Þjóðviljinn - 19.09.1979, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 19. september 1979
DJOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs
hreyfingar og þjóðfrelsis
útgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans
Framkvemdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bérgmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Biaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór Guömundsson.
íþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
liandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ölafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jón Asgeir SigurÖsson.
Afgreiösla: GuÖmundur Steinsson, Kristín Pétlirsdóttir.
Sfmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siðumúla 6, Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Hávextir eru
húsnæðismál
•>Það er undarleg árátta hjá ýmsum hægri mönnum að
telja öll þjóðfélagsvandamál munu leysast við einangr
aðar aðgerðir á sviði ef nahagsmála. Stundum heitir það
„rétt gengi", stundum „frjáls álagning", nú síðast eru
það vextirnir. Umfram allt skuli vöxtunum haldið svo
háum að þeir teygi sig upp úr verðbólgunni. Nú sem
endranær er því haldið fram að allt sé að komast á
heljarþröm, en lækningin séákaf lega einföld: bara beita
vissum formúlum, og þá verði sjúklingurinn alheill.
• Vaxtaprédikanir hægri manna síðustu misserin
byggjast á ákaflega mikilli einföldun á þjóðfélags-
kerf inu og gangverki þess. Hér er í rauninni um ofsatrú
og trúarblindu að ræða, en ekki hitt að málin séu könnuð
eins og þau liggja fyrir.
• í fyrsta lagi er þjóðfélagið annað og meira en efna-
hagsmál, rétt eins og mannlífið er annað og meira en
peningamál. Þess vegna er sá sleginn þjóðfélagslegri
blindu sem aðeins horfir á ^fnahagsleg fyrirbrigði og
telur peninga. Maður og pennigar er sitthvað, og það má
raunar finna sterk rök fyrir því að mannshugsjónin og
peningahugsjónin séu hvortsínu skauti þjóðfélagsins:
annað verði ekki eflt nema á kostnað hins.
( öðru lagi stýrist sú undirdeild þjóðfélagsbygging-
arinnar sem kallast efnahagskerfi ekki af vöxtum
einum saman, né heldur neinu einu atriði, heldur koma
þar til flókin tengsl ákvarðana sem býggjast jöfnum
höndum á huglægum og hlutlægum^ forsendum. Og
tengslin viðönnur kerf i þjóðfélagsins erXi ^lltaf til staðar
og koma fram í áhrif um stjórnmála, siðgæðis og mennt-
unar, kjaramála og almenns upplýsingastreymis á ef na-
hagsmálin í þröngri merkingu.
• f þriðja lagi — og það leiðir af áður sögðu — er verð-
bólgan ekki f yrst og f remst tæknilegt ef nahagsatriði, og
henni verður hvorki stýrt af vöxtum né tilskipunum.
Verðbólgan er til vitnis um ákveðna þjóðfélagskreppu
sem stafar af því að andstæð þjóðfélagsöfI hafa ekki í
reynd komið sér saman um fasta skiptingu valda og
áhrifa. Þetta er hin gamalkunna glíma vinnu og auð-
magns: Vinna tekur meira til sín en auðmagninu þykir
hæf ilegt, en auðmagnið hrifsar til sín án þess að vinnan
fái rönd við reist.
• Vextir — peningaleg ávöxtun — tilheyrir vitanlega
geira auðmagnsins í þjóðfélaginu. Vöxtum er ætlað að
stýra tekjustreymi innan þeirra hópa sem standa að auð-
magninu. Hins vegar er það svo á Islandi, að verðbólgan
sjálf er miklu áhrifameiri við að stýra þessu tekju-
streymi, og vextirhafa hér lengi verið tiltölulega áhrifa-
litlir að þessu leyti.
• Eiga þá þjóðfélagshópar vinnunnar að láta auðmagnið
eitt um vaxtamálin? Auðvitað ekki, ekki f remur en aðra
þætti hins manngerða en oft á tíðum ómannlega þjóð-
félags.
• Hávextir uppræta ekki orsakir verðbólgunnar; til þess
að gera það þyrftu þeir að styrkja auðmagnið mjög
verulega í baráttunni gegn vinnunni, en liðveislan
hrekkur skammt og er raunar tvíbent. Áhrif hávaxta
valda augljósum erfiðleikum í útflutningsatvinnuveg-
unum, en hið opinbera getur vitanlega með eilífum
björgunarráðstöfunum sínum allt eins hlaupið undir
vaxtabyrðarnar og aðra bagga. Hvað snertir atvinnu-
rekstur og viðskipti hér innanlands f lytjast vextir eins og
hver annar kostnaðarliður yfir á næsta viðskiptalið og
endanlega út í verðlagið. Almenningur má borga.
• Að þessu leyti mega vextir elta verðbólguna, og
„kerf ið" breytistekki sem nokkru nemur. En eitt svið er
eftir, og þar skipta vextir og verðtrygging höfuðmáli
fyrir almenning í landinu, fólkið sem lifir af vinnu sinni.
Hér er um húsnæðismálin að tala. Hávaxtastefnan
bindur þar fólki óbærilega bagga sem ekki verður undir
risið. Dæmin eru þegar Ijós, þótt enn sé raunar fátt fram
komið. Við blasir að launamenn missi þær íbúðir sem
þeir hafa nýlega tryggt sér, og sjálfri byggingastarf-
seminni er spáð miklum þrengingum.
• Vaxtatrúin ein bjargar engu, heldur raunhæfar
aðgerðir. Ef hávextir skulu standa, þarf hiðopinbera að
standa undir öllum íbúðabyggingum, félagslegt f ramtak
verður einrátt. Þessa lausn heimtar almenningur, og
þessa kerfisbreytingu munu vinstri menn bera fram til
sigurs, ef hægri menn berja f ram hávexti. Og hvað segja
vaxtatrúaðir hægri menn við því? —h.
Ólafslög
Kratanna
Kratar stærðu sig af því i vor
aö vera nokkurskonar guöfeöur
aö Ólafslögum. ólafslögin hafa
nú verið til framkvæmda i
nokkra mánuöi. Eeynslan af
þeim er herfileg, og sýnt er aö
þau eru óhæf til annars en
spinna upp veröbólgu:
Gengisf elling, sem þýöir
vöruveröhækkun, þám. bensín-
og olluhækkun, almenna
kostnaöarhækkun og þar af leiö-
andi visitöluhækkun sem sföan
leiöir af sér vaxtahækkun og
viöbó ta rge ngisfelling u.
Vaxtahækkun. — raunvaxta-
stefna — sem þýöir kostnaöar-
hækkun, vöruveröshækkun,
hækkun framfærslukostnaöar
og þar af leiöandi visitöluhækk-
un, sem aftur leiöir af sér
gengisfellingu, aöra vaxta-
hækkun og tryllta óöaveröbólgu.
Til þess aö Ólafslög Kratanna
geti virkaö þá þyrfti aö skera á
tengslin milli gengisfellingar,
verölagshækkana, vaxtahækk-
ana og kostnaðarhækkana
framfærsluvisitölunnar, með
öörum oröum, þaö þyrfti aö
skera á tengslin á milli kaup-
gjalds og verölags; og meö enn
öörum oröum: þaö þyrfti aö
minnka kaupmátt launa, lækka
kaupiö, hækka kostnaöinn.
Þetta er akkúrat þaö sem
Framskóknarmenn vÚja gera
og reyndu aö gera I faömlögum
meö Sjálfstæðisflokknum f siö-
ustu rikisstjórn og haföi nærri
deytt flokkinn i siöustu kosning-
um nú fyrir ári
Þetta er einnig akkúrat þaö
sem kratar vilja helst af öllu
gera og reyndar þaö eina sem
þeir hafa lagt til ab gert veröi tii
þess aö koma veröbólgunni fyrir
á skikkanlegri mælistiku; aö
skeröa launin, láta aimenning
greiöa niöur veröbólguna.
Og þaö er akkúrat þetta, sem
Alþýðubandalagiö vill ekki
gera. Þessa leiö mun Alþýöu-
bandalagiö aldrei fara. Fyrr
springur þessi rikisstjórn og
Framsóknarmenn og Kratar
skrföa upp I bóliö sitt til Ihalds-
ins, sem heldur volgu fyrir þá
horni undir sænginni til fóta.
Olíu-Moggi
Morgunblaðiö fór kylliflatt á
oliumálinu I sumar þegar þaö
þrástagaöist á þvi dag frá degi
aö Rússar væru helvitis olíu-
okrarar og þaö væri aumingja-
dómur af rikisstjórninni aö
skipta viö þá lengur eftir þeim
samningum, sem fyrir lægju.
Norömenn væru frændur okkar
og vinir ættu næga oliu og vildu
alveg ólmir selja okkur hana.
Þegar fariö var aö athuga þessi
mál kom i ljós aö einn aöal-
eigandi Skeljungs á íslandi,
Geir Hallgrimsson fyrrv.
forsætisráöherra, haföi staöiö
fyrir siöustu samningsgerö viö
■ helvftis Rússana og fengiö þá til
■ þe ss aö fallast á Rotterdam-við-
miöunina frægu, sem er oröin
hin óhagstæöasta oliuverömiö-
un i heimi. Rússaolian var
ódýrari en önnur fáanleg; ef
nokkur olia fæst þá yfirleitt
keypt ef Rússar hætta aö selja
okkur oliif þvi i ljós kom aö
frændur okkar og vinir I Noregi
voru ekki meira en svo aflögu-
færir meö oliu, og þá ekki fyrr
en einhverntima og einhvernt-
ima, hún yröi dýrari en okurolia
Rússanna, og auk þess yröum
viö aö kaupa áfram einhverja
Rússaoliu til þess aö blanda i
frændaöliuna frá Noregi til þess
aö geta notaö hana!
Einhver heföi haldiö að þessi
uppljóstran öll yröi næg lexia
fyrir Morgunblaöiö til þess aö
þaö hætti rógsskrifum sinum
um Rússaoliukaupin, sem þaö
haföi fléttaöiSvavar Gestsson yið-
skiptaráöherra inn I og gert að
hinum mesta óþurftarmanni.
En þaö var nú ekki aldeilis svo.
I gær tekur Mogginn upp
þráöinn og heldur aö þjóöin sé
búin aö gleyma niöurhleyptum
brókum Moggaritstjórannna i
þessu máli frá I sumar.
Þar segir svo digurbarka-
lega:
„Rikisstjórnin hefur staöiö
sig herfllega i ööru meginmáli,
þ.e. oliumálunum, og þurfti
Morgunblaðiö aö vekja hana af
værum blundi, meö nokkrum
hávaöa skai játaö. Ensamt hafa
vaidhafarnir ekki enn þoraö aö
ámálga þaö viö Rússa, aö þeir
hætti aö aröræna smáþjóö meö
oliubraski, sem er einsdæmi á
Vesturlöndum og liklega viöast
hvar. Viö höfum veriö látnir
greiöa milli 50-100% hærra verö
til Rússa fyrir oliuvörur en
aörar þjóöir á vesturlöndum
hafa greitt fyrir sina oBu og er-
um viö þó smælingjar i saman-
buröi viö Þjóöverja, Breta og
aöra slika risa. En ríkisstjórnin
situr meö stirur i augunum og
aöhefst ekkert. Hún er hrædd
viö Rússa.”
Vilhjálmur oliufursti
Rússar áreiðan
legir — Verðið
gott!
En Oliu-Mogga til óþurftar
birtist sl. sunnudag breiösiöu-
viötal viö olíufursta SÍS — Vil-
hjáim Jónsson, forstjóra ESSÓ
— . Um Rússaollu og frændaolíu
frá Noregi segir Vilhjálmur:
Hafa Rússar veriö samnings-
liprir?
— Þeir hafa veriö áreiöan-
legir og staöiö viö sina samn-
inga viö okkur aö öllu leyti.
A öörum staö segir Vilhjálm-
ur:
„... og mér er ekki kunnugt um,
I aö Rússar selji hreinsaöar olfur
til Vesturlanda meö annarri
viömiöun. Eins og ég sagöi áöan
er veröiö á fuel-oliu frá Rúss-
landi gott.en veröiö á gasoliu og
bensfni á Rotterdamskráningu
hefur fariö mjög hátt. Og aö
sjálfsögöu veröur reynt aö fá
aöra viömiöun eöa önnur
ákvæöi um verölagningu
oiiunnar frá Rússlandi, þegar
samiö verður I september. Hins
vegar vil ég taka fram, aö ai-
gjör misskiiningur er aö halda,
aö viö hefðum getaö hiaupiö
eitthvaö annaö til þess aö fá ollu
á lægra verði en samkvæmt
samningunum viö Rússa. Þaö
hefur lika sýnt sig aö sá inn-
flutningur, sem átt hefur sér
stað annars staöar frá á þessu
ári, hefur siður en svo reynst
ódýrari en skv. rússnesku
samningunum.”
• —- Þaö er algjör misskilningur
aö halda, aö norska rikisstjórn-
in hafi einhver ósköp af olíu,
sem hún geti selt á góöum kjör-
um. Viö þurfum aö fá
hreinsaöar oliur, en ekki jarö-
oliu úr Noröursjónum.”
Og ennþá eru þeir berrassaðir
niöri i miöju Aöalstræti, Matt-
hías og Styrmir.
Skúrkurinn
Svavar
Olíu-Moggi rembdist mikiö
viö þaö i allt sumar aö gera
Svavar Gestsson viöskiptaráö-
herra aö höfuðsökudólgi vegna
hins háa oliu- og bensfnverös i
landinu. Þar sem Svavar ræöur
þvi miöur ekki heimsmarkaös-
veröi á oliu — þaö held ég aö
Mogginn geti samþykkt — þá
ætti þáttur Svavars i hinu háa
oliuveröi aö birtast I þvi, aö
hann hafi hyglaö oliufélögum
Geirs Hallgrimssonar og SIS.
Blaöamaöur Timans spuröi
Vilhjálm hvernig hagur oliu-
félaganna væri og hann
svaraöi:
,, — Yfirvöld standa nú þannig
aö málum, aö reksturinn er
oliufélögunum erfiöur, og ég tel,
aö þaö veröi glfurlegt tap á
rekstri oliufélaganna á þessu
ári.
Hvar er potturinn brotinn?
— T.d. i þvi aö leyfa ekki
hækkun á útsöluverði I sam-
ræmi viö hækkun á innkaups-
veröi, en meö sliku eru yfirvöld
aö skikka oliufélögin til þess aö
selja oliuna fyrir neöan raun-
verulegt kostnaöarverö. —
Skúrkurinn Svavar
Þegar gengisbreytingar veröa
miklar eins og tvo undanfárna
mánuöi, þá þarf útsöiuveröiö
einnig aö hækka. Hækkanirnar
hafa alltaf komiö löngu eftir á,
og er þaö alveg aö drepa olfu-
féiögin.”
Mikill óþurftarmaöur og
skúrkur er hann nú þessi Svavar
Gestsson aö leyfa ekki mönnun-
um aö hækka bensiniö og oliuna
svo sem einu sinni á dag.
Þaö er von aö Oliu-Moggi
skammist!
-úþ