Þjóðviljinn - 08.04.1979, Síða 7

Sunnudagur 8. apríl 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Mér
datt það
í hug
...aB til þess aö breiöa yfir,
hvaö maöur er svekktur yfir aö
stjórnin manns skuli hafa komiö
sér saman um aö draga
umsamin laun viö þegna sina,
lika þá sem hafa þau lægst fyrir,
þá væri best að beina athyglinni
að einhverju ööru. Einhverju
sem búiö er aö ná i baráttu
liöinna ára fyrir bættum llfs-
kjörum fjöldans. Einhverju sem
hætt er að vera pólitík, af þvl viö
skulum ekki tala um pólitik.
Tölum um eitthvaö skemmti-
legt! Auk þess veröa launin
lækkuö bara pinulitiö, sérstak-
lega hjá þeim, sem hafa bara
pinulitil laun, þeirra hagsmuna
veröur gætt vel að vanda. Þetta
er nefnilega gert til aö ná niöur
veröbólgunni, og þegar búiö er
aö ná niöur veröbólgunni, þá, þá
hérna ....já.
Ég meina, verum jákvæö.
Bendum á það sem betur fer i
þjóöfélaginu! Heilbrigöisþjón-
ustuna t.d. Hún fer mjög vel i
þjóöfélaginu. Hún er ókeypis og
jöfn fyrir alla. Heilbrigöisþjón-
ustan er eitt þaö göfugasta og
besta, sem þjóöfélagið býöur
upp á, fyrir utan aö vera bæöi
rómantlsk og skemmtileg meö
alla læknana á lausum kili. Og
þaö er sjaldan sem maöur er
glaöari yfir aö hafa borgaö
skattana sina skilvislega, en
þegar maöur þarf á henni aö
halda.
Ég fylltist þessari gleöikennd
eitt kvöld um daginn, þegar heil
herdeild læknanema,
hjúkrunarnema, röntgentækna,
sjúkraliöa og Sóknarkvenna
snérist I kringum tognaöan
þumal dóttur minnar. Ekkert
var til sparaö af hálfu rikisins,
svo koma mætti i veg fyrir, að
hún þurfi að vaxa úr grasi meö
kræklóttan putta vegna lélegrar
heilbrigöisþjónustu eöa læknis'-
fræöilegra mistaka. Okkar var
bara aö biða I tvo-þrjá klukku-
tima á meöan sjúkdómurinn
fékk sina visindalegu meðferö.
A meðan viö biðum var alls
STEINUNN JÓHANNESDÓTTIR
í LÆKNISLEIK
eða dæmi um félagslega umhyggju
kyns örlögum rúllaö fram og til
baka eftir viðáttumiklum gang-
inum. Þar fór litil stúlka meö
brotinn handlegg, örvæntingar-
fullur iþróttamaður meö slitna
hásin, kona haltrandi á öörum
hælaskónum, útaflagstur töffari
með glóðarauga á báöum. And-
rúmsloftiö var hlaðið spennu og
enginn talaöi hátt. Meira aö
segja litli strákpattinn, sem var
veriö að lækna inni á opinni
stofu, grét ósköp stillilega.
Allt var þetta daglegt brauð á
slysadeild og uppistaöan i svo
margar hrifandi ástarsögur:
Neminn, sem nældi i pabba
handleggsbrotnu stúlkunnar.
Handboltakappinn, sem skaut i
hjarta sjúkraliðans. Kandidat-
inn og konan á löppinni. Maö-
urinn með glóöaraugun og
góöhjartaöa Sóknarkonan.
•
Nei annars, þaö passar ekki.
Litla sóknarkonan á miöjum
aldri meö blá hné og bogna
fætur, (sennilega af beinkröm i
bernsku) hún getur ekki verið
aöalpersóna I ástarsögu. Hún
væri aftur á móti fin auka-
persóna I bráöfyndnum
skemmtiþætti. Þannig er raöaö
i hlutverkin. Þaö sést llka á
búningnum, aö hún er i auka-
hlutverki. Hann er bæði ljótari á
litinn og verr sniöinn en aðrir
einkennisbúningar stofnunar-
innar. Og það er litil von til aö
hægt sé að koma þvi sennilega
fyrir, að hendur hennar og yfir-
læknisins mætist oni skólp-
fötunni á örlagastund, og þau
geri sér grein fyrir að þau elski
hvort annað upp frá þvi.
En hvað skyldi hana dreyma
þegar hún sofnar meö „Lækn-
inn, sem lyfti þakinu” undir
koddanum? Milljón á mánuöi?
Ég var einmitt aö velta þvi
fyrir mér, aö það þýddi fimm-
föld laun hennar, þegar tveir
fyrrverandi skólabræður minir
gengu hjá, alvörugefnir i
hvitum fráflakandi lækna-
sloppum. — Helviti gera þeir
það gott, strákarnir — hugsaöi
ég — bara orönir læknar! Þetta
ætlaöi ég lika einu sinni. Þaö
var þegar kristniboöarnir frá
Konsó komu til Akraness og
sýndu kvikmynd frá Afrfku, þar
sem ljón bita stór stykki úr
handleggjunum á svert-
ingjunum, af þvi þeir eru
heiönir, skildist mér. Og hér sit
ég, fyrrverandi efni I trúboös-
aö setja plástur á skeinu. — Ég
hálfskammaöist min fyrir mitt
Htilf jörlega erindi, og þaö lá viö
aö ég yröi aö vona, aö stelpan
væri aö minnsta kosti brákuö.
' •
Þaö fylgir þvi nefnilega aö
vera nútima móðir I velferðar-
þjóöfélagi og láta sér ekki detta
i hug aö taka afstööu til meiösla
barna sinna og alls ekki aö bera
ábyrgö á meöhöndlun þeirra.
Nútima móöir stendur uppi
taugaóstyrk hjá barni sinu og
hlustar á skólabróður sinn
romsa upp úr sér. ,,Ja, eins og
við kannski bæöi vissum allan
timann, þá var þetta bara litils
háttar tognun, og nú biöjum viö
hjúkrunarkonuna aö binda um
fingurinn, siöan skalt þú eftir
svona 5-6 daga klippa bindiö af.
Ef þú veröur ekki ánægö meö
batann, skaltu koma meö hana
aftur, og þá endurmetum viö
máliö og tökum ákvöröun um
aöra meðferö.” Þetta er sam-
kvæmt nýju sálfræöinni —
hugsaði ég — að setja foreldr-
ana inn i máliö. Og ég var fegin,
aö þaö var reyndar hvorugur
skólabróöir minn, sem sagöi
mér svona til. Skólabræöur
minir voru niöursokknir i aö
stúdera röntgenmyndir af
sprunginni hauskúpu og skiptu
sér ekki af meðferö þumalsins.
•
Yfirmaður i þumalsmálinu
var kandidat á kandidatsári,
sem þrátt fyrir lágan aldur var
mjög traustvekjandi oröinn.
Kannski voru þaö gleraugun og
græna skyrtan, eöa hvitu bux-
urnar og klossarnir. Eða var
þaö alvaran i augnaráöinu,
þegar hann bar myndirnar af
kjúkum dóttur minnar upp aö
ljósinu? Eitt er vist, aö ekki datt
mér i hug aö rengja hann. Og
litli sæti hjúkrunarneminn
hreyföi heldur engum mót-
mælum, þegar hann gaf henni
fyrirmælin um, hvernig hún ætti
aö binda um fingurinn, Hún
hlustaði góö og undirgefin og
sagöi ekki neitt nema — já. —
Þetta var eins og að horfa á
leikrit. Hver hefur sinar
ákveðnu setningar aö segja á
þessum staö. Hann segir —
Geröu þetta — hún segir — já. —
Hann segir — voff — og hún
segir — mjá. — Mér hefði
fundist það fyndnara ef hún
heföi sagt — af hverju geriröu
þaö ekki sjálfur? — En þaö
hvarflaöi auövitaö ekki aö
henni. Þaö er ekki skrifaö i
hennar rullu. Það væri bara i
allt ööru leikriti. Hún er aö æfa
sig i fingurbindingum og hann
er aö æfa sig i fyrirskipunum.
Ef hann hrópar með myndug-
leik: „Röntgen!” — þá kemur
sjúkraliöi þjótandi út af kaffi-
stofunni og drifur fólk upp á
aöra hæð. Lika þá sem kæmust
þangaö alveg hjálparlaust.
Þarna er lögö höfuðáhersla á
góöa og sérhæföa þjónustu.
Einn er sérhæföur i aö fylgja
manni upp og banka á dyr fyrir
mann, annar I aö taka mynd og
ýta á lyftuhnappinn fyrir mann,
þriöji i aö skoöa myndina og
skilja, hvað hún segir og ákveöa
meöferö fyrir mann, og fjóröi,
fimmti og sjötti i aö veita meö-
feröina. Ef ekkert alvarlegt er
aö, gengur maöur sjálfur út.
•
Einu sinni gegndi ég mjög
sérhæföu hlutverki á Söder-
sjúkrahúsinu i Stokkhólmi. Þaö
var i þvi fólgiö aö þvo tiu hæöa
stiga annan hvern dag. Ég varð
að fara á fætur kl. fjögur á
morgnana til þess að geta veriö
byrjuö að þvo kl. 6. Ég varð
aldrei vör viö, aö neinn gengi
þennan stiga annar en ég. Og
þar sem min hugsjón haföi einu
sinni veriö aö græöa ljónsbit i
Afriku, þá átti ég i nokkrum
erfiöleikum meö aö skynja
göfgina i stafinu. En ég vissi, aö
hreinlæti er ein undirstaöa
góörar heilbrigöisþjónustu, og
þess vegna skúraöi ég þessar
steintröppur eftir bestu sam-
visku. Af þvi hvaö stiginn var
fáfarinn, hætti mér þó til aö
sofna'i tröppu og tröppu og heföi
sennilega sturlast úr leiöindum,
ef ekki heföi veriö kaffi-matur--
kaffi, þar sem maöur hitti
starfsfélaga sina frá Finnlandi
og Kóreu, Grikklandi, Japan og
Júgóslaviu og læröi að segja —
hej! — og — varifrán kommer
du? — Hinn daginn fékk ég aö
skúra blóöslettur af minni
háttar skurðstofu og þurrka af
skrifboröinu hjá einhverjum
undir-yfirlækninum. Þaö var aö
visu aldrei neitt ryk og ég sá
aldrei lækninn, en finnsk starfs-
systirmin á miöjum aldri mætti
einu sinni lækni i lyftunni, sem
bauö henni góöan dag og þaö
reiö henni næstum að fullu. Hún
var búin að vinna þarna i mörg
ár og haföi aldrei lent i þessu
fyrr, sagði hún og endurtók frá-
sögnina af atburðinum, þangaö
til allir kunnu hana utan aö.
Svona sérhæföir veröa nú
islenskir spitalar aldrei,
hugsaöi ég á leiöinni heim meö
dóttur mina. Og mikið vorum
við þakklátar bæöi riki og bæ
fyrir góða skemmtun og frá-
bæra þjónustu.
Frjáls álagning nurain
brott úr íslenskum
lögum sem meginregla
Kaflinn um veröiagsmál I efna-
hagsmálafrumvarpinu er ákaf-
lega mikil viöurkenning á póli-
tiskum sjónarmiðum Alþýöu-
bandalagsins. Þar er i fyrsta sinn
numiö úr Islenskum lögum aö
frjáls álgning skuii vera grund-
vallarrelgan. A hinn bóginn er
heidur ekki sagt aö þaö skuli vera
grundvallarregla aö veröiagning
sé háö verðlagseftirliti. Þetta er
semsagt látiö vera opiö, en Ihlut-
unarréttur og ákvöröunarréttur
verölagsstofnunar og rfkisstjórn-
arinnar viöurkenndur og ótvlrætt
aö þessir aöilar hafa úrsiitavald I
þessum efnum.
Hér á eftir eru rakin ummæii
Svavars Gestssonar viðskipta-
ráöherra um verölagsmálakafl-
ann úr ræöu er hann flutti viö 1.
umræöu um frumvarpiö I neöri
deiid sl. miövikudag:
„í þeirri gerö frumvarpsins,
sem lögö var fram I rikisstjórn-
inni 12. febrúar var ákvæöi um
Ihlutunar-og
ákvörðunarréttur
verðlagsstofnunar
og ríkisstjórnar
að fullu
viðurkenndur
þaö, aö lögin um verölag, sam-
keppnishömlur og óréttmæta viö-
skiptahætti tækju gildi fyrr en
ætlaö haföi veriö og lögfest hefur
veriö, þ.e.a.s. aö þau tækju gildi
1. september I staö 1. nóvember.
Erfitt átti maöur meö aö finna
eölilegar eöa rökrænar skýringar
á þessu ákvæöi og veröa ekki
haföar hér uppi neinar getsakir I
þá átt hvaöan þessi texti kunni aö
hafa veriö ættaöur, en i þessum
sama kafla var svo einnig ákvæöi
um þaö, aö frá og meö 1. septem-
ber 1979 skyldu jafnframt felld
niöur úr lögum um kjaramál, sem
sett voru i september s.l. 7. gr.
ákvæöiö sem kveöurá um heimild
rikisstjórnarinnar til afskipta af
samþykktum verölagsnefndar.
Viö gagnrýndum þessi ákvæði
mjög eindregiö I frumvarpinu og i
þeirri frumvarpsgerö, sem lögö
var fyrir Alþingi af hæstv. forsæt-
isráðherra, þar höföu þessar
greinar tekiö mjög miklum
stakkaskiptum. Þar var i fyrsta
lagi ekki ákvæöi um aö flýta gild-
istöku verölagsmálalaganna og i
ööru lagi var þar ekki ákvæöi um
aö fella niöur ihlutunarrétt rlkis-
valdsins um samþykktir verö-
lagsnefndar, heldur voru komnar
inn tvær nýjar greinar sem aö
vöktu mjög mikinn úlfaþyt, bæöi
hjá Sjálfstæöisflokknum og fleiri
aöilum honum sérlega vensluö-
Svavar Gestsson: MikiII fengur
aö þvl aö þessar breytingar skuli
hafa náö fram aö ganga I samn-
ingum stjórnarflokkanna.
um, svo og innan stjórnarflokk-
anna sjálfra.
Samkomulagið
I þeim samkomulagsumleitun-
um, sem fóru fram milli stjórnar-
flokkanna eftir aö samstarf
þeirra aö þessu frumvarpi rofn-
aöi um sinn, þá hljóöar þessi
grein upp á aö 8. gr. laga um
verölag, samkeppnishömlur og
óréttmæta viöskiptahætti, oröist
svo: „Þær samþykktir um há-
marksálagningu, hámarksverö
og aöra verölagningu sem i gildi
eru, þegar lög þessi koma til
framkvæmda skulu gilda áfram.
Þegar samkeppni er nægjanieg
getur verölagsráö, aö fengnu
samþykki rikisstjórnar vikiö frá
þessum reglum og meöal annars
heimilaö aö fella einstaka flokka
vöru og þjónustu undan verölags-
ákvæöum. Hafi slfk heimiid veriö
veitt, getur verölagsstofnun engu
aö slður skyldaö hlutaöeigandi
aöila til aö tilkynna stofnuninni
verðhækkanir. Verölagsráö getur
viö sérstakar aðstæöur einnig
ákveöiö eftirtaldar aögeröir til aö
ná þvf marki sem um getur I 1. gr.
1. Hámarksverð og há-
marksálagningu.
2. Gerð verðútreikninga
eftir ákveðnum reglum.
3. Verðstöðvun allt að sex
mánuði í senn.
4. Aðrar reglur um verð-
lagningu og viðskipta-
kjör, sem verðlagsráð
telur nauðsynlegar
hverju sinni".
Verulegur textamunur
Þaö fór ekkert á milli mála viö
umræöurnar um lögin um verö-
lag, samkeppnishömlur og órétt-
mæta viöskiptahætti á Alþingi hér
fyrir tæpu ári, aö þaö var 8. gr.
frumvarpsins, sem olli mestum
deilum. Greinin er oröuö svo i
þessum lögum: „Þegar sam-
keppni er nægileg til þess aö
tryggja æskilega verömyndun og
sanngjarnt verölag, skal verö-
Framhald á 22. siöu
ÞANNIG VAR FRUMVARPINU BREYTT
5