væri rétt þá eru
samt þrátt fyrir allt til her-
námsandstæöingar sem viröast
hafa byrjaö á þvi aö hugleiöa
málin út frá nýju sjónarhorni.
En þessi mál eru viökvæm og
meira en það.
En hvaö er raunverulega
þjóöfrelsisbarátta? Er þaö
þjóöfrelsisbarátta aö ganga frá
Keflavik til Reykjavikur einu
sinni á ári og halda siöan fundi
og ráöstefnur. Þaö aö vera virk-
ur félagi f þessu öllu saman er
auövitað þjóöfrelsisbarátta.
En er þarna ekki byrjaö aö
brydda á sefjun. Viö hlökkum til
göngunnar vegna þess aö þar er
svo margt skemmtilegt fólk.
Okkur liöur vel — samviskan er
hrein.
En höfum viö hugað nægilega
aö okkar eigin æöi milli hinna
skipulögöu aögeröa. Er ekki
Hfsstm okkar hluti af sjálf-
stæöisbaráttunni? Er ekki
ástandeinstaklinganna þaö sem
úrslitum ræður þegar upp er
staöiö?
Viö höfum áöur þurft aö seigl-
ast i sjálfstæöisbaráttu. Þegar
viö fengum frelsiö okkar þá,
vorum viö þrátt fyrir allt undir
þaö búin að taka viö þvi og
meira aö segja byrja nýja
baráttu. En hvernig er ástand
okkar I dag og hvernig veröur
þaö þegar viö fáum þaö þjóö-
frelsi sem viö erum aö berjast
fyrir.
Aðan var minnst á þaö aö
óvinurinn væri ef til vill kominn
aöbaki viglínunnar. Hann hefur
brytjaö af okkur smástykki
hvert eftir annaö. Hann hefur
raskaö samsetningu mannsins.
Nafniö á þessari 5. herdeild er
ekki skráb i firmaskrána. Hún
gæti heitiö lifsgæöakapphlaup.
Þaö gæti einnig heitiö tölva.
Spurningin er sú, hvort okkar
dregvaxna þjóöfélag hefur efni
á þvl að veröa tölvuvætt algjör-
lega nema til komi þá ýmsar
hliðarráöstafanir.
Þó aö íslendingar séu raunar
áeftir mörgum vestrænum rikj-
um hvaö þetta varðar er þróun-
in aö veröa nokkuð ör. Og
reynsla annarra af tölvuvæö-
ingu er sú aö þvi meiri sem hún
verður þeim mun meira verður
hinn almenni Jón Jónsson aö
múgsál sem snýst meö eins og
litiö hjól i stóru verki. Þaö getur
veriöaö þjóöir sem telja hundr-
uðir milljóna hafi efni á slfku
um vissan sögulegan tima. En
hefur dvergþjóö eins og viö efni
á þessu.
Meö hverjuári sem liöur fara
fleiri og fleiri mannleg viöskipti
gegnum tölvu eöa ópersónulega
tækni. Maöur getur spurt hvar
þessi þróun endar. Tæknilega
séö viröast litil takmörk fyrir
þvl. Og þaö eru ekki aðeins hin
köldu viðskipti manna i' fjár-
málum og viðskiptum sem
þarna farainn I tölvuna. Tilvera
hennar kemur meira og meira
inn á félagslega þætti og tilfinn-
ingallf fólks. Þaö væri raunar
hægt aö spyrja i alvöru hve
mörg ára liöi þar til ein þeirra
elstu tilfinningalegu samskipta
karls og konu sem kölluö hafa
verið ást veröisett inn i tölvuna.
Fyrir sliku veröa áreiöanlega
engir tæknilegir öröugleikar.
Þessar spurningar og margar
aðrar koma upp i hugann þegar
hugsaö er um þau baráttuform
sem notuö eru i þjóöfrelsis-
baráttunni.
Er þaö ekki til að mynda hluti
af þjóöfrelsisbaráttu aö láta
sig skipta hvernig skólakerfi
landsins skilar einstaklingunum
út i þjóöfélagiö. Er ekki hömlu-
laus og skynlaus sókn eftir
dauðum verömætum hluti af þvi
sem berjast verður gegn I þjób-
frelsisbaráttunni. Og er ekki
óréttlátt þjóðfélag sem innan
ramma laga og utan mismunar
fólki endalaust, meinsemd sem
glfma ætti viö i þjóöfrelsis-
baráttunni. Er ekki gliman viö
veröbóiguna sem gerir þá rikari
rikari og þá fátækari fátækari
verkefni fyrir þjóðfrelsisfólkið.
Og er þaö ef til vill þjóöfrelsis-
barátta aö fella hverja þá rikis-
stjóm sem gert hefur tilraun til
að hnika þessum málum
áfram!! Er þaö ekki heldur
hæpin þjóöfrelsisbarátta sem
hluti verkalýöshreyfingarinnar
hefur nú hafiö meö þvi aö grafa
undan þeirri rikisstjórn sem nú
situr og hefur þaö höfuömark-
miö aö gera okkur efnahagslega
frjáls eftir endalaust ofát und-
anfarandiára og reyna aö koma
þjóðfélaginu á einhvern grunn
aftur. 011 verkalýöshreyfingin
viröist raunar vera aö fá sama
heimskuhrollinn og á tfmum
tveggja fyrri vinstri stjórna.
Þetta er eins og þegar óvitar
komast i sælgætisdósina.
Og vel á minnst, er ekki verö-
bólgan nær þvl marki aö glutra
niöur frelsi okkar sem sjálf-
stæörar þjóöar en þeir hermenn
sem láta sér leiöast suöur á
Miönesheiði. Gætum viö ekki
hugsaö okkur aö alþjóöabank-
inn gæti orbib okkur ekki siöur
erfiöur ljár i þúfu en samtök
vestrænna „lýöræöisrikja ” ef
viö gáum ekki aö okkur I tíma.
Um þetta allt væri kannski hægt
aöhugsa og reyna aö spá i fleiri
baráttuform. ^
I þessari dagskrárgrein hefur
veriö reynt aö skrifa manna-
mál. Þaö er meö vilja gert.
Þetta mál hefur nánast engan
kost nema ef vera skildi þann aö
fólk sem kynni aö lesa þetta
skildi þaö sem um er verið aö
tala.
Eftir á aö hyggja er ekki vist
aö þetta sé rétt. Hefur ungt fólk
ekki aö mestu lagt niöur aö
reyna aö lesa texta. Allavega
þannig texta sem hér er reynt
aö framleiöa. Eru kynslóöirnar
ekki hættar aö skilja sameigin-
lega þaö mál sem á þó ekki
meiri blæbrigöi I mállýskum en
aö kringgla fyrir norðan veröur
að kringlu fyrir sunnan. Þrátt
fyrir þetta skilja börnin ekki
alltaf foreldra sina og öfugt.
Ef þetta er rétt er þá ekki
kominn timi til þess aö huga aö
þessum þætti þjóöfrelsisbarátt-
unnar. Hefur svo lítil þjóöefni á
þvi aö tala nema eitt tungumál i
landinu.
Eða eigum viö aö nota áfram
þann texta sem auöveldari er og
mörgum tamari. Þann texta
sem tekur fyrir einstaklinga og
veltir þeim upp úr svaöinu
þannig aðekki standa eftir einu-
sinni leifar af mannoröi.
Eöa aöferö blaða aö eyöa
hundruöum milljóna f aö láta
prenta sendibréf hvert til ann-
ars.
Og hverjir eiga að taka til
máls. A þaö aö vera skilyröi aö
viökomandi sé á launaskrá hjá
fjölmiöli. Eöa á almenningur aö
ganga i leikinn meö misgóöum
árangri. Er diki launuö blaöa-
mennska stundum svolitib mis-
góölika. Eiga þeir einir aö móta
skoðanamyndun almennings
sem ráönir eru til þess sem
launaðir erindrekar stjórn-
málaflokkanna.
Þarna kemur aftur upp sú
spurning hvort þjóðfélagiö á aö
vera rekið af tölvum og örfáum
einstaklingum sem skilja
systemiö og mata þær. Eöa á aö
gera hvem einstakling virkan
meölim I þjóöfélaginu. Einstak-
ling sem gegnum skólakerfiö og
uppeldiö fengi þá yfirsýn og
þann sjálfstæöa persónuleika
sem trúlega er nauösynlegur
þegar svo fáir þurfa aö standa
undir svo litlu þjóöfélagi.
Eruumræðurum þessa hluti
ekki tengdar þeirri þjóöfrelsis-
baráttu sem nú veröur aö heyja.
1 upphafi var minnst á gamla
rómantik. Einnig var minnst á
þann möguleika aö ungt fólk
gæti ekki sett sig inn i þaö and-
rúmsloftsem rikti kringum lýö-
veldisstofnunina.
Liklega er þetta rétt. Þaö
unga fólk sem ekki dettur út úr
kerfinu kemur sér aö öllu jöfnu
upp kaldranalegu tölvuæöi.
Þetta á ekki slður viö um þaö
marga fólk sem róttækt er i
baráttunni. Málflutningur þess
er oft meira i ætt viö nöldur eba
rakalitlar skammir, heldur en
þá hhiti sem standa nær menn-
ingararfleifö okkar og sögu. Sé
þetta rétt er þaö svo sannarlega
ekki þessu unga fólki aö kenna
heldur þeirri aöbúö sem þaö
hefur fengið.
Þrátt fyrir allt eru þó ýmsir
ánægjulegir hlutir aö gerast.
Ungt listafólk, ekki sist skáld og
rilhöfundar hafa aftur gengib
inn I þjóöfélagiö og lagst á ár-
arnar. Þetta er mjög ánægju-
legt þó árangurinn sé ekki allur
jafn góöur.
Ef til vill stafar þetta meðal
annars af þvi aö I texta og ljóöi
er búiöaögerasvostórahluti aö
ótrúlegt viröist aö þaö gerist
nema einu sinni á öld aö lengra
veröi komist. Þaö er kar.nski
þessvegna aö margir yngri rit-
höfundarleggja meiri áherslu á
beinan boöskap en þaö að liggja
yfir þvi aö slipa textann. Þó
gera margir vel en messuform-
iö er oft ekki langt undan.
Hér hefur veriö gerö veik-
buröa tilraun til þess aö skrifa i
örlitið öðrum dúr um sjálf-
stæöismálin. Þaö er auövitað
nokkuð ljóst aö þessi tilraun er
ekki þung á metunum. Engu aö
siöur er þaö fullkomin sannfær-
ing aö áróöur hernámsandstæð-
inga er oröinn nokkuö staönaöur
og bundinn viö tiltölulega fá-
breytileg slagorö. 1 þessu máli
eins og öörum hlýtur aö vera
einhver þróun. Og þeir sem ekki
skilja þróun timans hljóta aö
sitja eftir. Hefðbundinni baráttu
verður aö halda áfram en ef til
vill mætti einnig spinna nýja
þræöi.
Hrafn Sæmundsson
Ráðstefna um lífskjör á Islandi
Dagana 3. og 4. nóvember n.k.
efnir Bandalag háskólamanna til
ráöstefnu um Iffskjör á islandi.
m.a.
A ráðstefnunni veröur
fjallað um eftirtalin efni:
Hver eru lifskjör á íslandi i viö-
tækum skilningi?
Efnahagslegar forsendur
lifskjara. Hvaöa aðrir kostir eru
liklegir til aö skila betri árangri,
en náðst hefur?
Fjárfesting og árangur
hennar.
Tengsl fjárhagslegs umhverfis
og tækniþróunar siöustu árin.
Hver eru takmörk lifskjara?
Setja landkostir, auðlindir og
mannafli takmörk fyrir llfs-
kjörum?
Menntun og lifskjör.
Launakjör á tslandi og öörum
Noröurlöndum.
Launaskriö og áhrif þess á
kjarasamninga.
Þessar spurningar og margar
fleiri veröa i brennidepli á ráö-
stefnunni. BHM telur nauðsynlegt
að umræður fari fram um þessi
mál i þeim tilgangi, aö þær auki
þekkingu manna á eðli efnahags-
mála og lifskjara almennt. Þá
fyrst er viö þvi aö búast, aö kröfur
hagsmunaaðila veröi byggðar á
haldbærari rökum en tiökast
hafa fram til þessa.
Ráðstefnan hefst i ráðstefnusal
Hótel Loftleiöa föstudaginn 3.
nóvember kl. 13.30. Hún er öllum
opin meðan húsrúm leyfir. Þátt-
tökugjald er kr. 6.000 til greiðslu á
mat og kaffi meðan ráöstefnan
stendur yfir. Þátttka tilkynnist
skrifstofu BHM I sima 21173 og
27877.