Þjóðviljinn - 21.04.1979, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. april 1979.
tlJOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs
hreyfingar og þjóðfrelsis
l cgelandi: Útgáfufélag Þjófiviljans
Kramkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóðsson
Auglýsingastjóri: Kúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Filip W. Franksson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur Margeirsson, MagnUs
H Gislason, Sigurdór Sigurdórsson. Erlendar fréttír: Halldór Guö-
mundsson. tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson. Þlngfréttamaö-
ur: Siguröur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
C'tlit og hinnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
' ■ ------------------------------------
Auglýsingar: Sigrföur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson
Skrifstofa: GuörUn Guövaröardóttir, Jón Asgeir Sigurösson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristln Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: SigrUn Báröardóttir
HUsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla: Sölvi MagnUsson, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn. afgreiösla og augtýsingar: Slöumúla 6. Reykjavik. slmi 8 1313.
Prentun: Blaöaprent hf.
Kjarnorkudansinn
• Fyrsta áratuginn eftir stríð fóru f ram miklar umræð-
ur um kjarnorkuvopn og margir menn ágætir tóku þátt í
baráttu gegn því að harmleikurinn í Hirosíma endurtæki
sig. Frásagnir af því stórfellda manndrápi og af leiðing-
um geislavirkni þeirrar sem fyrstu kjarnasprengjur
stríðsögunnar skildu eftir sig voru enn í fersku minni og
hvöttu menn til virkrar afstöðu. En — eins og skáldið
segir — hugurinn slævist uns tómleikinn gerist hans
brynja. Innan tíðar urðu fregnir af tilraunum með
kjarnavopn hversdagslegur hlutur. Það tókst að vísu að
semja um það, seint og síðar meir, að þeim tilraunum
skyldi hætt. Vonandi hefur almenningsálitið einhverju
ráðið þar um. En því miður er líklegt, að enn meiru haf i
ráðið sú staðreynd að höfuðpaurar atómkapphlaupsins
höfðu lokið sér af að mestu og sáu sér beinan hag í því að
takmarka umsvif annarra á þessu sviði með alþjóðleg-
um samningum.
• Síðan var eins og kjarnorkuhættan dytti í dá. Menn
vöndust smám saman á þá hugsun, sem óspart hefur
verið haldið á lofti, að atómstríð væri óhugsandi — blátt
áfram vegna þess hve mikið af kjarnorkuvopnum væru
til nú þegar, og hve skelfilegar afleiðingarnar yrðu.
Menn sættust á þetta „jafnvægi óttans."
• En nú á síðustu misserum hef ur verið að gerast einkar
varhugaverð þróun í þessum efnum. Verið hafa í þróun
nýjar tegundir kjarnorkuvopna sem taliri eru öruggari
og nákvæmari en hinar f yrri, og einkum hef ur verið um
það f jölyrt, að hægt sé að koma þeim í skotmark af lygi-
legri nákvæmni og takmarka tortímingarmátt atóm-
skothríðar. Þessi hertæknilegu tíðindi leiða síðan til
þess að herfræðingar og stjórnmálamenn hafa í aukn-
um mæli farið að leika sér að þeim hugmyndum, að
hægt sé að heyja atómstríð með árangri, vinna sigur
í styrjöld þar sem kjarnorkuvopnum er beitt, án
þess að tortímingin verði afskapleg. Stríðsleikir af
þessu tagi hafa vaðið uppi að undanförnu í blöðum
og bókum — og ýmislegt af því hef ur verið endursagt í
íslenskum blöðum, jafnvel með sýnilegri velþóknun. Þó
er hér um það að ræða sem nefna má stórhættulegan sál-
rænan undirbúning að kjarnorkustyrjöld. Um þetta segir
Paul Warnke, sem verið hefur helstur fulltrúi Banda-
rikjanna í viðræðunum við Sovétmenn um takmarkanir á
gjöreyðingarvígbúnaði: „I þeim mæli sem smá atóm-
vopn þurrka út muninn á venjulegum vopnum og atóm-
vopnum lækka þau þær hindranir sem í vegi eru fyrir
notkun slíkra vopna („atómþröskuldinn") ... Komi til
árekstra mun tilvera þessara minni, snyrtilegri og
hreinlegri atómvopna ef til vill leiða til þess að þeim
verði beittof snemma og án þess að nauðsyn beri til... Og
þegar menn hafa farið yf ir atómþröskuldinn, þá er ekki
hægt að koma í veg fyrir stigmögnun stríðsins". Með
öðrum orðum — þá senda menn af stað hin stóru skeytin.
• Þessum sálræna undirbúningi fylgir önnur hætta.
Henni hefur verið svo lýst af próf. Richard Falk á ráð-
stef nu sem haldin var um kjarnorkustyrjöld í Bandaríkj-
unum í desember leið. Hann segir: „Bandarískir leiðtog-
ar leggja stöðugt meiri áherslu á að kjarnavopn eigi að
nota með virkum hætti sem tæki til að fylgja eftir utan-
ríkisstefnunni og ekki aðeins til varna gegn vopnaðri á-
rás. Þetta sést meðal annars í því hvernig menn leggja
með nýjum þunga áherslu á takmarkaða kjarnorku-
styrjöld sem rauntækan möguleika f sfórpólitík".
• I vígbúnaðarkapphlaupi er enginn saklaus. En í þess-
um efnum beinist gagnrýnin fyrst og fremst að Banda-
ríkjamönnum — vegna þess að þeir ráða ferðinni í því
tvísýna kapphlaupi um „hreinleg" atómvopn sem við nú
verðum vitni að. Að sögn Defense Monitor hafa þau að
jafnaði verið um fimm ár á undan hinum sovésku
keppinautum í smíði atómvopna og ekkert bendir til þess
að það bil hafi minnkað. Og það eru þessir yfirburðir
sem í vaxandi mæli eru álitnir pólitískt vopn, tæki til að
knýja fram pólitíska ávinninga.
• Þegar kjarnorkuvopn eru æ of tar hugsuð sem ávísun á
stjórnmálasigra er von að margir fyllist kvíða. Það er
meðal annars af þessum sökum, að vesturevrópskir
stjórnmálamenn hafa í vaxandi mæli sýnt forræði
bandarískra herforingja í Nató tortryggní og heimtað að
vita meira og láta ekki teyma sig í blindni lengra f ram á
hengif lugið. En ekkert slfkt heyrist f rá íslenskum vinum
hernaðarbandalags. Þeir segja það geti ekki verið að á
íslandi séu atómvopn. Þeir telja það lítilmannlegt að
ræða um Island sem skotmark í atómstríði. Annað segja
þeir ekkí. Þeir una glaðir við sitt.
—áb-
Ástir og njósnir
Eins og menn muna af frétt-
um hefur nokkur skelfing gripiö
um sig meðal ráöherra og hátt-
settra embættismanna i Bonn
eftir aö upp hefur komist um þ<5
nokkra einkaritara þeirra sem
Lifendurogdauðir
Firringin er i tisku sem fyrr,
og unnin ýmisleg afrek á þvi
sviöi.
Bandarikjamenn fundu upp
innkeyrslubióiö og innkeyrslu-
kirkjuna, þeir hafa lika fundiö
upp innkeyrsluútfararkapellur.
Þetta eru merkisstofnanir.
Maöur keyrir inn rétt eins og á
bensi'nstöö. Siöan er hægt aö sjá
án þess aö hafa þurft aö hitta !
nokkurn lifandi mann, hvorki |
lifandi né dauöann. ■
Láta hinar
þjóðirnar um
þetta
EWORT
^^W'FNENI
VONTRESOREN:
MaNCHES
^ - REISEZIEL
r ISTHEISSER
ALSMHN
w ■ DENKT.
Danskur útvarpsfréttamaöur
kom hér viö á dögunum og leit
viö hjá þeim á Dagblaöinu.
Hann talaöi m.a. um norrænt
samstarf eins og gengur, og eitt
af þvi sem hann haföi tekiö eftir
var þetta:
„En tslendingarnir eru lika
óþarflega hlédrægir. Maöur sér
þaö þegar þeir koma á sam-
kundur eins og ráöherrafundi
eöa Noröurlandaráö. Þá eru
þeir stilltir og prúöir, eins og
feimiöbarnÍbekk.Segja litiö aö
fyrra bragöi og láta hinar þjóö-
irnar um aö marka stefhuna.”
Vafalaust gætu menn fundiö
dæmi um undantekningar frá
þessari „hlédrægni”. En engu
aö siöur segja þessi ummæli
reynds fréttamanns sanna sögu.
tslenskir áhrifamenn, sem
sjaldan er orös vantheimafyrir,
sitja þögulir á alþjóölegum
mannfundum rétt eins og aö
þeim heföi sett feiknarlegan
hiksta. Og þetta er feimni sem
er einatt illkynjuö — hún er
tengd bæöi dáöleysi aö þvi er
varöar þaö aö setja sig inn i mál
og svo kjarkleysi; þeir hafa
fyrirfram kiknaö allir i hnjáliö-
unum gagnvart þvi sem hinir
stærri hafa fram aö færa. Þetta
er harmsaga islensrar utan-
rikisumsvifa, ef frá eru skildir
nokkrir góöir landhelgissprett-
ir. —áb.
Njósnaviövörun I Bonn^ástin er lykilorö
fjársjóönum.
sem gengur
hafa reynst njósnarar i þágu
Austur-Þýskalands. Þýsk blöö
hafa skrifaö mikiö um lævisi
austurþýskra, sem senda lag-
lega og hlýlega menn til einka-
ritaranna og gera þær ástfangn-
ar af sér og komast aö
" lokum aö leyndarmálum yfir-
boðara þeirra.
I framhaldi af þessu birtist
svofelld auglýsing I blaöi einu i
Bonn á dögunum:
„ógrunaöur maöur leitar aö
laglegum einkaritara I Bonn sér
til hjúskapar. Ég er 60 ára, 172
sm á hæö, kennari, kaþólskur,
skilinn og á eftirlaunum og
reiöubúinn til aö gangast undir
prófun hjá Stjórnarskrárdóm-
stólnum ...”
kistuna i gegnum glugga, ef til
vill er hún opin og hinn látni
liggur þar uppábúinn. Skúffa
opnast sjálfkrafa og syrgjand-
inn leggur blómvönd sinn i
hana.
Skipulag þetta nýtur vaxandi
vinsælda vegna þess aö mörg-
um er illa viö aö hitta ættingja
hins látna viö útförina og segja
eitthvað hughreystandi eöa vin-
samlegt viö þá.
Núer allt mjög einfalt. Menn
aka i gegnum kapelluna á leiö-
inni heim, skrúfa niöur rúöuna,
skrifa nafn sitt, sleppa blóm-
unum i skúffuna og aka á brott
Kennarar um sparnaðaráformin:
í hrópandi ósamræmi við
markmið skólastarfsins
Samband grunnskólakennara
hefur vegna hugmynda stjórn-
valda um sparnað i rekstri grunn-
skólanna sent frá sér eftirfarandi
ályktun stjörnar og skólamála-
nefndar Sambandsins:
Svo sem öllum er kunnugt hefúr
íslenskt þjóöfélag gjörbreyst á
sföustu áratugum. Margir for-
eldrar vinna báöir utan heimilis. t
k'jölfar þjóöfélagsbreytinga
vaknar krafa um gjörbreytt og
aukiö hlutverk skólanna.
Kennsluhættir breytast, nýtt
námsefni leysir gamalt af hólmi
og nýjar námsgreinar ryöja sér
til rúms. Samhliöa þessu hefur
krafan um uppeldishlutverk skól-
anna orðiö æ áleitnari, svo sem
kemur skýrt fram I 2. grein
grunnskólalagann.
Hlutverkið
„Lög um grunnskóla (63/1974)
2. gr.:
Hlutverk grunnskólans er, i
samvinnu viö heimilin, aö búa
nemendur undir lif og starf i
lýöræöisþjóðfélagi, sem er i
sifelldri þróun. Starfshættir skól-
ans skulu þvi mótast af
umburðarlyndi, kristilegu siö-
gæöi og lýöræöislegu samstarfi.
Skólinn skal temja nemendum
vfösýni og efla skilning þeirra á
mannlegum kjörum og umhverfi,
á islensku þjóöfélagi, sögu þess
og sérkennum og skyldum ein-
staklingsins viö samfélagiö.
Grunnskólinn skal leitast viöaö
hagastörfúm sinum i sem fyllstu
samræmi við eöli og þarfir nem-
enda og stuðla aö alhliöa þroska,
heilbrigöi og menntun hvers og
eins.
Grunnskólinn skal veita nem-
endum tækifæri til aö afla sér
þekkingar og leikni og temja sér
vinnubrögö, sem stuöli aö
stööugri viöíeitni til menntunar
og þroska. Skólastarfiö skal þvi
leggja grundvöll að sjálfstæöri
hugsun nemenda og þjálfa hæfni
þeirra til samstarfs viö aöra”.
Með lágmarkstil-
kostnaði
Tillögur og tilmæli stjórnvalda
um aö draga úr kostnaöi viö
skólahald eru I hrópandi ósam-
ræmi viö markmið skólastarfs-
ins. Skólareru flestir reknir meö
lágma rkstilkostnaöi og lág-
marksútbúnaöi bæöi hvaö varöar
skólahúsnæöi, kennslutæki,
námsgögnog starfsaðstööu. Skól-
arnir eru flestir tvlsetnir og viöa
eru bekkjardeildir óhæfilega fjöl-
mennar. Slikir skólar eru ófærir
um aö gegna vandasömu fræöslu-
og uppeldishlutverki.
Til aösvo megi veröa þurfa aö
koma til kostnaöarsamar
umbætur. Skulu hér tilgreindar
tvær þeirra.
a) Skólinn sé einsetinn þannig aö
dvöl nemenda þar sé samfelld.
Æskilegt er aö nemendur geti
lokiö sinni daglegu vinnu I
skólanum viö góö skilyröi enda
dregur þaö úr vinnuálagi og
jafaar um leið aöstööu þeirra
til náms. I einsetnum skóla
geta nemendur fengist viö
þroskandi viöfangsefni á eöli-
legum starfstima skólans,
m.a. ýmis félags- og tóm-
stundastörf.
b) Hver kennari hafi aldrei fleiri
nemendur I sinni umsjá en svo
aö hann geti sinnt þörftim
hvers og eins. Ljóst er aö
kennurum I fullu starfi er þetta
ókleift þar sem þeir hafa
umsjón meö 50-60 nemendum.
Þurfa að vera
á verði
Sé þaö einlægur vilji stjórn-
valda aö þau markmiö sem
skólum hafa veriö sett veröi
annað og meira en fögur fyrir-
heit, er nauösynlegt aö hefjast
þegarhanda um aö hrinda þeim I
framkvæmd.
Óskandi er aö á yfirstandandi
ári, sem tileinkaö er börnum,
veröi stigiö spor fram á viö i
þessum efnum en ekki hörfaö til
baka.
Kennarar þurfa aö vera vel á
veröi iþessum efnum. Þeim hefúr
verið faliö aö gæta hagsmuna
nemenda sinna og hlotiö i þvi
skyni tiltekna starfsmenntun.
Þeir munu standa fast gegn þvi
aö aöstaöa nymenda i grunn-
skólum landsins veröi skert.