Þjóðviljinn - 29.01.1980, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 29. januar 1980
UOBmUNN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
L tgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg HarÖardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Kekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, GuÖjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handirta- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardöttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröar-
dóttir.
Símavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavík.slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Tómasar-sprengjan
og Tíminn
Þórarinn Þórarinsson ritstjóri Tímans heldur því
ranglega fram í forystugrein blaðs síns si. sunnudag að
mikil gremja sé ríkjandi meðal Alþýðubandalagsmanna
vegna vinnubragða Svavars Gestssonar í viðræðum und-
ir hans stjórn um myndun vinstri stjórnar. Það væri
þakkarvertef Þórarinn gæti í blaði sínu leitt fram þann
mann sem hef ur hvíslað þessu í eyra hans. Eftir því sem
Þjóðviljinn kemst næst ríkir almenn ánægja með stjórn-
armyndunartilraun Svavars Gestssonar í Alþýðubanda-
laginu og gildir það jafnt um verklagið, innihaldið og
niðurstöðuna.
• Fyrir Alþýðubandalaginu hef urávallt vakaðaðknýja
fram'raunverulega vinstri stjórn, stjórn sem risi undir
vinstra nafninu vegna stefnu sinnar. f viðræðunum sem
hér um ræðir var á skýran hátt leiddur í Ijós sá málef na-1
ágreiningur sem er með Framsóknarflokki, Alþýðu-
flokki og Alþýðubandalagi. Það er mjög mikilsvert að
það sé landsmönnum Ijóst í hverju sá ágreiningur er
fólginn, en hann séekki falinn í þokukenndri loðmullu og
illskiljanlegu karpi. Hitt er svo annað mál hvort pólitísk-
ur vilji er fyrir hendi að f inna þessum f lokkum einhvern
þann stefnulegan samnefnara sem geti verið traustur
grundvöllur stjórnarsamstarfs. Þórarinn Þórarinsson
heldur því f ram að Framsóknarf lokkurinn haf i boðist til
þess að f inna samnefnarann en Alþýðubandalagið skellt
á nef ið á honum áður en úr því yrði. Einmitt í þessu atr-
iði er frjálslega farið með sannleikann.
• Mergurinn málsins er sá að Alþýðubandalagið
óskaði eftir formlegum gagntillögum frá Alþýðuflokki
og Framsóknarflokki, og kvaðst reiðubúið til þess að
breyta sínum efnahagstillögum frá grunni, ef hinir
flokkarnir gætu lagt fram tillögur er kæmu að sama
v gagni, það er fælu ekki í sér skerðingu á kaupmætti al-
mennra launa, hef ðu í f ör með sér að marktækur árang-
ur næðist í hjöðnun verðbólgu ásamt samstilltu átaki til
aðefla innlenda atvinnuvegi og varðstöðu gegn erlendri
ásælni. Þegar Ijóstvar aðekkertslíktmyndi koma fram,
m.a. engin gagntillaga frá Framsóknarflokknum, þótti
Alþýðubandalaginu ekki ástæða til þess að þæf a mál í til-
gangsleysi, enda forystumenn flokkanna þriggja búnir
aðvera á látlausum samningaf undum um sömu ágrein-
ingsefni allt frá sumarkosningunum 1978.
• Þegar Þórarinn Þórarinsson gerir Alþýðubanda-
lagsmönnum upp óánægju með stjórnarmyndunartil-
raunina gæti hann eins verið að lýsa ástandinu í eigin
flokki. Þegar Alþýðuflokkurinn sýndi einu sinni sitt
rétta andlit með ,,sáttagrundvelli" Benedikts Gröndals
varð sprenging í Framsóknarflokknum, m.a. vegna
jákvæðrar afstöðu Tómasar Arnasonar. Forystumenn
flokksins og þá sérstaklega Tómas liggja undir miklu
ámæli vegna þess hve langt þeir hafa viljað ganga til
móts við ýmsar hugmyndir Alþýðuflokksmanna í efna-
hagsmálum. Þá er Tómas Árnason mjög gagnrýndur
fyrir að hafa leynt og Ijóst unnið á móti vinstri stjórnar
hugmyndum allt frá upphafi stjórnarkreppunnar, ekki
síst með ótímabærum einkaviðræðum sínum við Alþýðu-
flokkinn um minnihlutastjórn með honum.
• Tómas Árnason hefur með athöfnum sínum í
stjórnarkreppunni og ýmsum tiltektum í síðustu vinstri
stjórn orðið persónugervingur hægri forystunnar í
Framsóknarflokknum sem ýmsir byggðaþingmenn í
flokknum vilja nú setja á óæðri bás. Það hefur ekki síst
mælst illa fyrir að Tómas Árnason hefur gengið Fram-
sóknarmanna lengst í því að vilja lækka niðurgreiðslur á
búvöru og draga úr útflutningsbótagreiðslum. Fjand-
skapur hans við aliar hugmyndir um samstarf við
Alþýðubandalagið kunna einnig að vera sprottnar af
einkaframtakshyggju hans og kosningaósigrinum 1978 á
Austurlandi, þar sem Alþýðubandalagið var fengsælt á
Framsóknarmiðum.
• Meira að segja í þingflokki Framsóknarflokksins
eru enn menn sem kunna skil á hægri og vinstri stef nu og
vilja greina þar á milli. Þeir eru í megindráttum sam-
mála Alþýðubandalagsmönnum um það að vinstri stjórn
á ekki að mynda utanum formið eitt eða dulbúinn mál-
efnaágreining. Þeir hafa áhuga á róttækri félags-
hyggjustjórn og jafnaðarmennsku í ýmsum myndum.
Pólitískur refsskapur og hægri sigling forystumanna á
borð við Tómas Árnason er þeim ekki að skapi. Að'
þessum viðhorf um innan Framsóknarf lokksins ætti Þór-
arinn Þórarinsson að huga i næstu forystugrein áður etv
hannsemur fleiri f jarstæðusögur um Álþýðubandalagið
og innri mál þess. —ekh
klrippt
Fimm innrásir
Þegar blöð úti um heim eru
að ræða innrásina I Afganistan
gripa þau gjarna til ýmiskonar
samanburðar. Eins og vænta
mátti er þá algengast að rifja
það upp að Ihlutun af þessu tagi
sé ekki einsdæmi og eigi
Bandarlkin að baki sér langan
feril og ófagran I þessum efn-
um. Breska blaðið Guardian
var að minna lesendur sina á
það á dögunum, að fyrir utan
hina sovésku innrás, sem gerð
var skömmu fyrir nýár voru
fjórar aðrar innrásir gerðar.
Vietnamar réðust inn i
Kampútseu, Kinverjar réðust
inn I Vietnam, Tanzania réðist
inn I Úganda og Frakkar réðust
inn i Miðafrlkukeisaradæmið.
Blaðiö segir á þá leið, að allar
hafi innrásirnar haft það yfir-
lýsta markmið að steypa illum
valdhöfum og setja einhverja
aðeins skárri i staðinn — nema
þá hin kinverska innrás i Víet-
nam. 1 aðeins einu tilviki hefur
hinn erlendi her verið tekinn
heim aftur, m.ö.o. hinn kin-
verski.
Hver framdi
glœpinn?
Þessi upptalning hins
breska blaðs, minnir meðal
annars á það, að hvað sem
menn segja, þá reynist það ekki
hið sama hver glæpinn fremur.
Til dæmis urðu mjög fáir til aö
mótmæla innrásinni i Úganda,
nema þá Gaddafi Lybluleiðtogi.
Mótmælin gegn þvi, aö
Tansanluher steypti stjórn
landsins urðu fá, ekki aðeins
eða eingöngu vegna þess hve
Idi Amin var illa þokkaður. Það
skipti mestu að hvorki Sovét-
ríkin né Bandarikin áttu þar
hlut að máli beinlinis. Ef þau
hefðu haft einhver bein afskipti
af Úganda annað eða bæði, þá
hefði orðiö mikið ramakvein
um heimsbyggöina.
Stórmál
Hitt þarf s vo engan að undra
þótt innrás Sovétmanna i Af-
ganistan þyki margfalt stærri
og alvarlegri tíðindi, en hlið-
stæðir atburðir aðrir fráfyrra
ári. Til þess liggja margar
ástæður. Þetta er meiriháttar
ihlutun: haft er fyrir satt aö
það sovéska herliö sem nú er
komiö til Afganistan sé fjöl-
mennara en sjálfur her lands-
ins og hafi hinn erlendi her m.a.
verið haföur til aö afvopna
nokkrar þær sveitir stjórnar-
hersins sem ótryggar þóttu
valdhöfum i Kabúl. I annan s taö
gera Sovétríkin riki utan
hernaðarbandalaga aö vett-
vangi hers síns, og það hefur
mikil og djúptæk áhrif á allan
þriðja heíminn. Og i þriðja lagi
verður Afganistan til þess aö
skerpa gifurlega andstæður
milli risaveldanna tveggja og
ýta út i myrkur og þoku þeirri
slökunarstefnu sem svo lengi
hefur verið höfö á lofti bæði i
Washington og Moskvu.
Ósigur
slökunarstefnu
Endanlega er Afganistan og
sú stigmögnun atburða I átt til
kalds strlðs sem siðar hefur
gerst ósigur þeirra sem hafa
gert slökunarstefnu aö sinu
trompi. Það má gera ráð fyrir
þvi að hvorki þeir sem mestu
ráða I Washington né heldur hin
sovéska forystusveit hafi verið
heil I slökunarboöskapnum. Að
vlsu gátu báðir aðilar haft af
slikri stefnu ávinning og ekki
sist Sovétmenn: óheft vig-
búnaðarkapphlaup kostar þá
gifurlega mikið I almennum
lifskjörum og tiltölulega miklu
meira en Natórikin. En um leiö
hefur meðal pólitiskra ráða-
manna og herforingja ekki
verið neinn skortur á þeim,
sem töldu slökunarstefnu, Salt-
samningana og annað þess-
háttar gefa alltof litið i aðra
hönd, og þeir hafa fengið að
ráöa mörgu bæöi i stærri og
smærri málum. Slökunarstefn-
Mobutu: ólæknandi ást á ein-
ræöisherrum.
an er nú að blða mikinn ósigur
ekki sist vegna þess.að henni
hefur verið fylgt með hangandi
hendi og margt þaö gert af hálfu
ráðamanna sem I raun gróf
undan henni._
Þeir hlutlausu
Þegar Afganistan var tilum-
ræðu á Allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna sagði sendi-
herra Mexlkó meðal annars:
„Viö erum á leiðinni inn I kalt
strlð. Og þeir sem hljóta að
tapa köldu striði eru þjóðir
þriðja heimsins”. Þessar þjóð-
ir, flestar utan hernaðar-
bandalaga, tóku langflestar
stöðu gegn Sovétrikjunum i
þessu máli, eins og fram kom i
atkvæðagreiðslum. Um leið er
..—.03
T
það ljóst, að þær vilja ekki að ■
máli þessu sé snúið upp i alls- I
herjarátök milli austurs og J
vesturs sem m.a. þýða aö ■
reynt er að neyða „suðrið” til ■
að taka sér stöðu með annarri .
hvorri blokkinni. Þær vilja ekki I
láta dæma hlutleysisstefnuna ■
úr leik.
Það sést af sumum borgara- ■
legum málgögnum, að þeim I
finnst það vesældómur, J
skammsýni eða eitthvaö enn ■
verra, aö túlka ekki innrásina i •
Afganistan sem endanlegt 5
skipbrot hlutleysis. Þessi mál- I
gögn gleyma þvi þá, hvað það ■
er, sem i raun hefur tryggt |
Sovétrikjunum áhrif og nokkra ■
samúð hér og þar um þriðja |
heiminn. Helst vilja þau reikna J
allt til hervalds eða viöskipta- ■
tengsla, en þvi fer fjarri að I
málið sé svo einfalt.
Ein helsta ástæðan fyrir þvi, |
aö fjölmargar þjóðir þriðja ■
heimsins eru ekkert að flýta I
sér I faðmlög Vesturveldanna ■
er fortið ihlutunar verstrænna ■
stórvelda og ekki sist ■
Bandarikjanna I rikjum þriðja _
heimsins. Sú ihlutun hefur ekki I
alltaf verið fólgin i þvi að senda ■
landgöngulið sjóhersins á vett- |
vang eins og gert var i ■
Dóminkanska lýðveldinu. I
Það sem mest hefur grafið \
undan áliti Vesturvelda i þriðja ■
heiminum er það, hve marga ■
illa þokkaða einræöisherra og ?
herforingjaklikur þau hafa I
stutt með ráöum og dáð. Þar ■
með hafa t.d. Bandarikin tryggt |
sér fyrirfram fjandskap .
þeirra andófsafla sem reyna |
að koma á þolanlegri stjórn i ■
viðkomandi löndum. Og um leið .
hafa þessi andófsöfl verið bein- I
linis send I vinfengi við Sovét- ■
menn samkvæmt þeirri sigildu |
formúlu, að „óvinur mins ■
óvinar er minn vinur”.
„Okkar jj
tikarsonur” i
Dálkahöfundurinn Jack !
Anderson var einmitt að að I
fjalla um þessa hluti i grein i I
Washington Post á dögunum. _
Hann sagöi m.a.:
„Okkar ólæknanlega hrifn- J
ing af einræðisherrum, sem .
ekki þurfa annað en þylja sann- I
færandi andkommúníska linu ■
og fullvissa okkur um aö þeir |
séu traustir i sessi getur leitt ■
okkur inn I enn meiri vanda I
áður en langt um liöur. I .
Argentinu og Chile höldum við ■
áfram að styðja kúgunar- ■
stjórnir herforingja til að .
^vernda bandarfska viðskipta- I
hagsmuni. Og i Zaire en einn ■
þeirra forseta sem nýtur ■
stuðnings Bandarlkjanna, I
Mobutu Sese Seko, bersýnilega ,
á leiðinni inn I svipað syndaflóð ■
og Somoza (fyrrum einvaldur I I
Nicaragua). Hann hefur sank- j
að að sér auðæfum meðan þjóö- I
hans sveltur og handtekið ■
hvern þann sem dirfist að I
gagnrýna einræöi hans. En ■
hann heldur kampakátur mikl- |
ar veislur fyrir bandariska \
embættismenn og bisness- ■
menn.
Robert Remole, fyrrum yfir- !
maður pólitísku deildarinnar |
við sendiráö Bandarlkjanna i ■
Kinshasa hefur sagt mér aö I
dagar Mobutus séu taldir. Lýs- ,
ing Remoles á ástandinu kem- ■
ur aö sjálfum kjarnanum i ■
stöðu Bandarikjanna:
Mobutu er tlkarsonur, sagði I
hann, en þeir sem með völd ■
fara segja alltaf, aö hann sé 1
okkar tíkarsonur. Ég er viss I
um að hann verður ekki viö völd ■
mikiö lengur — og þjóð Zaire |
mun gera Bandaríkin ábyrg ■
fyrir stuðningi við hann”.
áb. ■
skorrið
Þetta sýnir að Rússar eru blóöþyrstir heimsvaldasinnar sem
ætla aö leggja undir sig heiminn. Og samt finnst mér að viö heföum
áttaö gera þaöl íran sem þeir geröu I Afganistan.