Þjóðviljinn - 08.11.1979, Side 7

Fimmtudagur 8. nóvember 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Páll Bergþórsson:
Pr ófkj ör saðfer dir
Sá áhugi, sem er um þessar
mundir á prófkjörum og úrslitum
þeirra, ýtir undir mig aö setja
fram hugleiöingar um mismun-
andi aöferöir viö rööun manna á
lista. Hér veröur þó aöeins gerö
grein fyrir fjórum aöferöum,
tveimur alþekktum, sem hafa
verið notaöar i þessu skyni hér-
lendis, einni gamalli aöferö, sem
þó hefur ekki veriö hagnýtt hér i
listarööun, og svo einni aöferö til
viöbótar, sem ég veit ekki til aö
hafi veriö sett fram áöur, en
byggist þó i grundvallaratriöum á
hinni kunnu hlutfallskosningaað-
ferö.
Aöferð A:
Óraðaðar
tilnefningar
Þessa aöferö haföi Alþýöu-
bandalagiö i Reykjavlk i fyrri
umferö prófkosninga sinna nú, og
i undanförnum kosningum þar til
i ár haföi Sjálfstæöisflokkurinn i
Reykjavik lika þennan hátt á.
Hver kjósandi tilnefnir jafn
marga frambjóðendur og kjósa
skal, en samanlagöur atkvæöa-
fjöldi hvers frambjóðenda ræöur
röö þeirra á lista.
Aðferð B:
Sœtakosningar
Þetta er algengasta prófkjörs-
aöferöin um þessar mundir, og
var til dæmis notuö I siöari um-
ferö prófkjörs Alþýöubandalags i
Reykjavik og hjá Sjálfstæöis-
flokknum i Reykjavik aö þessu
sinni. Kjósandi tölusetur fram-
bjóöendur jafn marga og kjósa
skal, eftir þvi I hvaöa sæti hann
vill raöa þeim. Til hvers sætis
reiknast hverjum frambjóöanda
öll þau atkvæöi, sem hann hefur
hlotiö i þaö sæti og þau sem eru
þar fyrir ofan.
Páll Bergþórssonj En aöferö D
heföi haft sætaskipti á Ellert
Schram og Pétri Sigurössyni, eins
og þeir geröu raunar sjálfir.
Aðferð C:
Punktakerfi
Borda
Til er kosningaaöferð kennd
viö Borga nokkurn frá árinu
1781. Hún er til þess gerö aö
velja þá bestu af tillögum frem-
ur en frambjóöendum. Kjós-
andi setur töluröö viö tillög-
um fremur en frambjóöendum.
Kjósandi setur töluröö viö tillög-
urnar, til dæmis 1 viö þá, sem
fellur honum best, og svo fram-
vegis. Við uppgjör kosningarinn-
ar er þetta túlkaö svo, aö sú til-
lagan, sem kjósandi telur sista af
þeim sem um er aö velja, fær einn
punkt, sú næstlakasta fær tvo og
þannig áfram. Sú tillagan, sem
flesta punkta fær frá öllum kjós-
endum, telst þá valin, og raunar
hefur dálitið svipaöur háttur ver-
iö hafður á kosningum á flokks-
þingum Alþýöubandalagsins.
Þetta hefur þótt nokkur trygging
þess, aö hópar, sem kynnu aö
hafa sérskoöanir á málum, en
fylgja þó flokknum, veröi ekki al-
gerlega afskiptir i fulltrúavali.
Aðferð D:
Hlutfallsröðun
Þessi aöferö,sem ég veit ekki til
aö hafi verið notuö eöa lögö til,
byggist á sömu grundvallarreglu
og hlutfallskosningar, en þær eru
löngu viöurkenndar sem aöferö til
aö tryggja mismunandi flokkum
eölilega hlutdeild i fulltrúavali.
Varla þarf aö lýsa hlutfallskosn-
ingum, en þær eru þannig, aö
mismunandi flokkar setja fram
raöaöa lista frambjóöenda. Sé
gert ráö fyrir, aö listarnir séu
* kosnir án breytinga á rööuninni,
veröur uppgjör kosninganna
þannig, aö hverjum manni á
hverjum lista er reiknaöur
ákveöinn atkvæöafjöldi, sem
byggist bæöi á fylgi listans og
sætistölu frambjóöandans. Sú at-
kvæöatala, sem hver frambjóö-
andi fær meö þessu móti, er svo
iátinráöa þvi,hvar hann er talinn
i röðinni af fulltrúum, sem kosn-
ingu ná af öllum listum. Þannig
var þaö til dæmis reiknaö út i sfö-
ustu alþingiskosningum, aö
Svavar Gestsson væri annar
þingmaöur Reykvikinga. Reglan,
sem ræöur þessu, er sú, aö efsti
maöur hvers lista fær alla at-
kvæöatölu listans, annar maöur
fær helming hennar, þriöji maöur
þriöjung hennar og þannig áfram.
Nákvæmlega hliöstæö regla I
uppgjöri prófkosningar væri eft-
irfarandi: Hver frambjóöandi fær
sér reiknaða atkvæöasummu,
sem byggist á þvi, að hvert at-
kvæöi hans i fyrsta sæti fái vægiö
1 (einn), hvert atkvæöi i annaö
sæti fái vægiö 1/2, hvert atkvæði i
þriöja sæti vægiö 1/3 og þannig
áfram. Þær atkvæöasummur ein-
stakra frambjóðenda, sem
þannig eru fengnar, ráöa þvi,
hvernig þeir raöast þegar upp er
gert.
Tafla 1.
32 kjósendur velja þrjá fulltrúa. 20 kjósa Al, A2 og A3 og vilja hafa þá i
þressari röö, en 12 vilja Bl, B2 og B3 og hafa þá I þessari röö.
Aðferö A Aöferö B Aöferö C AöferöD
RÖÖ Kosnir Tilnefn- ingar Kosnir Sætis- atkvæöi Kosnir Punktar Kosnir Atkv,- summa
1. A1 1) A2 A3U 20 A1 20 A1 60 Al 20
2. 20 ’ A2 20 A2 40 B1 12
3. 20 A3 20 B1 36 A2 10
1) Hér veröur röö hinna kosnu óákveðin, allir fá jafn mörg atkvæöi.
Tafla 2.
Prófkjör Sjáifstæöisflokks f Reykkjavik 1979. 8 frambjóftendum raftaft á
lista.
Samanburður
aðferða
A,B,C,D.
Til þess aö gera mönnum ljós-
ari mun þessara aöferöa skal hér
tekiö hugsaö dæmi.
1 tilteknu prófkjöri skiptast
kjósendur i tvo hópa, sem hvor
um sig hefur ákveönar sam-
ræmdar skoöanir á frambjóöend-
um. Allir i fyrri hópnum vilja
kjósa frambjóöendurna Al, A2 og
A3, og einmitt i þessari röö ef þeir
eiga þess kost. Allir I hinum
hópnum vilja kjósa frambjóöend-
urna Bl, B2 og B3, og i þessari
röö. Segjum, aö fyrri hópurinn
hafi 20 atkvæði, en sá síöari 12.
(Sjá töflu 1.).
1 þessu tilbúna dæmi, sem er
með vilja gert hreinræktaöra en
kosningaúrslit eru að jafnaöi,
gefa aöferöir A og B stærri hópn-
um alla fulltrúana. Vera má, að
stundum þyki æskilegt, aö meiri-
hluti fái þannig öll ráö I sinar
hendur, en i forvali eöa prófkjöri,
þar sem reynt er aö höfða til sem
flestra kjósenda listans, er þetta
þó ekki lýöræöislegt eöa Hklegt tii
samstööu.
Aöferöir C og D gefa stærri
hópnum tvo fulltrúa, en þeim
minni einn, en röö hinna kjörnu
fulltrúa veröur þó ekki sú sama
meö báöum aðferðunum. Ef hin
gamalreynda hlutfallskosning
heföi veriö viöhöfö, meö tveimur
listum, heföu úrslitin oröiö ná-
kvæmlega þau sömu og meö aö-
ferö D, minnihlutinn heföi sem
sagt fengiö annaö sætiö. Aftferö D
tryggir þaö þannig betur en aö-
ferö C, aö minnihlutar fái eölilega
hlutdeild i fulltrúavali.
Aö siöustu kemur svo raun-
verulegt dæmi, þar sem prófaöar
eru þessar fjórar aöferöir viö úr-
vinnslu prófkjörs Sjálfstæöis-
flokksins I Reykjavik fyrir
skemmstu (Sjá töflu 2.). Þó skal
lögö á þaö áhersla, aö þaö heföi
vafalaust getaö haft veruleg áhrif
á atkvæöagreiösluna, ef menn
heföu vitaö, aö talningaraöferð
yröi önnur en sú, sem viöhöfö var
(aöferð B). Hér mundi aöferö C
gefa sömu röö á listann og aöferö
B geröi. En aöferö D heföi haft
sætaskipti á Ellert Schram og
Pétri Sigurössyni, eins og þeir
geröu raunar sjálfir þvert ofan i
opinbera niöurstööu prófkjörsins!
Ég mæli þó ekki meö þvi aö menn
meti þessar kosningaaöferöir eft-
ir þvi, hvaöa byr þær kynnu aö
gefa einstökum frambjóöendum I
þessu tilfelli. Dæmiö i töflu 1 tel
ég miklu skýrara, þegar gera
skal upp á milli aöferöa.
Ekki vil ég leyna þeirri skoöun
minni, aö aöferöir A og B, einmitt
þær, sem helst hafa veriö haföar
hér i prófkjörum, séu báöar veru-
lega gallaðar i grundvallaratrið-
um, ef stefnt er aö þvi aö skipa
framboöslista svo, aö hann höfði
til sem flestra fylgismanna hans.
Aöferöir C og D eru betri, og aö-
ferö D hefur auk þess þann kost,
aö hún má teljast hlutfallskosning
i<almennara formi en hingaö til
hefur tiökast, þar sem hver kjós-
andi fær i raun aö bera fram sinn
eiginn lista.
Páll Bergþórsson
í stuttu máli
Frœðslufundir
Hjarta- og
œðaverndar-
félagsins
Stjórn Hjarta- og æfta-
verndarfélags Reykjavlkur
hefur ákveftift aft halda
fræftslufundi fyrir almenning
um heilsufarsefni á þessum
vetri. Munu sérfræftingar
flytja erindi á fundunum,
svara fyrirspurnum og taka
þátt i umræftum. Þegar hafa
verift ákveðnir fjórir fundir,
einn fyrir áramót en þrir
siöar I vetur.
' Fyrsti fundurinn veröur á
Hótel Borg I dag, 8. nóv. kl.
17.15. Formaöur félagsins,
Ólafur Jónsson, flytur
inngangsorö. Dr. Gunnar
Guömundsson læknir fiytur
erindi um heilaáfall.Dr.Arni
Kristinsson læknir flytur
erindi um hjartaáfall. Þá
verður sýnd kvikmynd um
gangráö, þ.e. rafmagnstæki
sem sér um reglulegan
hjartslátt. SIBan veröa fyrir-
spurnir og umræöur.
Seinna i vetur veröa haldn-
ir fundir um áhættuþætti
slagæöasjúkdóma, endur-
lifgun og endurhæfingu
hjartasjúkra. Sérstök
athygli er vakin á bvi aö
þessir fundir eru fyrir al-
menning.
Lyjjagerð
Þessa dagana stendur yfir
i sýningarsal Byggingar-
þjónustunnar aö Grensás
vegi 11 sýning á vegum fé-
lagsins „Germaniu” sem
nefnist „Lyfjagerö — þróun
og þáttur Þjóöverja”.
Sýningin fjallar um sögu-
lega þróun lyfja og lyfja-
geröar I heiminum. Frá
fyrstu tiö fram á vora daga
er þróun þessi nátengd þróun
læknavisindanna. Þetta er
reynt aö draga fram á þess-
ari sýningu. Úr viötækum
vitnisburöi aldanna eru sér-
staklega valdar myndir, sem
hægt er aö skipta i þr já stóra
flokka.
Fyrst er fjallaö um menn-
ingarsvæöi fornaldarinnar
fram á endurreisnartimann.
Annar hluti sýningarinnar
nær yfir timabiliö frá siöa-
skiptum fram á 19. öld er
nýjar hugmyndir og
uppgötvanir á sviöi eölis-
vlsindanna fara aö hafa mik-
il áhrif á alla lyfjagerö.
Lokakaflinn rekur siöan
timabiliö frá 1850 til vorra
daga. Þá eru þaö einkum
þýskir lyfjafræöingar sem
skara fram úr i efnagrein-
ingu og um leiö aukast og
breytast verkefnin, sem unn-
iö er aö á rannsóknarstofum
lyfjageröanna. Úr þessu fara
aö risa upp stór lyfjaiön-
fyrirtæki, en sú þróun leiöir
til þess aö mörg ný lyf eru
uppgötvuö og margir sjúk-
dómar, sem áöur voru taldir
ólæknandi, hverfa úr sög-
unni.
Frægir menn hafa unniö aö
geröþessararsýningar, m.a.
lyfjasagnfræöingurinn dr.
W.H. Hein og málarinn H.P.
Hoch. Sýninguna fékk
„Germania” aö láni hjá
„Institut filr Auslandsbezie-
hungen” I Stuttgart. Hún
hefur fariö viöa um heim.
Pönkað í kvöld
Nýbylgjuhljómsveitirnar
FRÆBLARNIR og
3NILLINGARNIR halda
(ónleika i Félagsstofnun
Stúdenta 'viö Hringbraut á
vegum Stúdentaráös á
fimmtudagskvöldiö kemur.
rónleikarnir hefjast kl.
20.30. og veröur aögangseyri
stillt mjög svo I hóf. Nú lyft-
am viö drunganum af
skammdeginu og pönkum I
kvöld, segir I hvatningu frá
Funda- og menningarmála-
nefnd SHI.