Þjóðviljinn - 06.01.1979, Side 11

Laugardagur 6. janúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
llmsjón: Magnús H. Gíslason
Glúmur Hólmgeirsson skrifar:
Það er margt, sem
heyrist i útvarpi og sést i
blöðum, sem maður
hnýtur um og getur ekki
sætt sig við að sé látið
svo til ganga.
Ráðherra gerir
sig digran
Nú er látiö svo aö reyna eigi aö
vernda ofveidda fiskistofna hér
stórt skarö þarna I síldarstofninn
af smásild, sem var hent dauöri f
hafiö aftur?
Þó eru Norðmenn verri
Þó aö þessisaga okkar viö sild-
veiöar sé ekki fögur eru þó aöfar-
ir Norömanna viö norsk-islenska
sildarstofninn, sem viröist vera
aö bæra á sér, enn hörmulegri.
Þeir viröast ekki ráöa neitt viö
græögi og gróöafykn fjárplógs-
manna kringum sildina svo þaö
litiö, sem fariö er aö sjást af sild-
inni, veröi strax uppuriö.
Hnotið um sítt af hverju
viö land og reyna aö koma þeim
upp aftur. En hver er reynslan?
Fiskifræöingar hafa nú um
langan tima bent á ofveiöi á
þorski. Þaö eina, sem þjóöin stóö
aö lokum einhuga um til aö
minnka sókn i þorskstofninn, var
aö færa landhelgina út og koma
útlendingum úr henni.
En hvernig hefur svo gengiö
siöan? Fiskifræöingar hafa sett
veiöitakmörk, sem ekki mætti
fara yfir ef takast ætti aö rétta
stofn þorsksins viö. Þaö er einsog
þeir tali þar fyrir daufum eyrum,
ogalltaf veriö veitt langt yfir þau
mörk, sem þeir telja aö mest
megi vera. Jafnvel sjávarútvegs-
ráöherra, (M.B.), hefur gert sig
svo digran aö segja, aö þaö væri
ekkert meö þetta álit fiski-
fræðinga aö gera.
Hvernig fer með
slldina?
Það viröist þvi alls ekki blása
byrlega með aö viö ætlum, þegar
viö erum orönir einráöir á miöun-
um, aö búa svo að þorskstofnin-
um, að hann veröi þjóöinni
ævarandi auðsuppspretta. Aftur
gekk gæfulega með aö vernda og
koma upp sfldarstofninum hér viö
land. En nú, þegar veiöar eru
byrjaöar aftur er helst útlit fyrir
að græögin og gróöahyggjan
veröi látin leggja allt I rúst á ný,
ef ekki veröur betri stjórn á en
var i haust. Þegar hringnóta-
veiöin hófet kom strax i ljós, aö
megnið af þeirri sfld, sem veidd-
ist, var svo smá, aö þaö mátti
ekki veiða hana og ekki söltunar-
hæf, og ekki mátti heldur bræða
hana. Hér var þvi ekki um neitt
aö gera annaö en sleppa öllu úr
nótunum.
Taka þurftiitaumana
Alitiö er, aö megniö af þeirri
sild, sem búiö er aö taka i nót,
drepist. Er þvi hér um tilgangs-
lausar veiðar aö ræöa og þar aö
auki likur á, aö þetta magn af
dauöri sild spilli fiskislóöum, þar
sem hún rotnar. Svona veiöar
virtust þvi ekki þjóna öörum
tilgangien aö höggva stór skörö i
sildarstofninn. Heföi þvi mátt
ætla, aö yfirstjórn sildveiöa,
(sjávarútvegsráöherra?) heföi
tekiö i taumana og bannaö þessar
veiöar. En þvi var ekki aö heilsa.
Hringavitleysan hélt áfram, lik-
lega i þeirri von, aö þaö kæmi þó
eittogeittkast, sem eitthvaö væri
nothæft i'. En hvaö var höggviö
Hjá báöum þjóðunum viröist
ráöa skammsýni og gróöaflkn,
sem ekkert tillit tekur til
skynsamlegrar langtlma áætl-
unar um notkun náttúruauöæfa.
Hvernig er meö loönuna hér,
hlýtur ekki þessi gegndarlausa
veiöi á henni að enda meö ósköp-
um, eins og meö sildina?
Svo eru þaö Suöurnesjamenn og
Vestmannaeyingar. Þeir liföu
hátt á meðan þeir voru meö hjálp
islenskra og erlendra togara aö
slátra mjólkurkúm slnum, hrygn-
ingarþorskinum. Nú er allt i
volæði þar. Kýrnar, sem búiö er
aö slátra, mjólka þeim ekki
lengur.
Skipulagsleysi
A tlma þessarar miklu
slátrunar á hrygningarþorski réöi
óheftur hnefaréttur einka-
framtaksins, svo upp risu 2—3
fiskvinnsluhús þar sem eitt heföi
nægt, og öll vanbúin og svo
reyndu þau öll aö troöa skóinn
hvert niður af ööru.
Sýnir þetta hversu bankastarf-
semi hér er áfátt, aö ausa fé I
smábraskara,þar sem auösætt er
aö eitt fyrirtæki i félagseign á
staönum væri fullnægjandi og á
allan hátt hagkvæmara, og
standa svo frammi fyrir stórtapi
þegar þessi óþörfu fyrirtæki
leggja upp laupana.
Bankarnir hafa virst fúsari aö
veita fjármagni þvi, sem þeir
ráöa yfir, til ýmiss konar mis-
jafnlega álitlegrar spákaup-
mennsku en þess, að byggja upp
sterkt og heilbrigt athafnalif i
landinu, sem ætti þó aö vera hlut-
verk þeirra.
Samvinna i stað
samkeppni
Vandi þessara útgeröarstaða er
vafalaust stór og erfitt aö finna
ráð til þess aö leysa hann. Þó
viröistþaðblasa viö, aö ekkert vit
er I þvi, aö halda uppi mörgum
fiskvinnsluhúsum þar sem eitt er
nóg. Eins viröist einsýnt, eftir
reynslu Fiskiöjusamlags Húsa-
vlkur, sem rekiö er á félagslegum
grundvelli og viröist hafa algera
sérstööu meöal útgeröarfyrir-
tækja I landinu, aö útgerö og fisk-
vinnsla værifarsælliog liklegri til
heilla fyrir bæjarfélög, aö hvort-
tveggja værirekiö á félagslegum
grundvelli. Þaö sannast þar eins
og allsstaöar, aö samvinna er
heilladrýgri en skefjalaus hnefa-
réttur.
Hans heilagleiki,
herinn
Aö þessu rituöu ber mér fyrir
augu frásögn um aö Suðurnesja-
menn séu enn aö kæra yfir auk-
inni eitrun frá hernum á Miönes-
heiöi. Þeir hafa oft kvartað yfir
þessu viö islensk yfirvöld en
aldrei haft árangur sem erfiði.
Likast sem undirlægjuhátturinn
sé svo mikill aö allt, sem frá
hernum kemur og er honum
viðkomandi, hljóti aö vera af þvi
góöa. Helst heftir þvi veriö boriö
viö, aö þaö sé of dýrt aörannsaka
þetta og úr aö bæta.
Mér er þvi spurn: Er ekki her-
inn þarna á Miðnesheiði skyldur
til, eins og aðrirmenn, aöhreinsa
sinn eigin skit og valda ekki öör-
um tjóni meö ófullkomnum
frágangi alls úrgangs? Eöa er
það skoðun yfirvalda hér, aö viö
eigum aö skeina hvebjálfana
þarna i herstöðinni, hella úr
koppum þeirra og moka skitinn
undan þeim, og þykja heiöur að?
Mætti nú ekki vænta þess aö
núverandi stjórn sýndi þá rögg-
semi af sér, aö sjá um aö herinn
hætti aö veita oliuúrgangi sinum I
vatnsból Suöurnesjamanna og
beri sjálfur kostnaö af þeim
framkvæmdum?
Þó aö hún geröi ekki meira en
þetta I þessum málum er þaö þó
þakkavert, en eins og stjórnin er
samansett viröast engar likur til
aö hún beri gæfu til þess að
hreinsa þessa óværu af landi og
þjóö.
t klóm Alþjóðabankans?
Nú hefur rekiö á fjörur frásögn,
sem fullyröir, aö lánasamningar
viö Alþjóöabankann vegna iána
til stórvirkjana hérlendis séu
þannig úr garöi geröir, að bank-
inn hafi þar tögl og hagldir, Land-
inn veröi þar aö standa og sitja
eins og þessum höfuöpaur al-
þjóöaauövaldsins þóknast. Gæti
þarna veriö lausn á þeirri gátu
hversvegna eriendum auöhring-
um, sem hingað teygja klærnar,
er alltaf falt rafmagn, jafnvel
langt neöan viö framleiösluverö.
Ekki getur hún verið okkur i hag,
slik sala, en allnokkur búbót fyrir
auöhringinn.
Að fengnum þessum upplýsing-
um veröur manni hugsað til
ófreskjunnar á Grundartanga,
sem þar er aö veröa fuilsköpuö,
ogvar komin lengra á leiöensvo,
aö núverandi stjórn gæti fengiö
eytt henni. Ogheföi þó veriö þarf-
ara verk en mörg fóstureyöingin,
sem framkvæmd er.
Hvaðan kemur
fjármagnið
Hvernig er þetta fyrirtæki
fjármagnaö og meö hvaöa kjör-
um ogskyldum? Nú er látiö heita,
aö rikiö eigi meira en helming
fyrirtækisins en útlendur auö-
hringur hinn hlutann. Það er ljóst
hverjum manni, aö islendingar
eigi engan eyri handbæran til aö
leggja þarna fram. Hvaðan kem-
ur þeim þá þetta fé, og meö hvaö
kjörum og skilyröum?
Eöa leggur erlendi auöhringur-
inn fram allt féö til byggingarinn-
ar og rifur helmingur veröur tal-
innlántil íslendinga.svo þeirgeti
i oröi talist eiga meiri hluta? Ef
svo væri, yröi meiri hluta nafniö
litilsviröi. Eigendur fjárins yröu
alltaf þeir, sem réöu. Niöurstaöan
yröi raunar alveg sú sama þótt
féö væri fengiö annarsstaöar.
Þetta samkrull viö útlendan
auöhring getur aldrei leitt til
neins góös. Þótt taliö sé aö viö
höfum meirihluta vald veröur þaö
i reynd einskis nýtt.
Hringurinn hefur efniskaup og
sölu framleiöslunnar i sinum
höndum og þar meö alla aöstööu
til aö hiröa gróöann, ef hann er
einhver, en láta verksmiöjuna
bera tapiö, þ.e. meiri hluta
eigentía. Þetta mun nú hafa verið
leikiö óhikaö viö bygginguna.
Samningana á borðið
Fari meiri hlutinn aö gera sig
digran eru nóg ráð til þess aö
þagga niöur i honum, t.d. meö þvi
að segja honum aö taka viö fyrir-
tækinu aö öllu leyti. Og hvernig
ætti meiri hlutinn aö geta þaö
þegar vitaö er aö hvorki væri
hægt aö fá hráefni né selja fram-
leiðslu? Hringurinn sæi um þaö.
Og varla fengist heldur lánsfé
til þess aö kaupa minnihlutann út.
Þaðhlýturþvi aö veröa allhæpinn
ávinningur aö þvi aö rugla sinu
viö erlenda auöhringa enda þótt
viö séum aö nafninutil taldir hafa
meiri hluta, þaö veröur aldrei I
reynd.
En viö hljótum aö gera þá
kröfu, aö allir þeir samningar,
sem geröir hafa verið viö útlend-
inga um þessa verksmiöju á
Grundartanga veröi birtir. Bæöi
samningar við norska hringinn
um samvinnu hans og felensku
eigendana og alla samninga
islands um lán til
framkvæmdanna. Þetta á að
koma fram hreint og
undanbragöalaust á boröiö.
Glúmur Hólmgeirsson,
Vallakoti.
Frá basar Dvalarheimilisins.
Basar í Borgarnesi
Fimmtudaginn 7. des. s.l. hélt
vistfólkiö á Dvalarheimiii aldr-
aðra i' Borgarnesi sýningu og
basar. Voru þar til sýnis og sölu
fjölmargir góöir gripir, sem
vistfólk hefur sjálft unniö.
Þetta mun vera annaö áriö,
sem þessi starfsemi á sér staö
og fer hún fram undir hand-
leiöslu Sigriöar Jónsdóttur. Þótt
þetta sé aöeins I annaö sinn,
sem vistfólkiö heldur basar af
þessu tagi, hefur starfeemin
vakiöslika athygli og aödáun aö
naumast leiö hálf klukkustund
frá þvi aö opnaö var og þar til
allt mátti heita uppselt.
(Heim.: Rööull).
jó/mhg