Þjóðviljinn - 13.02.1979, Side 7

Þriöjudagur 13. febrúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Þjóöaruppeldi getur ekki farið fram gegn um
fjölmiðla, því að þeir sinna bæði
menningu og ómenningu og geta fæstir af eigin
rammleik greint hismi frá höfrum.
Dr. Hallgrimur
Helgason
Músik eða tónlist
Þann 22. des. skrifaöi Baldur
Óskarsson aö ýmsu leyti eftir-
tektarveröa grein i þessu blaöi,
„Nokkur orö um poppfram-
leiöslu”. Þarmeö gefur hann i
skyn, aö popp sé frekar iönaöur
en list, framleitt en ekki samiö
eftir listarinnar fyrirskrift og
ströngum reglum, ,,sé ekki tón-
list, ekki músik i eiginlegum
skilningi ”.
Nokkru siöar talar hann þó
um popptónlist. Spurningin
\ verður þá áleitin: Hvaö er list?
Hvaö er tónlist? Eftir notkun
hugtaksins tónlist, má ætla , aö
öll þau hljómandi fyrirbæri,
sem berast frá allskyns hljóð-
færum eöa mannsröddum, séu
list, tónlist.
Danska og þýska nota oröiö
tonekunst og Tonkunst um
músík, en þó einkum sem hátiö-
legt hugtak, og þá sérstaklega i
viöhafnarskyni, Dægurlagaiðk-
endur eru aldrei kenndir viö þaö
sæmdarheiti. En gjarna má
kalla iökun þeirra músik. Þar-
meö fær hugtakiö músik mjög
viötæka merkingu. Viöátta þess
nær frá vöggulagi og götuvlsu,
frá slagara og kabarettsöng,
sálmasöng, gildaskálahljóð-
færaleik og hornablæstri allt
upp í strokkvartett, sónötu,
symfóniu, óratóriu og óperu.
Allt er þetta músik þótt ekki
sé listheiti alltaf hæfilegt. Dans-
visa er að öllu jöfnu sjaldnast
talin listaverk, heldur ekki safn-
aöarsöngur I kirkju. Þó getur
hvorttveggja veriö góö músik á
réttum staö og tima. Listaverk
er hinsvegar tjáning mannsand-
ans á sálrænu innihaldi I ein-
hverskonar úrvinnsluformi, þar
sem frumleg sérgáfa sýnir mátt
sinn samkvæmt þróunarlegu
sköpunarlögmáli, er bæöi út-
heimtir kunnáttu og innsæi:
samræmingu byggingarlegra
smáatriöa i lifrænni heild.
Nú verður augljóst, hve mikil
fjarstæöa er aö kalla popp tón-
list. Sé það heiti réttnefni, þá
hlýtur popp aö vera listgrein og
poppleikarar aö vera listamenn.
Hvi skyldu þeir þá ekki eiga
heima i félagsskap eins og „Fé-
lagi islenskra tónlistarmanna”
eöa „Félagi Islenskra hljómlist-
armanna”? (samkvæmt mál-
venju virðast annars þessi fé-
lagsheiti vera litt sundurgrein-
anleg, eöa ætti máske tónlist
aö vera eitthvert æöra stig en
hljómlist?).
Málvöndun er æskileg. En
málfarsleg hreinstefna eöa púr-
ismi getur þó leitt til öfga og
jafnvel til glundroöa, meira aö
segja til merkingarfölsunar.
Þannig er hætt viö þvi, aö marg-
ur músfkiökandi, sem nefnir
ástundun sina tónlist, sigli undir
fölsku flaggi. Veröi haldiö upp-
teknum hætti aö kenna tilviljun-
arkenndan tónhroöa til tónlist-
ar,þá hlýtur aö koma aö þvi, aö
hugtakiö tónlist glati merking-
argildi sinu sem iistmúsik; en
slikt var upprunalega hlutverk
þess. Hér hefir hreinstefnan,
meö þvi aö hafna oröinu músik
(sem þó er upp tekið I oröabók
Menningarsjóös), leitt málfars-
lega notkun 1 ógöngur. Hugtaka-
ruglingur gerir annars viöar
vart viö sig. Þannig er oröiö
hljómsveitnotaö um hinar óllk-
ustu samstæður, allt frá þrem
poppleikurum upp i hundraö
* manna konsert-orkestut' (sem
Tómas Sæmundsson samkvæmt
hljóöllkingarreglu Hafnarstúd-
enta kallaöi „orrakistu”). Eöli-
legt væri þ:ó, aö hljómsveit tákn-
aði minnst 10-20 samleikandi
hljóöfæraleikara. Opinber
spurningakeppni hefir leitt i
ljós, aö hér er enginn greinar-
munur geröur. Langskóla-
gengnir konserthljómsveitar-
menn skipa sama bekk og kunn-
áttusnauöir popparar.
Orsaka sliks rangmats er aö
leita i skorti á músikuppeldi Is-
lendinga, eins og Baldur ösk-
arsson réttilega tekur fram i
upphafi greinar sinnar. Þaö
sýnir sig, aö ekki er nóg aö
punta sig meö finum hugtökum
eins og tónlist, ef enginn bak-
grunnur ris undir þvilikri viö-
höfn. Góöur músiksmekkur
sprettur af upplýsingu og
menntun; og músikmenning á
sér aö baki oft aldalanga þróun.
Ekki eru liöin nema rúmlega
hundraö ár siöan Islendingum
tókst aö ná saman fjórradda
kórlagi. Þótti þá slik þrekraun
nálgast kraftaverk.Við einhliöa
bókmenntadýrkun hefir þvi tón-
menntaiökun löngum legið I lág-
inni. Og enn I dag höfum viö þar
ekki rétt úr kútnum. Um þaö
vitnar allsendis ónóg músfk-
fræösla i skólakerfiog mikiö af
aðfengnum, erlendum tón-
menntakröftum.
Þegar þessa er gætt, má skilj-
ast, hversvegna bágborinn sé
músiksmekkur landsmanna.
Sem sönnun þess hefir verið til-
tekinn útvarpsþátturinn „óska-
lög sjúklinga”. Jafnframt hafa
menn þá undrast, hve lágkúru-
legt hefir veriö lagaval, einkum
meö tilliti til þess, aö útvarp
hafi meö miklu músikefni veriö
starfrækt svo lengi. En þá var
ekki gaumgæfö sú samfélags-
lega staöreynd, aö þjóöarupp-
eldi getur ekki fariö fram gegn-
um fjöimiöla, þvi aö þeir sinna
bæöi menningu og ómenningu,
og fæstir eru af eigin rammleik
þess megnugir aö greina hismi
frá höfrum. Flestir taka ein-
faldlega þaö, sem aö þeim er
rétt. Og áróöur fyrir léttmeti og
jafnvel ómeti er sterkari en
kynning á framboði kostafæöu.
Margur annars mætur maöur
lætur þá deigan siga fyrir fortöl-
ur kaupsýslustjóra afþreying-
ariönaöar, svo sem poppfram-
leiöslu.
Auöunnin er vanþroska bráö.
Og óupplýst er jafnan áhrifa-
gjarnt fólk og auðtrúa. Félags-
legur þroski og aukin menntun
styrkja þá innviöi, sem veröa aö
mynda bólverk gegn skaölegu
valdi gróðahyggju, sem i lengd
og bráð er andsamfélagsleg. —
Hinn merki þjóömenningar-
frömuöur Guömundur Finn-
bogason hefirsagt: „Þaöhæsta,
sem mannsandinn hefur komist,
þaö hefir hann fleytt sér á tón-
um.”Þessi orö er vert aö hafa I
huga, þegar rætt er um gildi
tónmennta og skilgreiningu á
hugtakinu tónlist annarsvegar
og múslkhinsvegar, sem getur
.táknaö allt I senn, bæöi
skemmtun og handverk, list og
visindi.
Dr. Hailgrfmur Helgason
Öknþór á fnllri ferð
Ökuþór _ bílablað FÍB - er komið í nýjan og glæslegan búning og er Eullt af hagnýtum upplýsingum og
fróðlegu lestrarefní fyrir hinn almenna bíleiganda
Hagkvæmni þess aö vera félagsmadur íFÍB
er meirien margan grunar.
Gerist medlimir og sannfærist af eigin raun.
Ath. Ökuþór verdur einungis selt í áskrift.
Áskiftarsímar 82300 og 82302