Þjóðviljinn - 11.05.1979, Blaðsíða 9

Föstudagur 11. maí 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Leið aukinnar
kreppu, verð-
veru tíma skipa sem fiska i is, og
miöa viö eina viku. Aflaaukning
frá þvf sem verið hefur siðustu
árin kallar þvi ekki á minni fisk-
veiðiflota, heldur fjölgun skipa i
mjög náinni framtiö, svo framar-
lega sem við ætlum okkur að
vinna fiskinn i boðlega mann-
eldisvöru fyrir markaði. Þetta er
mergur þessa máls, sem menn
verða að bera skyn á, áður en þeir
telja sig þess umkomna að geta
rætt þessi mál af einhverju viti og
i alvöru.
bólgu
og vandrœða
Auð-
linda-
i-
skattur boðaður á
Tvö valdamikil samtök í
þessu landi hafa nýlega
birt boðskap sinn til þjóð-
arinnar um auðlindaskatt
á islenskar fiskveiðar.
Fyrst eru það samtök iðn-
rekenda undir forustu síns
vígreifa formanns, Davíðs
Schevings Thorsteins-
sonar, sem riðu á vaðið og
birtu boðskap sinn um
auðlindaskattinn.
Formaðurinn fylgdi svo
boðskapnum eftir með
viðtali í útvarpi og
Morgunblaðinu, þar sem
hann lýsti dulbúnu at-
vinnuleysi við fiskveiðar á
islenskum skipum sem
fælist í því, að afköstin
væru of lítil, og mikið
minni fiskifloti gæti annað
þessu verkefni.
Rétt á hæla iðnrekendum kom
svo Verslunarráð tslands með
sina samþykkt, sem var svo aö
segja nákvæmlega eins. Til þess
að skýra fyrir lesendum hvað hér
er á ferðinni, þá leyfi ég mér að
vitna i rammagrein i Dagblaðinu
5. april s.l. þar sem sagt er frá
samþykktinni og viðtali við for-
mann ráðsins.
„Verslunarráö vill láta fella
niður alla tolla og önnur
aðflutningsgjöld á innfluttum
vörum, en rikið tekur nú til sin að
meöaltali 27.3 prósent af vöru-
verði innfluttra vara i slikum
gjöldum. Þetta ætti að vera hægt
með þvl að bæta rikinu tekjutapið
meö tekjum af sölu á fiskveiði-
leyfum, það er auðlindaskatti,
segir ráðið”.
Sföan spyr blaðið: „Og hvað um
rekstur útgerðarinnar? Honum
yrði haldiö i horfinu með gengis-
fellingu sem gerð yrði samhliöa
þessu og veitti útgerðinni nægar
tekjur til að standa undir greiöslu
fiskveiöileyfanna. Við þessa
breytingu yrði gerbylting á öllu
mati á hagkvæmni tækifæra i
iðnaði og annarri innlendri fram-
leiðslu, segir verslunarráð.
Hækkun á verði innfluttra vara,
sem leiddi af nægilegri gengis-
fellingu, gerði innlendar vörur
samkeppnishæfari. Verslunin
mundi færast inn i landið. Fri-
verslunarmarkmiöum yrði náö.
Hjalti Geir Kristjansson, for-
maður Verslunarráðs, sagði á
fundi meö blaöamönnum I gær að
íslenskar
fiskveiðar
þetta allt væri auðvitað langtima-
markmiö, en það bæri að kynna
svo aö menn misstu ekki sjónar á
þvi”. Hér lýkur tilvitnun minni I
Dagblaöiö.
Það fer ekkert á milli mála, að
hverju skuli stefnt, ef stjórnmála-
flokkar, sem þessir tveir þrýsti-
hópar eiga sterk itök I, fá aðstöðu
til stefnumörkunar á þessu sviði.
Forsaga hugmyndarinnar
um auðlindaskatt á fisk-
veiðar
Ekki þori ég að fullyrða neitt
um, hver er hinn upphaflegi
höfundur þess, aö lagður skuli
auðlindaskattur á íslenskar fisk-
veiðar. Sumir segja að hagfræð-
ingurinn Bjarni Bragi Jónsson
hafi einhverntima kastað fram
þessari hugmynd I hálfgerðu
glensi, en hún hafði síðan verið
gripin á lofti af öörum. Sem
alvöru hugmynd tel ég ótrúlegt,
að hún geti verið komin frá þeim
manni. Hitt er flestum kunnugt,
að auðlindaskattur er veigamikill
þáttur i kenningu iönrekandans
Kristjáns Friðrikssonar, sem
kenndur er við Últlma, um
tilhögun þá sem hann vill hafa á
fiskimiðum.
Svo skeður það áriö 1977 ef ég
man rétt, að starfshópur tekur til
starfa á vegum Rannsóknarráðs
rikisins, og honum ætlað það hlut-
verk hvernig fiskveiðum yröi best
hagaö á íslenskum miðum i fram-
tiöinni. Það skal tekiö fram að
enginn sjómaður var i þessum
starfshópi, og aðeins fáir munu
hafa veriö innan hóspins sem
nokkurn tima höfðu migið i saltan
sjó. Þekking á fiskveiðum virðist
ekki hafa veriö látin sitja I fyrir-
rúmi hjá Rannsóknarráði rikis-
ins, þegar menn voru valdir i
starfshópinn. En innan starfs-
hópsins voru háskólaborgarar úr
ýmsum greinum, sem áttu að
setja vísindastimpil á niöurstöðu
hópsins. Hver varð svo niöur-
staðan?
Hún var I stuttu máli þessi:
Hópurinn komst að þvl, að
jJóhann J.E. Kúld
fiskimá/
islenski fiskiskipaflotinn væri allt
of stór og bæri nauösyn til að hann
væri minnkaður hiö fyrsta, þar
sem mikiö færri skip gætu veitt
• jafn mikinn afla. t öðru lagi gerði
hópurinn hugmyndina um auð-
lindaskatt á fiskveiðar að sinni
hugmynd. Það kemur fram i áliti
hópsins að ekki sé óeðlilegt aö
fiskimiðin séu boðin upp og slegin
hæstbjóðenda til leigu, likt og
lönd til vinnslu á ollu, sem
hópurinn haföi til hliösjónar og
viömiöunar við störf sin.
Ef svo menn gætu ekki fallist á
þessa tilhögun fiskveiða, þá var
bara að leggja ákveðið gjald á
hverja smálest af fiski sem veidd
væri. Þetta sameiginlega álit hins
háskólamenntaða starfshóps, var
svo útgefiö sem visindaleg niöur-
staða I bókarformi, á kostnað
rikissjóðs. Ég er hissa á þvl hvaö
hljóttlhefur veriðium þetta „fræöi-
rit” síðan það kom út. En þegar
maður athugar nýlegar sam-
þykktir iðnrekenda og Verslunar-
ráös um auölindaskatt á fisk-
veiðar þá er sjáanlegt, aö þetta
umtalaöa „fræöirit”
Rannsóknarráðs rikisins er
byrjaö aö bera ávöxt. Iönrek-
endur og Verslunarráð hafa til-
einkað sér kenningu starfs-
hópsins og gert hana að sinni.
Þaö er ekki til heil brú í
álitinu
Stuttu eftir að niðurstaða
framangreinds starfshóps Rann-
sóknarráðs rlkisins kom út, birti
ég hér I fiskimálaþáttum mlnum
umsögn um hana, sem ég taldi
alveg fráleita og byggða á mikilli
vanþekkingu á þvi málefni sem
fjallað var um. Ég hélt aö þetta
mál væri úr sögunni svo vitlaust
sem það var, en þvl er nú aldeilis
ekki að heilsa, heldur kemur það
nú fram afturgengið i tillögum
iðnrekenda og Verslunarráðs.
Ég held aö flestir hafi talið hug-
myndina um auðlindaskatt svo
fráleita, aö tæplega væri orðum
eyöandi á hana og af þeirri
ástæðu hafi lltiö sem ekkert verið
skrifað um niðurstööu starfshóps
Rannsóknarráðs rlkisins um
tilhögun fiskveiöa á islenskum
miðum. Þaö má máske segja að
iðnrekendum og Verslunarráöi
sé vorkunn að hafa glæpst á þvi
að taka mark á vitleysu starfs-
hóps Rannsóknarráðs. Þegar
Daviö Scheving Thorsteinsson
talar um dulbúið atvinnuleysi á
islenska fiskveiðiflotanum, þá
styöst hann að sjálfsögðu viö álit
starfshópsins sem taldi að mikið
minni floti gæti skilaö sama afla-
magni á land. Hér er hinsvegar
um algjört þekkingarleysi á mál-
efninu að ræða. Þaö er staöreynd
að afköst íslenskra sjómanna viö
fiskveiðar eru meiri en nokk-
urrar annarrar fiskveiðiþjóðar I
heiminu. Það má þvi segja aö i
stað dulbúins atvinnuleysis, sem
Davið talar um, sé um of mikla
vinnu aö ræða þegar afla-afköst
eru mest og kemur þaö niöur á
fiskgæðum. Sem sagt: Afköst
islenska fiskveiðiflotans hafa
verið og eru i sliku hámarki aö
þar má engu viö bæta, ef viö
ætlum að vinna úr aflanum
manneldisvöru, sem hægt er að
bjóða á markaöi með gæða-
stimpli. I þessu sambandi er fyrir
löngu orðin knýjandi nauðsyn, aö
setja reglugerð um hámarks úti-
Verður auðlindaskattur
upptekinn við síldveiðar á
komandi hausti?
1 Morgunblaðinu þann 25. april
s.l. segir frá nýútkominni grein
eftir Jakob Jakobsson fiski-
fræðing, annan af aöstoðarfor-
stjórum Hafrannsóknar-
stofnunar. I greininni, sem sögð
er vera I nýútkomnum Ægi, segir
frá tilhögun sildveiða á komandi
hausti, eins og fiskifræöingurinn
leggur til að þær verði fram-
kvæmdar, og hefur rætt um viö
sjálvarútvegsráöuneytiö. Fiski-
fræðingurinn leggur til að rek-
netaveiöar verði með sama sniði
og undanfarin haust. En þegar
kemur að sildarveiðum I hring-
nót, þá er gerð tillaga um eftir-
farandi breytingar, sem ég tek
upp hér orðrétt eftir Morgun-
blaöinu:
„a. leyfi til hringnótaveiða
verði veitt 10 vel búnum hring-
nótaskipum og koma þá 2000 tonn
sildar i hlut hvers skips.
b. Aætlaður rekstrarkostnaöur
slikra skipa I tvo mánuði ásamt
hagnaði verði dreginn frá and-
virði 2000 tonna og mismunurinn
verði lágmarks leyfisgjald.
c. Ef fleiri en 10 skip óska að
kaupa sildarveiðileyfi, sbr. lið b
hér að ofan, kemur til greina að
selja þau hæstbjóðendum, enda
uppfylli þeir öll nauðsynleg
skilyrði”
Hér lýkur tilvitnun minni. Siöan
erkomið inn á ýmiss skilyröi sem
ráðuneytið kynni að setja fyrir
veitingu leyfanna.
Eftir að hafa lesið ofangreinda
tilvitnun i Morgunblaðinu þar
sem áhugamáli Jakobs Jakobs-
sonar um tilhögun sildveiöa með
hringnót á komandi hausti er lýst,
þá sé ég ekki betur en að hér sé
komin fram I dagsljósiö tillaga
um visi að auðlindaskatti á is-
lenskar fiskveiðar, og fer þá at-
buröarás þessa máls að verða
bæöi hraðari og óvæntari en
ýmsir höfðu búist viö. Komist
auðlindaskattur á sildveiöar með
hringnót i gegnum sjávarútvegs-
ráöuneytið og rikisstjórn og verði
þar með geröur að veruleika, þá
teldi ég mikið ógæfuspor hafa
verið stigið á sviði islenskra fisk-
veiða. Það fer varla á milli mála
að hér er verið að þreifa fyrir sér,
hvernig hinu mikla máli ein-
stakra manna og þrýstihópa
verði hrundið i framkvæmd.
Verði auðlindaskatti komiö á sild-
veiðar með hringnót nú, þá hefur
isinn verið brotinn og eltingar-
leikurinn gerður auöveldari. Eftir
það væri hægt að yfirfæra slik
söluleyfi á aörar tegundir fisk-
veiða. En þegar þannig væri
komiö, þá er ekki ólíklegt aö
ýmsum þætti þröngt fyrir dyrum.
Auðlindaskattur á fiskveiðar er
frá mínum sjónarhól séð leiö auk-
innar kreppu, verðbólgu og vand-
ræða sem koma mundi hart niöur
á öllum almenningi i landinu, og
þess vegna beri að varast þá leið.
En harðast tel ég aö auðlinda-
skattur mundi þó leika sjómenn
og útvegsmenn og þurfi þeir þvl
að berjast gegn honum i hvaöa
formi sem hann kemur fram, og
hverjir svo sem að slíkri skatt-
lagningu standa.
26. aprll 1979
Samstaða komin út
7. hefti Samstöðu er ný-
komið út. Þar er að finna
langa grein um tran og þrjár
greinar um Kampútseu frá
mismunandi sjónarmiðum,
auk greina um Vietnam, Tæ-
land og maóismann.
Samstaða er gefin út af
Baráttuhreyfingu gegn
heimsvaldastefnu og hefur
einkum birt greinar um
ástand mála 13. heiminum. 1
fyrri heftum hefur verið
fjallað um mörg lönd Afriku
og Rómönsku Amerlku. Nú
hefur grundvöllur tlmarits-
ins verið víkkaður og á þaö
einnig að taka fyrir islensk
málefni og sósialísk fræði.
Meö þessari breytingu á
Samstaða að verða opinn
umræðuvettvangur Is-
lenskra sósialista, þar sem
þeir geta viðrað mismunandi
hugmyndir slnar.