Þjóðviljinn - 06.03.1980, Qupperneq 9

Fimmtudagur 6. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Novu-slagurinn á Akureyri var mebal þeirra átaka, þar sem Jón Rafnsson kom viö sögu meö áberandi og eftirminnilegum hætti. Vegna þátttöku
I honum fékk hann aö kynnast tugthúsi þeirra Akureyringa.
Rafnssonar fremur en nokkurs
manns annars aö undirbúa jarö-
veginn i verkalýöshreyfingunni
fyrir skipulagslegan aðskilnaö
Alþýöusambands og Alþýðu-
flokks. Hin flokkslegu tengsl Al-
þýöusambandsins voru oröin fjöt-
ur um fót verkalýöshreyfingar-
innar og stóöu eflingu hennar
fyrir þrifum. Eftir aöskilnaöinn
efldist Alþýöusambandiö meir en
nokkru sinni áöur. Hin klofnu
verkalýösfélög voru sameinuö og
verkalýösstéttin varö I stakk búin
til nýrrar sóknar. Sú sókn skilaöi
Islenskri alþýöu þaö áleiöis til
bættra lifskjara aö á þeim grunni
er byggt enn I dag i þeirri varnar-
baráttu sem háö er um kjörin.
Hér veröa ekki rakin þau fcjöl-
mörgu trúnaöarstörf sem Jóni
Rafnssyni yoru falin á langri
starfsævi. Þess skal þó getiö aö
áriö 1942 var hann ráöinn erind-
reki Alþýöusambands Islands og
framkvæmdastjóri sambandsins
varö hann eftir sambandsþingiö
1944 og gegndi þvi starfi af dugn-
aöi og skörungsskap til hausts
1948, en þá náöu afturhaldsöflin
völdum i sambandinu og héldu
þeim um nokkurra ára skeiö.
Enda þótt störfin hjá Alþýöu-
sambandinu væru erfið og um-
fangsmikil er ég ekki i neinum
vafa um aö þau áttu mjög vel viö
Jón og féllu saman viö hans
mesta áhugasviö. Ég tel aö hann
hafi notiö sln mjög vel á þessum
árum og verkalýöshreyfingin þá
ekki sföur notið i rikum mæli hans
ágætu hæfileika.
Eftir aö Jón hætti hjá Alþýöu-
sambandinu geröist hann um
skeiö ritstjóri timaritsins „Vinn-
an og verkalýöurinn”. Skrifaöi
hann mikið i þaö rit og lagöi
mikla alúö viö útgáfu þess.
Jón var ekki einungis afburöa-
sterkur áróöursmaöur og óhvikull
tilallrar baráttuheldur oghygginn
svo af bar. Hann var aldrei tregur
eða hikandi viö aö ýta úr vör út á
miö stéttarbaráttunnar þegar
hann taldi fengs von fyrir alþýö-
una. En hann haföi ekki siöur rikt
i huga þann vanda aö ná landi
meö óbrotiö far og heila skips-
höfn. Hann þekkti á öll veöur
stéttabaráttunnar og var nógu
reyndur og glöggskyggn til aö
meta allar aöstæöur og mögu-
leika þaö rétt aö komist yröi hjá
áföllum.
Jón aflaöi sér mikillar þekk-
ingar meö lestri bóka. Hann var
vel aö sér i fræöum marxismans
og ágætlega fróöur i sögu og bók-
menntum þjóöarinnar. Hann var
ágætur hagyröingur og raunar
skáld gott svo sem gerst má
marka af Rósa-rimum. — Bók
hans ,,Vor i verum” vakti veru-
lega athygli á sinni tiö og aftur er
hún var lesin i útvarp fyrir 2-3 ár-
um. Er „Vor i verum” ótvirætt
mikilvægt framlag til sögu verka-
lýösbaráttunnar og verkalýðs-
hreyfingarinnar á Islandi.
Þvi mikla dagsverki sem eftir
Jón Rafnsson liggur i verkalýös-
hreyfingunni og flokkum hennar
verður ekki gerö viöhlitandi skil I
fáeinum kveöjuoröum. Hann varö
ungur virkur og athafnasamur i
Alþýöuflokknum, varö 1930 einn
af stofnendum Kommúnista-
flokksins, er skilnaöur varö meö
vinstri og hægri mönnum Alþýöu-
flokksins. Hann geröist 1938einn
af stofnendum Sameiningar-
flokks alþýöu-Sósialistaflokksins
ogátti lengi sæti I miöstjórn hans.
Loks varö hann á efri árum virk-
ur og áhugasamur félagi i Al-
þýöubandalaginu. Hann fylgdist
fram til slðustu daga sinna meö
þeim atburöum er voru aö gerast
á sviöi stjórnmála og fann til „i
stormum sinnar tiöar” svo lengi
sem hann hélt meövitund.
Jón Rafnsson kvæntist ekki en
eignaöist einn son, Valdimar
Jónsson skólastjóra á Isafiröi,
meö Þórdisi Ottesen, Er Valdi-
mar kvæntur maöur og á börn.
tslensk alþýöa á öll Jóni Rafns-
syni mikiö aö þakka fyrir allt
hans fórnfúsa og mikla lifsstarf.
Hann var einn þeirra brautryöj-
enda er meö afl samtaka alþýö-
unnar aö baki ruddi brautina frá
fátækt og menntunarskorti til
þeirrar velmegunar og menn-
ingar sem allur þorri þjóöarinnar
býr viö I dag. Sjálfur á ég honum
mikiö aö þakka fyrir samstarf og
vináttu sem staöiö hefur i ára-
tugi. Ég votta öllum vandamönn-
um Jóns Rafnssonar innilega
hluttekningu viö fráfall hans og
minningu hans þökk og virðingu.
Guömundur Vigfússon
Viö kveöjum I dag hann Jón
Rafnsson, hann Nonna, kæran vin
og félaga. Viö vitum aö allt lif
hans var eitt samfellt hetjuljóö.
Og þegar til þess er hugsaö, fer úr
manni allt hugarvil og sálin still-
ist og styrkist.
Ég man fyrst eftir honum fyrir
rúmum 30 árum þá var hann þeg
ar fyrir löngu oröinn einn af
þekktustu foringjum verkalýðs-
hreyfingarinnar og Sósialista-
flokksins. Siöustu ár höfum viö
haft mikið samband vegna fjöl-
skyldutengsla og margra sameig-
inlegra áhugamála. Fyrir öll
þessi kynni og vináttu er ég
Nonna afar þakklátur.
Stór stef af mörgum I hetju-
ljóöinu eru verk hans, „Vor i ver-
um” og Rósarlmur. En i fáum
kveöjuorðum er mér hjarta næst
að minnast á þaö stóra stef sem
snertir lækningar og liknarmál. Á
þvi sviöi er hann mikilvirkur
starfsbróöir, þótt ekki væri hann
læknislæröur.
Hann var einn af brautryöjend-
um SIBS — Sambands Islenskra
berklasjúklinga. Hann átti harms
aö hefna. Hviti dauöinn batt enda
á lif fjögurra systkina hans I
blóma llfsins á árunum 1921-1940.
Sá baráttuvilji og félagsþekking,
sem Jón haföi öölast i meira mæli
og fyrr en flestir aörir, naut sin
meö árangursrikum hætti gegn
berklaveikinni, ekki siöur en öör-
um þjóöfélagsmeinum, sem Jón
beitti sér gegn. Hann skrifaöi
grein I málgagn berklasjúklinga
„Berklavörn” 1940 og segir:
„Erum vér, sem höfum orðiö aö
kenna á hrammi berklaplágunn-
ar, ásamt vandafólki og vinum,
eigi nægilega margir til aö geta
skapaö afl um oss i landinu? Jú,
vissulega erum vér þaö.”
Hann átti margar kærar minn-
ingar um góöa og dugmikla sam-
herja i starfi SIBS. En hann
mundi lika kaldranalega afstööu
læröra og leikra valdsmanna frá
þessum tima til málefna berkla-
sjúkra. Hann veiktist sjálfur af
berklum og þurfti aö vistast
á hæli.
Hann sagöi mér frá ýmsum
lærdómsrfkum atvikum frá þess-
um árum. Til aö mynda þegar
nefnd berklasjúklinga kom á fund
eins valdsmanna og mæltist til aö
fá vinnuaöstöðu á hælinu,'sagöi
sá:
„Þiö eigiö ekki aö vinna. Þiö eigiö
aö vera á hælinu og boröa ykkar
hafragraut.” Hrokinn, þessi þrá-
láti atvinnusjúkdómur valds-
manna, hefur vonandi minnkaö á
þeim tlma, sem liöinn er irá þvi
aö þessi orö voru sögö. En barátt-
an fyrir endurhæfingu sjúkra
stendur enn og viö stöndum 1 mik-
illi þakkarskuld viö brautryöj-
endur SIBS, sem hafa visaö veg-
inn.
Ég þakka Friöþjófi Björnsson
lækni fyrir alla hjálp hans i veik-
indum Nonna og hjúkrunarfólki á
Vifilsstööum og Landspltalanum.
Ég sendi allri fjölskyldunni
samúöarkveöjur.
Ólafur Jensson
Meö Jóni Rafnssyni er hniginn
til moldar einn litrikasti persónu-
leiki sem gegnt hefur forystu-
störfum á vegum islenskrar
verkalýöshreyfingar. Hann lést
hér i Reykjavik þann 28. f.m. 81
árs aö aldri.
Ungur aö árum hóf Jón þátt-
töku i starfi verkalýössamtak-
anna og vann þar brautryöjanda-
starf. Um tvitugt geröist hann
einn af stofnendum Verkalýösfé-
lags Noröfjaröar. og varö fyrsti
formaöur þess félags. Hann var I
fjölda ára einn helsti forystumaö-
ur verkalýösfélaganna i Vest-
mannaeyjum. Jón sat fjölda
þinga Alþýöusambands Islands
og var um tima I miöstjórn sam-
bandsins og framkvæmdastjóri
þess 1944-1948.
Meö eldmóöi og frábærum
ræöuhæfileikum, samfara góöum
skipulagsgáfum, vann Jón Rafns-
son verkalýössamtökunum ómet-
anlegt gagn. Hann átti sinn mikla
þátt i þvi aö þaö tókst, eftir inn-
byröist sundurlyndi, aö sameina
verkalýössamtökin á faglegum
grundvelli, þannig aö nú hafa all-
ir innan Alþýöusambandsins
jafnan rétt, án tillits til þess hvar
þeirskipa sér i stjórnmálaflokka.
Jón haföi mikla hæfileika til aö
umgangast fólk og kom þar ekki
sist til glaöværö hans og fjölþætt-
ar gáfur. Hann var og landþekkt-
ur fyrir skrif sin bæöi I bundnu og
óbundnu máli. I bók sinni „Vor i
verum” greinir Jón nokkuð frá
þvi starfi sem hann vann innan
verkalýössamtakanna.
Aö leiöárlokúm-þakka ég Jóni
ómetanleg störf I þágu verkalýös-
I gær var haldinn fundur heil-
brigöisráöherra Noröurlanda og
var þar rætt um dagskrá fundar
heilbrigöis- og félagsmálaráð-
herra Noröurlanda sem haldinn
veröur á tslandi 18.-19. ágúst I
sumar. x
Svavar Gestsson sem sat
samtakanna og þá Alþýöusam-
bands Islands sérstaklega.
Snorri Jónsson.
Munu renna tunglin tvenn,
timans brenna kerti þrenn,
fyrr en kenni friöar menn,
ferleg sennan stendur enn.
J.R.
Jón Rafnsson stundaöi sjó-
mennsku fram eftir árum frá
ýmsum verstöövum og hóf
snemma þátttöku I verkalýös-
hreyfingunni, segja má aö störfin
þar og i stjórnmálasamtökum
hennar, hafi oröiö Jóni aö ævi-
starfi. Þar var hugur hans allur
og atorka, sem fáum var gefin
slik. Af þeim störfum Jóns þekkja
hann flestir þeir, sem átt hafa
hlut aö verkalýösmálum 1
meira en hálfa öld. En Jón Rafns-
son er einnig þekktur fyrir annaö.
Hann var frábær ljóðasmiöur, og
viöurkenndur, einkum af þeim,
sem best kunna aö meta þaö und-
ur islenskrar ljóölistar, sem býr I
vel geröri visu.
Þaö var sjálfsagt einstaklega
góöri skapgerö Jóns aö þakka, en
áreiöanlega lika ástinni á ljóöinu,
aö hann var aldrei beiskur, og
kunni þaö flestum betur, aö
mýkja alvöru lifsins og baratt-
unnar meö glööu og hressilegu
spaugi.
Jón Rafnsson var mikill og ó-
trauöur baráttumaöur. Hann
haföi glöggan skilning á nauösyn
þess aö fylkja jafnan liöi undir
kjöroröi stéttarlegrar einingar
alþýöunnar, i staö þess aö viöur-
kenna oftrú á foringja eöa flokka,
sem verkafólk haföi leiöst til aö
fylgja i blindni, I von um lausn á
málum sinum.
Jón var sjúkur maöur oft og
lengi ævinnar, og einnig þar barö-
ist hann af ótrúlegu þreki hins
æörulausa manns. Þó vissi ég
hann aldrei vikja sér undan erfiöu
verki, sem hann sá aö þurfti aö
vinna, þegar hann var ferðafær.
Lifsafkoma hans var jafnan svip-
ul og málsveröur morgundagsins
oft jafn óviss og veörin á þeim
fundinn fyrir hönd Islands sagöi i
samtali viö blaöiö I gær aö verk-
efni þessa fundar væri aö fjalla
um þau mál sem til meöferðar
hafa veriö á vegum félagsmála-
nefnda Noröurlandaráös og þau
verkefni sem ráöiö visaöi til ráö-
herranefndarinnar á þessu sviöi á
leiöum, sem hann fór í erindum
flokks og verkalýöshreyfingar.
Þaö mun lika stundum hafa
gleymst aö brjóta heilann um svo
einfalt efnahagsmál sem þaö,
hvernig Jóni Rafnssyni ætti aö
takast aö reka erindi samtak-
anna. Hinu varö ekki gleymt hver
aufúsugestur hann var viöa meö-
al alþýöunnar og þaö vissum viö,
félagar hans, mæta vel.
Þaö mun lengi I minnum haft
hve oft þaö var, sem fréttir bárust
af Jóni, þar sem haröast var deilt
um brauöiö og hitann og þörfin
mest á hvatningu um samstööu
verkafólks. —
Þaö var ekki aöeins aö Jón væri
maöur ljóösins og ritaöi óbundiö
mál meö ágætum svo sem bækur
hans, bæklingar og blaöagreinar
bera gleggstan vottinn um.
Hann haföi talaö orö á valdi
sinu ekki siöur en skrifaö, flutti
mál sitt ævinlega án stóryröa og
þaö eins þótt undir brynni, og
fyndni hans vakti flestum fremur
fögnuö en reiöi. Þó fannst mér
Jón ævinlega bestur málflytjandi
i þröngum hópi.
Þar fannst mér oft koma best til
skila rökfesta hans, vitsmunir og
persónutöfrar sem hann átti i svo
rikum mæli.
Þaö er stundum þannig aö oröi
komist, aö menn hafi helgaö sig
ákveönu lifsstarfi. Ég vil ekki
segja þaö um Jón Rafnsson, aö
hann hafi helgaö sig verkalýös- og
stjórnmálabaráttu alþýöunnar,
heldur vil ég oröa þaö svo, aö lifs-
kjör islenskra erfiöismanna,
hungurkjör og sjúkdómar fólks-
ins, hafi meö engu móti getaö lát-
iö slikan mann sem hann var ó-
snortinn. Fólkiö, sem þjáöist og
baröist dró hann til sln og helgaöi
sér hæfileika hans og baráttuþrek
meöan hann liföi.
Minningamar um Jón Rafnsson
fjara ekki út meöal okkar, sem
áttum hana aö vini, aörir munu
einnig, nú og sfðar, njóta þess
sem hann vann.
— Stefán ögmundsson
fundi sinum nú.
A fundinum I sumar mun Páll
Sigurösson ráöuneytisstjóri I heil-
brigöisráöuneytinu flytja aöal-
erindið um „Primarvarden I
Norden”.
ekh.
Fundur heilbrigðisráðherra Norðurlanda:
r
Þingad á Islandi i sumar