Þjóðviljinn - 19.09.1979, Síða 8

8 SIÐA — ÞJ6ÐVILJINN Miðvikudagur 19. september 1979
F
„Islendingar
verða að
taka Jan
Mayen til
handargagns”
sagði Guðbrandur Jónsson 1925
'f
Sunnudaginn
1.
1925
IS
land
retley*1
1. árg-
og
i. bUjfe

Vér teljom
m,nn »*• " ^ 11M1
JiMi'r
Noregur-

t®le»

lr NorO®<r°
" roUft-t A'
offt-oB
SMwUHwnn* .|%iW.
, HrorM “**!“•
“•vrJo—
Rtpr—nM* » „ t
0pin»k*rri.
froft'
t.Uo4i)-
.U)ort‘r>títt
voriU

» oií
i.iD.ftd Olf-----
, hruO»10® 1
_ >>vrtf',v '
@e*t ----' ( d.m * rok.ti'u®
tfsi - i-r -ric 1'
,rni(»». °* koin,-"’—
g«r»n
»em t
, nor •' 1
mflð
,D»nm«rk*
(umbo#»n>» 4n*»l“
«ngn brry |fi Mndiherr»
íinn »’nD’ . ,wvl .
riki.b.ndbA'r D'°‘ ■«»lr'tí*^
.endiherrom »nD» >s w.onon*ot t
» Jafnvel \»B' tekor * t”*11
.» 6»r«m
harr. ''DrDœ * ,Jn«»»kiDl- tn
b »*lir «rr‘ 1
ICR.r*
„Islendingar og Norðmenn eru
frændur og vinir sé allt undir-
hyggjulaust um sjálfstæöi vort af
þeirra hendi, en annars vilja ís-
lendingar hvorki sjá þá né heyra,
jafnvel þó að þeir komi hingað
syngjandi.”
Svo skrifaði Árni Pálsson
prófessor og sagnfræðingur fyrir
röskum fimm áratugum. Þá voru
Norðmenn aö leggja drög aö þvi
að eigna sér eyna Jan Mayen og
suma íslendinga grunaði að
Norðmenn væri farið að dreyma
hættulega drauma um endurreisn
hins forna veldis sins á N-Atlants-
hafi. Þó að tslendingar ættu að
heita fullvalda voru utanrikismál
þeirraennþá algjörlega i höndum
Ðana og enn hafði ekki reynt á
það hvort íslendingar væri i raun
og veru sjdlfstæö þjóð. Um þetta
uröu nokkur skrif i islenskum
blöðum á þriöja áratugi aldar-
innar og islensk yfirvöld sendu
fyrirspurnir til danska utanrikis-
ráðuneytisins.
Hyggjast endurreisa
Noregsveldi hið forna
Grein Árna Pálssonar sem birt-
ist í Skirni árið 1924 vakti tölu-
verða athygli. Þar sagði hann
m.a.:
„Suma Norömenn dreymir nú
stóra drauma, sem væru íslandi
ekki meö öllu hættulausir, ef þeir
rættust. Þeir hyggjast endurreisa
Noregsveldi hið forna. Að visu
veit ég ekki til að þeir hugsi sér,
aö ná aftur löndum þeim fyrir
vestan haf, sem einu sinni iutu
Noregskonungi. En hitt fara þeir
ekki leynt með, að þeir vilji bæði
Færeyjar og Grænland allt af
Dönum, og svo gera þeir ráö
fyrir, aö tsland muni bætast við i
félagsskapinn —af fúsum og
frjálsum vilja!”
Siðan rekur Arni samband
þessara tveggja þjóða um aldir
og segir að Islendingar hafi nú
ærið annaö að starfa en að hlaupa
út í stórpólitisk ævintýri. „Vér
erum smá þjóð I stóru landi
kringum 100.000 manna á 100.000
ferkilóm. Slikt hlutfall milli
stæröar lands og þjóðar er háska-
legt. Vér verðum á komandi tim-
um aðbeita öllum vorum kröftum
i þá átt að gera oss þetta örðuga
land undirgefið”.
Ekki eingöngu
frændur...
Aö lokum segir Arni:
„Slik eru umhugsunarefni og
áhyggjuefni tslendinga um
þessar mundir. En hitt er oss
fjarri skapi, aö hyggja á nýjungar
I utanrikispólitikinni. Vér munum
vissulega aldrei gleyma frænd-
semi vorri við Norömenn. Engar
erlendar bókmenntir hafa átt
slikum vinsældum að fagna og
gert sllkt gagn hér á landi, sem
bókmenntir Norðmanna á 19. og
20. öldinni. Allir tslendingar
vona, aö viðskipti milli landanna
veröi æ meiri og vinsamlegri með
hverju ári sem liður. Þess vegna
hefur hið nýja skipasamband viö
Bergen vakið almenna og ó-
blandna ánægjuhér á landi. Enef
einhvern tima veröur reynt 1
fullri alvöru að framkvæma
drauma sumra Norömanna um
endurreisn Noregsveldis hins
foma, þá er hætt viö að Mörland-
inn reynist tómlátur enn sem
fyrr. Vér munum þá minnast
þess, að Norömenn eru ekki ein-
göngu frændur vorir, heldur
einnig vorir skæðustu keppi-
nautar. Og ótilneyddir munum
við aldrei gera pólitiskt samband
við þá.”

forslöa blaðsins
febrúar 1925 þar
sem
fjallað
Bréf
fors ætisráðherrans
Sama ár og þessi grein birtist i
Skirni sendir Jón Magnússon for-
sætisráðherra bréf til danska
utanrikisráðuneytisins i tilefni af
landnámi norsku veöurstofunnar
á Jan Mayen og óskar umsagnar
um að hvaöa leyti slikt landnám
geti talist hafa þjóðréttarlegt
gildi. Tekur hann fram I bréfinu
að ekki sé hægt að útiloka þann
möguleika að islenskir hagsmun-
ir séu tengdir eynni.
Andvaraleysi íslendinga
um utanrikismál
Um þessar mundir gaf Guð-
brandur Jónsson, siöar prófessor,
út blað i Reykjavik sem hann
nefndi Klukkan. Sunnudaginn 1.
febrúar 1925 birtist i þessu blaði
mikil grein á forsiðu sem nefndist
tsland og Noregur. Undirfyrir-
sagnir voru þessar: „Andvara-
leysi lslendinga um utanrikis-
mál”, „Framtiðarhugsjónir
Norömanna og tslendinga rekast
á”, „Island og Jan Mayen” og
Arni Pálsson prófessor: Suma
Norðmenn dreymir nú stóra
drauma, sem væru lslandi ekki
með öilu hættulausir, ef þeir rætt-
ust.
Jón Magnússon forsætisráð-
herra: Ekki er hægt að útiloka
þann möguleika að fslenskir
hagsmunir séu tengdir eynni.
árum varpað af sér aldaoki, kast-
að ellibelgnum, og lifir nú I blóma
nýrrar æsku annað vor. Sá er I á-
nauð hefir lifað vill, er hann
losnar teygja sig upp i sömu hæð-
ir oghann var áður i. Það er von,
en ekki alltaf hægt, og ekki alltaf
viturlegt. Þegar Norðmenn urðu
alfrjálsir 1905,fórfyrir þeim, eins
og oss 1918, kyngikraftur frelsis-
ins magnaði þá, og hrokinn
fylgdi, þeir vildu þurrka út á-
nauðarárin, og standa þar sem
þeir stóöu, er þeir misstu frelsið,
en gleymdu um leið, að allt i'
kringum þá hafði breyst. Manni
stekkur bros er þeir vilja knýja
fram aftur liðna stund með þvi,
að kalla KristjaniuOslosem forð-
um, en manni verður lika að
óttast áhugann, eldmóðinn og
hatrið, sem þaö fysir. Vér höfum
Norömenn austur af oss I Noregi,
þeir eru búnir að ná undir sig
Svalbarða norður af tsiandi, og
vilja ná Jan Mayen. Þeir eru fyrir
Istöðuleysi Dana búnir að fóta sig
á Grænlandi, vestur af oss. Vér
erum þvi umkringdir af Noregi á
þrjá vegu og nái Norömenn Fær-
eyjum, þá er Island orðið klessa
inni á miðju norska rikinu.
inn i norska
Til Jan Mayen sóttu tslendingar rekaviö og eiga þeir þvf vissra hags-
muna að gæta þar.
Jón Þorláksson forsætisráð-
herra: Rikisstjórn tslands áskilur
islenskum rfkisborgurum jafnan
rétt á við borgara hvaða annars
rikis sem er.
„Best er að byrgja brunninn f
tima”.
Það mun vera Guðbrandur
sjálfur sem skrifar þessa grein og
segir hann m.a. að sjóndeildar-
hringur tslendinga i utanrikis-
málum sé bundinn viö landstein-
ana og þeir hafi ekkert að segja
um þau þráttfyrir ákvæði þar aö
lútandi í sambandslögunum
íelur hann að einungis þrjú riki
gætu komiötil mála að lita tsiand
girndaraugum um þær mundir
Þau voru Bretland, Danmörk og
Noregur. Telur hann litla hættu
stafa af tveimur þeim fyrmefndu
en sama verði ekki sagt um
Noreg. Siðan heldur Guðbrandur
áfram:
Vér erum þvi
umkringdir
„Allt virðist benda til þess, að
framtíðarhugsjón Noregs sé að
sameina öll hin fornu norsku
skattlönd aftur undir Noregs
krúnu.
Þessar hugsjónir eru sannar-
lega skiljanlegar. Noregur,
gamalt riki, hefir á rúmum 100
Færeyjar
ríkið?
Ef Norðmenn þá ekki freist-
uöust til að slægjast eftir Islandi,
mætti kalla það meira en
mennska stillingu. Og íslend-
ingar verða að hindra, að þeir
leiöist i þá freistni. Or því Fær-
eyingar kunna ekki við handatil-
tektir Dana á eyjunum, þá er von-
legt að þeir seilist þangað, sem
betrikjöreruboðin, til Noregs, en
tsland getur ekki unað þvi aö
Færeyjar gangi Norðmönnum á
hönd.
Viðureign Dana og Færeyinga
er danskt innanrikismálefai, og
er oss þvi óviðkomandi, en að svo
miklu leyti, sem það getur haft á-
hrif á sjálfstæðismál vor, verða
tslendingar að láta það til sin
taka. Það verður aö ganga milli
bols og höfuðs á hugsanlegum
óskum Noregs um að reisa hið
foma norska rikjasamband, og
það er aðeins hægt meö þvi móti
að Danir verði viö kröfum Fær-
eyinga. Þær eru sanngjarnar.
Þeir vilja að mál þeirra sé notað
á eyjunum. Hvað er
sjálfsagðara?
Heimta Danir ekki — með réttu —
sama til handa Dönum I Slésvik-
Hoitsetalandi. Eyjarskeggjar
vilja ráöa yfir fjármunum sinum.
Hvaö er eðlilegra? Það er Dönum
útlátalaust aö láta Færeyinga ná
rétti sinum. Þeir styrkja með þvi
Rifjuð upp skrif um ótta við norskan yfirgang á árunum 1924-1927