Þjóðviljinn - 24.06.1979, Page 16

1« SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 24. júnl 1979
SÓLEY
XII.
Þór þeysir upp á milli Vatna-
jökuls og Hofsjökuls. Stormurinn
feykir sandinum upp í augu hans
og vit. Hesturinn sem hann riður
hrasar allt I einu og Þór fer af
baki til að skoða fót hans. Hest-
urinn er órólegur og getur
augsýnilega ekki stigið i fótinn.
XIII.
Þór rankar við sér þegar hann
heyrir vatn renna. Það er Sóley
sem stendur yfir honum og hellir
úr könnu i krús sem hún gefur
honum að drekka úr. Þau eru i
skjóli milli mosklæddra kletta-
dranga og allt landslagið er eins
og eftir rigningu. Hófatak fjar-
lægist, en báðir hestar Þórs
standa við hliðina á Sóleyju og éta
safarika töðu. A fagurlega
skreyttufatierýmisskonar matur
til reiðu. Þór er klæddur rauðri
mussu I stað þeirrar gráu slitnu
sem hann hafði áður borið. „Ég
bað hann Blesa um að sækja
mig”, segir Sóley bliðlega, um
leið og hún fyllir aftur krúsina af
vatni. Þór horfir á hana og tekur
allt i einu eftir þvi að hún ber
langan rýting i beltinu. En hann
spyr einskis — biður hana aðeins
aö vera ekki of duttlungafulla og
reyna að skilja sin vandamál.
„Enda mun ég ekki bera nafn
mitt með réttu fyrr en ég geri
það”, svarar Sóley alvarleg.
Hann brosir að henni — og hún
kyssir hann á milli bitanna sem
hún stingur upp i hann.
XIV.
Svipmyndir úr ferðalagi Þórs
og Sóleyjar norður yfir Sprengi-
sand. Sóley. virðist vön hestum og
tamt að riða berbakt. Hún á það
til aö hverfa burt um stund,
þegar bergmálið kallar, eins og
hún kallar það, og kemur aftur
með upplýsingar um leiðina sem
hægast sé að fara, fjallagrös og
vatn þegar með þarf. Hinir
ókunnu reiðmenn sjóndeildar-
hringsins halda áfram að fylgjast
með þeim þegar dimmir og tófan
læöist úr fylgsni sinu. Þór segir
Sóleyju frá þörfum og óskum
almennings og lifnaðarháttum
hans. Hún segir honum frá
frelsinu, sem enginn mun öðlast
án baráttu. „Þá verður hver og
einn að berjast á eigin máta, til
þess að verða frjáls”, segir Þór
hugsandi, um leið og hann býr um
eldinn fyrir nóttina, „þaö nægir
ekki að einhver, eins og td.
huldufólk, færi manni það á silf-
urbakka”.
í logunum birtast myndir af
grænum högum, þar sem hestar
eru á beit. Þór til mikillar furðu
kennir hann sina hesta þar á
meðal. Sóley hlær af kæti — sama
barnalega hlátrinum, þótt hann
sé langt frá þvi að vera kærulaus.
„Þú ert þá farinn að elska mig
lika”, segir hún fagnandi. Þór
tautar eitthvað feimnislega en
leggst sfðan hjá henni.
XV.
Þór er einmana og reiður og
skammar Sóleyju þegar hún
kemur loksins þeysandi. Hann
segir að hún megi ekki hlaupa
svona 1 burt án þess að láta sig
vita, svo geti eitthvað komið fyrir
hana, þvi þau fari að nálgast
mannabyggðir. Hún biður hann
um að vera ekki að þessari vit-
leysu og flýta sér — hann sé ekki
| einn i heiminum. {Jtsendarar
i Snorra prests hafi verið á ferli um
nóttina, rænt og ruplað á tveimur
afdalabæjum og þau þurfi að
koma við á öðrum þeirra. Þór er
æfur og Sóley tekur á rýtingnum,
en lætur höndina svo falla um leið
og hún þakkar Þór fyrir að hafa
kennt sér að lifa og finna til. Ef
hann vilji halda áfram einn muni
þau hittast áður en að Snorrabýli
kemur, þvi þar þurfi hann og
fleiri á hjálp hennar að halda.
Þór fylgir henni kuldalega —
hún er ákveðin og lifandi og syng-
ur: Ali mirinn dansi fllrinn /
bimsi lárinn dansar / og stigur
sonarkorn.
XVI.
Það er kalt og tunglið veður I
skýjum. Bláleitt mistur liggur
yfir beljandi fljótinu. „Þetta fljót
er óhamingjusamt”, segir Sóley,
og Þór, sem gerir aö istaði
hristir höfuðið. Hann virðist vera
farinn að hugsa um Sóleyju sem
„þetta kvenfólk”. Hún bendir
honum inn I flöktandi logann sem
ber við fljótið, og I honum birtist
djákninn á Myrká sem leiðir
Faxa út I fljótiö til þess að sækja
ástmey sina Guörúnu. Hann riður
upp aö bænum þar sem hún biöur
hans uppáklædd og alsæl. Hann
lyftir henni á bak Faxa fyrir aftan
sig. Þau þeysa siðan allt hvað af
tekur og niður að fljótinu. Þegar
þau eru komin út i það mitt
dregur skýin frá tunglinu og mæl-
ir djákninn þá: „Máninn liður,
dauðinn riöur; / sérðu ekki
hvitan blett / I hnakka minum, /
Garún, Garún?” Stúlkan er
augsýnilega hrædd en þorir ekki
annað en halda sér fast. Þegar
þau koma loks rennblaut upp úr
fljótinu stigur djákninn af baki,
tekur Guðrúnu og leitar ásta
hennar. Þegar hún þráast við
verða atlot hans grimmileg og
likari fangbrögðum. Hún nær að
flýja undan honum og hleypur út
úr eldinum. Hann eltir með hest-
inn i taumi. Þau þekkja augsýni-
lega Sóleyju og djákninn biður
hana um aö aumkva sig yfir þau.
Það sé þung fordæming að þurfa
að fara yfir Iskalda ána á hverri
nóttu til þess að sækja ástmey
sina, en ná þó aldrei ástum
hennar. Sóley leggur gæru úti-
legumannsins yfir Guðrúnu og
þerrar tár hennar — um leið og
hún svarar djáknanum: „Meðan
þú sjálfur reynir ekkert til þess aö
berjast gegn fordæmingu þinni,
og ágirnd þin og einmanaleiki
stefna að þvi að ganga frekar af
ástinni dauörien eiga á hættu að
missa hana, þá mun ekkert
breytast.” Djákninn þegir, það
fer hrollur um hann og hann litur
á Þór, sem roönar og hættir að
hræðast drauginn. Hann býður
þeim með sér að borða af seyðinu
sem Sóley hefur soðið, og að hlýja
sér við eldinn. Guðrún fer með
særingar Þór og Sóleyju til vernd-
ar og gefur Þór að lokum stafi
mót illum sendingum.
Sóley er þreytt og miöur sin.
Þór tekur hana i fangið og leggur
af stað með hana gangandi til
þess að hún geti hvilst betur.
XVII.
Við Mývatn er fátækur bóndi að
ýta út bát sinum til þess að leggja
netin. Það er nótt yfir og lands-
lagið er ævintýralegt. Þór kemur
gangandi með hestana I taumi.
Sóley sefur á öðrum þeirra.
Hópurinn virkar á bóndann sem
huldufólk. Þór hjálpar bónda að
hrinda út bátnum og spyr hann
hvernig veiðin gangi. Allt lát-
bragðÞórs og málfar hefur mikið
breyst i samneyti hans við Sól-
eyju. Bóndi svarar, að þvi miður
veiðist silungur ekki eins vel og
áður I vatninu, þar sem stiflum
hafi verið komiö fyrir i ánni. En
hann sé vongóður nú, þar sem
þau hafi látið sjá sig og það viti
alltaf á betri tið. Þór segir
Kvikmynda-
handrit
eftir
Rósku
Síðari hluti
hæversklega að það sé ekki svo
vist, þegar Sóley kemur gangandi
upp með vatninu og biður bónd-
annaðvera bjartsýnan. Vinkonur
þeirra vatnadisirnar hafi lofað
sér þvi að ryðja stiflunum úr vegi
og frelsa silungana. Bóndinn
þakkar og leggur út á vatnið, en
þaðan heyrum við söng vatnadis-
anna (meyfiskar) og Sóley veifar
til þeirra.
XVIII.
Hápunktur ástaleikja Þórs og
Sóleyjar, sem virðast hafa
gleymt öllu þá stundina nema þvi,
að þau eru maður og kona sem
elskast. Sviðið er heitar laugar
grafnar inni kletta og umhverfi.
Þegar sól tekur að halla minnir
Sóley á, að þau verði að komast til
byggða fyrir myrkur.
XIX.
Þór og Sóley koma til einnar
hjáleigujarðar Snorra prests.
Nokkrir vinnukarlar hans (þeir
sömu og viö sáum ráðast að úti-
legumanninum I frásögn hans)
eru uppteknir við að draga dauð
hross og kindur niður i gjótu.
Tveir þeirra, hálfu tötralegri en
hinir, hafa kveikt eld og sviða þar
sviö. Allt atferli þeirra er hið
vigalegasta. Þegar þeir verða
varir við aðkomufólk, bjóða þeir
þeim flissandi að setjast og narta
i sviðakjamma með sér. Fyrsta
flokks matur, segja þeir, eins og
allt sem kemur af skepnum
Snorra húsbónda þeirra, eða eru
þau kannski ein af þeim sem
óttast að éta þær skepnur sem
brytjaðar hafa verið niður af
huldufólki?
Þór og Sóley segjast vera
svöng, þakka boðið og setjast hjá
þeim. Hinir bætast i hópinn og
finnast þetta hálfeinkennilegir
gestir. Þór byrjar að spyrja frétta
eins og vani hans er, um leið og
hann gæðir sér á einum kjamma.
Honum er svarað með háðung og
grófyrðum. Hann skoðar þung-
búinn markið á eyranu, spýtir þvi
út úr sér sem hann var að tyggja
og slengir kjammanum framan i
karlinn sem boðið hafði i veisl-
una. Þór kallar þá þjófa og öllum
illum nöfnum, um leið og hann
ræðst á næsta mann sem þrifið
hafði til hans. Þór berst nú sem
óöur viö ofurefli. Sóley stendur
ein eftir við eldinn og fer með
særingarþulu sem tryllir hesta
vinnukarla, svo þeir hlaupa ærðir
á brott. Þrir karlanna hlaupa á
eftir þeim. Þeir tveir sem eftir
eru hafa lagt Þór, rauð mussan
opnast i hálsinn og galdrastafir
Guðrúnar koma i ljós og neistar
af þeim. Skugga Sóleyjar ber viö
eldinn sem viröist hafa magnast.
Karlagreyin verða lafhræddir,
þeir sleppa Þór og hlaupa allt
hvaö af tekur i áttina á eftir
hinum.
Þór er ofsareiður og þótt mátt-
farinn sé eftir átökin hleypur
hann að Sóleyju, gripur hastar-
lega til hennar og kallar hana og
þetta huldufólk hennar öllum
illum nöfnum, þau drepi mis-
kunnarlaust skepnur frá fátæku
fólki. Sóley ber hendur fyrir sig,
þegar hann steytir framan i hana
hnefann, tekur nokkur skref aftur
á bak, hann á eftir og svo koll af
kolli þar til hún hrasar og dettur á
jörðina. Hann sest sár og úrvinda
— er að gráti kominn. Sóley
reynir að útskýra máliö: Huldu-
fólkið hafi drepið skepnur fyrir
Snorra presti, til þess að refsa
honum fyrir þær mörgu mis-
gjörðir sem hann hafi undanfarið
beitt fátæka og huldufólkið sjálft.
Þessar skepnur sem Þór hafi
þekkt sem sinar hafi verið i
húsum Snorra — hann hafi stolið
þeim. Hún kveðst samt hafa lært
að þetta muni ekki vera rétt leið
til þess að bæta hinum fátæku það
sem þeir hafi misst. Siðan býður
hún Þór gull og græna skóga, en
hann biður hana að fara ekki i
burt frá sér. Sóley kinkar kolli til
samþykkis.
XX.
Þór og Sóley koma til bæjar
Snorra prests. Fólk er við vinnu.
Snorri ræðir við tvo hjáleigu-
bændur sem ekki hafa fært
honum silung eins og venjulega —
ekki geti stiflurnar, sem hann
hafi látið setja, horfið?
Meðal vinnuhjúa eru tveir
karlar sem við sáum i siðustu
senu. Þegar Snorri sér að gestir
eru komnir gengur hann þeim i
mót og heilsar þeim kurteislega á
allan hátt og biöur guð að blessa
þau. Sóley verður illt við, en Þór
tekur vel undir — segir til nafns
og sins heima og kynnir Sóleyju
sem heitmey sina. Prestur spyr,
hve stórt bú hann eigi — finnst
auðsýnilega margt einkennilegt
við aðkomumenn, bæði klæðn-
aður og frásögn. Þór svarar, aö
hann hafi átt aðra fimm hesta og
27 kindur, sem öll hafi horfið.
Snorri kveður það ekki mikið
miðað við missi hans á búfénaði,
sem hafi verið murkaður niður af
hinu illræmda huldufólki. Tvö sel
hafi einnig verið brennd fyrir sér
og stiflurnar sprengdar úr ánni.
En þar meö sé áhyggjum hans
alls ekki lokið; hann sé nefnilega
guðs þjónn og þessir trúleys-
ingjar I sókninni haldi þvi fram,
að huldufólkiö reynist þvi betur
en drottinn.
XXI.
Snorri, heimafólk hans og hjú,
Sóley og Þór sitja inni I baðstofu.
Einnig er kominn kaupmaður til
þess að versla við prest. Snorri er
maður nokkuð við aldur, augsýni-
lega greindur en ofstækisfullur i
tali. Hann beinir mikið máli sinu
til Þórs — en skáskýtur aöeins
augunum til Sóleyjar, og þá aðal-
lega á gersemar þær sem hún
ber. Borðsiðir hennar vekja
einnig athygli fólks og Snorra fer
að gruna að ekki sé allt með
felldu, hvað uppruna heitmeyjar
Þórs snertir. t hvert sinn sem
prestur hallmælir huldufðlkinu
brotnar eitthvað i baðstofunni.
Snorri segir að i kvöld muni öll
sóknin koma til messu og taka við
heilagri blessun i guðs húsi, þar
sem yfirgangur huldufólksins
hafi verið öllum til bölvunar upp á
siðkastið. Einnig muni þeir,sem
grunaðir eru um að vera I vitorði
með þvi, verða að greiða þungan
skatt. Hann býöur svo Þór aö
koma með til messu og þakkar
hann fyrir. Sóley ber fyrir sig
þreytu og vosbúö eftir ferðina og
matráðskona hjálpar henni að
leggjast til hvilu. Þór biður þá um
að mega gæta bæjar fyrir prest á
meðan hann sé i kirkju. Snorri
fellst á það, en spyr hvort hann sé
eigi hræddur við huldufólkið. Þór
kveðst ekki eiga eftir nema tvo
hesta, en ef hann eigi þess kost að
hefna sin á þeim sem stálu hinum
þá muni hann gera þaö. Verða
Sóley og Þór ein eftir á bænum.
Framhald á 21. siðu.