Þjóðviljinn - 06.03.1980, Qupperneq 10

10 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Fimmtudagur 6. mars 1980
-------;------—j-------
Jóhannes Straumland
Athugasemdir
i.
t nokkurra daga gömlum Þjóö-
vilja (blaö 21. febr.) sé ég grein
meö þviágæta nafni: „Oröskripiö
„rétttrúnaöur””.
Undirfyrirsögn er: „Opiö bréf
til Jóhannesar Straumland frá
Arnóri Þorkelssyni.” ,
Þaö kemur upp úr dúrfium aö
þetta er vegna greinarkorns, sem
birtist eftir mig I Þjóöviljanum 6.
þ.m.(6. febr.).
Viö yfirlestur á opna bréfinu
fannst mér fyrst aö ekki væri á-
stæöa til aö svara því, þar eö efni
þess er nokkurnveginn samfelld-
ur misskilningur á grein minni
frá 6. febr. — misskilningur af
þeirri gráöu sem hlyti aö vera
einkamál A.Þ. Og ég hefi ekki á-
huga á aö blanda mér í mjög mik-
iö prívatmál.
En af einhverjum óskiljanleg-
um ástæöum segist A.Þ. I lok
greinarinnar vona aö ég svari
sér. Og þá fór ég aö hugleiöa aö
þetta væri nú einu sinni samlandi
minn, og ég því I rauninni skyld-
ugur til aö sýna honum þjóöleg-
heit. Ég mun því hripa hér nokkr-
ar athugasemdir viö grein A.Þ. —
þótt óneitanlega hafi ég annaö
betra viö tfmann aö gera.
Fyrst vil ég drepa á nokkrar
éetningar I opna bréfinu, sem eru
meö vissum hætti sjálfstæö lista-
verk. A.Þ. segir orörétt: ,,AÖ tala
um guö og tilveruna sem eitt og
hiö sama er rökfræöileg hunda-
lógík” (tilv. lýkur). Af samheng-
inu sést aö Arnór þykist meö
þessari klausu vera aö andmæla
einhverju sem ég hafi skrifaö (en
ekki t.d. aö tala um indversk
trúarbrögö). Þetta er mjög sér-
kennilegt. Viö umhugsun sá ég aö
tilefniö gat ekki veriö annaö en
eftirfarandi setning í grein minni
6. febr.: ,,En botninn veröur
náttúrulega alltaf suöur í Borgar-
firöi meöan menn ekki koma sér
saman um hvaö þeir eiga viö meö
oröum eins og „guö” og „til-
fera”” (tilvitnun lýkur). Þetta
sagöi ég i framhaldi af hugtakinu
„tilvera guös”. Allir læsir menn
sjá aö túlkun A.Þ. er, mjög vægt
til oröa tekiö, misskilningur af
dularfyllra tagi.
Annaö sérkennilegt listaverk er
svona, (orörétt): „Ég ætla ekki
aö elta ólar viö þá Jóhannes
Straumland og Jesús Krist um
þaö slagorö: „Aö vera til áöur en
nokkur varö til.”” (tilvitnun lýk-
ur).
„Slagoröiö” (!?) er aö vlsu af-
bökun hjá A.Þ. og þessvegna ó-
skiljanlegt hvers vegna hann
hefur þaö I gæsalöppum, en maö-
ur veit samt hvaöhann er aö fara.
Ekki þykir mér mikiö þótt A.Þ.
vilji ekki „elta ólar” viö mig um
þessi orö, þar eö ég er ekki höf-
undur þeirra, en hitt er náttúr-
lega göfugmannlegt af honum og
mikiö lltillæti, aö ætla einnig til
viöbótar aö sleppa Jesú Kristi viö
ólareltinguna.
Og má nú segja aö þar hafi
fCfÍStur sloppiö vel.' (En hefur
Arnóri Þorkelssyni aldrei dottiö I
hug aö Jesús Kristur væri á-
byrgöarmaöur oröa sinna, og
borgunarmaöur fyrir þeim? Ég
veit ekki betur en hann hafi borg-
aö þá ábyrgö alveg fullu veröi. Og
meira aö segja gert þaö einn og
hjálparlaust.)
1 framhaldi af þessu kemur
A.Þ. svo meö Spádómabókina
eins og fjandann úr sauöarleggn-
um; — mín vegna heföi hann eins
mátt koma meö slmaskrána. Ég
vil I me»stu hógværö benda hon-
um á, að Jesús Kristur var ekki
Spádómabók, heldur var hann
trésmiöur, sem sagöist vera
skapari himins og jaröar.
A.Þ. segir orörétt: „J.S. ræöst
meö látum á presta, frjálslynda
marga, og ýmsa kuklara og
Jesúnlöinga og andatrúarmenn
og andans spekinga og segir aö
þessir menn umhverfist ef þeir
heyra orbiö rétttrúnaö nefnt”.
Ja, tarna var skrítin þula!
1 grein minni I Þjóöv. 6. febr.
stendur orörétt: ,,--, sem hér á
Islandi eru kallaðir „frjálslynd-
ir” prestar (og aörir „frjáls-
lyndir I trúarefnum”) — en þaö
eru þeir sem finnst „rétttrúnað-
ur” vera eitt voðalegt skammar-
Frá Unglingaheimili
ríkisins
Unglingaheimilið leitar að leiguhúsnæði i
Reykjavik eða nágrenni fyrir göngudeild
og sambýli, annað hvort i einu stóru
ibúðarhúsnæði eða sitt i hvoru lagi. Kaup
á húsnæði gætu komið til fljótlega.
Leigusalar sendi tilboð til Unglinga-
heimilisins Kópavogsbraut 17 eða hafi
samband við forstöðumann i sima 42900.
f ÚTBOÐf
Tilboð óskast I gerð undirstaða og tengilagna fvrir vatns-
geyma á Grafarholti fyrir Hitaveitu Heykjavfkur.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri Frlkirkjuvegi
3, Reykjavik, gegn 15.000.- kr. skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 8. apríl
1980 kl. 11 f.h..
INNKAUPASTOFNUN REYK7AVIKURBOR(ÖAR
FriUirkjuvegi 3 — Sími 25800
Ll
Útboð |
Tilboð óskast i að útvega, smiða og setja |
upp loftræstikerfi fyrir 3. og 4. hæð i Borg- t
artúni 6. útboðsgögn fást afhent á verk- \
fræðistofunni Fjölhönnun hf. Skipholti 1 i
Reykjavik gegn 30 þús. kr. skilatryggingu. í
Tilboð verða opnuð á sama stað kl. 14.00 !
fimmtudaginn 20. mars 1980.
við opið bréf
yrði, en spiritismi aftur á móti, og
annað auöviröilegt kukl, dýrðleg-
ur Stórisannleikur, — ”
Þetta er I eina skiptiö I grein
minni 6. febr. sem ég nefni hið
voöalega orð „rétttrúnaður”,
(skárri eru þaö nú lætin!!).
Og hvar er þaö nú, Arnór minn
góöur, sem ég tala um aö eim
hverjir „umhverfist”? Ja, ég
spyr nú bara svona, til gamans.
Og meðal annarra orða: hvaö
þýöir oröið „Jesúnlöingar”?
Þetta orö hefi ég aldrei séö fyrr,
og veit ekki vel hvað þýöir. En
mig grunar aö þaö sé bull.
Næsta listaverk (orörétt):
„Orðiö rétttrúnaöur er ruddalegt
oröskrlpi oflátunga og lýsir best
tilhneigingu J.S. og annarra rétt-
trúnaöarmanna, — — ” (tilv.
lýkur).
I þessum fáu oröum fannst mér
þrennt athyglisvert. Fyrst vil ég
nefna þaö, sem léttvægast er, —
en sem mér finnst afskaplega
skemmtilegt, nefnilega orðin:
,,— — J.S. og annarra rétt
trúnaðarmanna,-------” (letur-
breyting mln, J.SJ.Þessu hefi ég
ab sjálfsögöu enga löngun til aö
svara, — aöeins benda þeim sem
þekkja mig á brandarann.
Annaö athyglisvert er notkunin
á orðinu „orðskrípi” (sem einnig
kemur fram í fyrirsögn). Samkv.
almennum málskilningi þýöir
„orðskrlpi” orö, sem er mál-
fræðilega rangt myndað eöa af-
bakaö, eöa merkingarlega séö
vitleysa. En A.Þ. leggur I þaö
annarskonar skilning, nánast aö
það þýöi orö meö ljóta og rudda -
lega merkingu, (og eignar þaö
oflátungum!!). 1 beinu framhaidi
af þessu vil ég nefna hiö þriöja og
þaö sem mér finnst merkilegast
viö setninguna, nefnilega þessi
stórfurðulega tilfinningaafstaöa
til orösins „rétttrúnaöur”: Ég
drap á það I grein minni 6. febr.
aö þaö væri til hjá ýmsum jafnvel
prestum, að þeim þætti orðið
vera skammaryröi; og er A.Þ.
afskaplega skemmtilega skýrt
dæmi þar um. En yfirgnæfandi
meirihluta isl. þjóöarinnar er
þessi tilfinningaafstaða gjörsam-
lega óskiljanleg. Hjá þessum
þorra þjóöarinnar vekur oröiö
„rétttrúnaður” enga tilfinninga-
ólgu. Mér er alveg lífsins ómögu-
legt aö æsa mig upp út af oröinu
„rétttrúnaöur” — hvorki meö eöa
móti. Þetta er eins og hvert annað
fræöiorö, — vel aö merkja I sínu
rétta samhengi, slnu „náttúrlega
umhverfi” ef svo mætti segja, —
nefnilega i trúarbrögöunum, —
þar sem þaö táknar raunar mjög
eðlilega afstööu. (En aftur á móti
I afleiddri merkingu, t.d. i pólitik,
er þaö hinsvegar I óeölilegu sam-
hengi, röngu umhverfi, og getur
þá raunar táknaö hættulega hluti.
Eöa er i besta falli út i hött, —
nokkurskonar and-pólitik).
Ein afskaplega skemmtileg
setning er i grein A.Þ. Hún er
svona: „Hversvegna hafa þeir
ekki reynt að gera Martin Luther
King aö guði?” (leturbr. min
J.S.)4Ef A.Þ. er aö spyrja mig aö
þessu, þá vil ég aö hætti frænda
minna á trlandi svara meö ann-
arri spurningu, sem er raunar
Itrekun: Já, hversvegna i ósköp-
unum hafa þeir ekki reynt þaö?
Þaö er alveg gjörsamlega ó-
skiljanlegt.
Þessi dularfulla gáta um Mart-
in Luther King veröur vist seint
ráöin.
11.
Efst i grein sinni, — eftir fáein
inngangsorö, segir A.Þ. aö ég
vitni i Karl Marx um þaö, aö efnib
sé til og efnisheimurinn raun-
verulegur heimur en ekki blekk-
ing. En I næstu tveimur setning-
um tekur hann málið raunar út af
dagskrá meö þeim hætti aö ætla
má aö hann hafi ekki forsendur til
aö skilja hvaö Marx er aö fara og
um hvaö máliö snýst. Ég læt þaö
þvi liggja.
En siðan uppbyrjar mis-
skilningurinn fyrir alvöru: Þaö
er algjör misskilningur A.Þ. að ég
hafi vitnaö orörétt i Karl Marx.
Ég sagöi einmitt að takayrðimið
af heildarafstööu hans, og hana
mætti orða meö þeim hætti sem
ég gerði.
Þar meö er skipting Arnórs á
þvi sem^ég sagöi, I eitthvað sem
ég heföi haft réttilega eftir Marz
og annaö sem ég heföi haft rang-
lega eftir honum, meiningarlaust
hjal og úr sögunni.
Það er eitt sem A.Þ. varar sig
ekki á: Karl Marx var ekki
grautarhaus. Og hann notaöi ekki
„billeg” áróðursbrögö, — eins og
henti rússnesku kratana löngu
seinna.
Að blanda Brynjólfi Bjarnasyni
sérstaklega I min ummæli, var nú
óþarfi. (Ég gæti i þessu sambandi
miklu fremur nefnt Björn Franz-
son fyrir hartnær 40 árum). Þaö
er aö visu alltaf ánægjulegt þegar
Brynjólfur Bjarnason er nefndur
á nafn, en þó þvi aöeins aö þaö sé
ekki gert á afglapalegan hátt,
eins og A.Þ. gerir þvi miöur
þarna. Þaö eru nú I fyrsta lagi
engin tiöindi aö Brynjólfur
Bjarnason skilji marxisma. A þvi
sviöi stendur honum llklega eng-
inn jafnfætis hér á landi og þótt
vlðar væri leitaö. Hann er einn af
fremstu hugsuöum marxismans á
þessari öld. En hitt er þó verra
hjá Arnóri aö hann lýgur þvl
hreinlega upp, aö ummæli Brynj-
ólfs úm marxiska afstööu til
„guöshugmyndarinnar” séu af
hans hálfu notuð sem rök fyrir
„framhaldslifi”.
Vangaveltur Brynjólfs Bjarna-
sonar um hugsanlegt „fram-
haldslif” koma þessu máli ekki
við, nema á mjög óbeinan hátt,
enda leggur hann þær hugleiöing-
ar ekki fram meö tilliti til trúar-
bragða sérstaklega, hvorki
kristinnar trúar né annarra, held-
ur algjörlega á heimspekilegum
og rökfræöilegum grundvelli. Um
fjöllun hans er raunverulega
visindaleg og rök hans viturleg.
Sá sem skilur af hverju ég kalla
rök hans viturleg, skilur lika
hversvegna mér finnst heldur lft-
ið koma til spiritisma. Spiritism-
inn tekur óútskýrö fyrirbæri, —
sem vafalitiö hafa fylgt mann-
kyninu frá upphafi, — og notar
þau sem skiptimynt I loddara-
leik. Þetta hefur ekkert að gera
meö vlsindalegar rannsóknir I
dulsálarfræði, né annað þ^ð, sem
ris undir visindanafni.
Næst I grein A.Þ. kemur mis-
skilningurinn á þvi sem ég sagði
um oröin „guö” og „tilvera” — og
ég benti á fyrr I þessum athuga-
semdum, — en eftir þaö rofar aö-
eins til i bili og kemur ágætur
kafli þar sem Arnór, til þess aö
uppfræöa mig, tekur saman (aö
visu I talsvert einfaldaöri mynd,
sem vonlegt er) stutt 'hrafl af
barnaskólalærdómi um þróun
lifsins á jöröinni og þróun manns-
ins, —efni sem maöur las raunar
um á 10 ára aldrinum, langt út-
fyrir barnaskólalærdóminn. En
söm er Arnórs gerbin. Hann seg-
ist vilja fræða mig á þessu sviði,
og þakka ég honum fyrir það. En
sú fræösla er nú kannski ekki
neitt afskaplega aökallandi hvaö
mig snertir. Þaö væri þá helst aö
hann segöi mér nánar frá þvi
hvernig „náttúruskilyröin” fóru
aö því aö búa til „bakteriuna”.
Visindamenn vita þaö nefnilega
ekki ennþá En á þaö ber aö lita,
aö þaö er nú ekkert vist aö þeir
hafi sömu greindarvisitölu og
A.Þ.
En eftir hinn fróölega núttúru-
fræöikafla slær nú heldur betur
flötu á ný, og eftir þaö má heita aö
greinin sé einn samfelldur mis-
skilningur. 1 þeim misskilningi
viröist þaö gegnumgangandi
þema, að þegar ég tala um
kristindóm heldur A.Þ. aö ég sé
aö tala um gyðingdóm, og ræöa
hans verður samkvæmt því góöan
daginn I axarskapt.
Þetta, aö rugla gjörsamlega
saman gyöingdómi og kristin-
dómi, er ekkert sérstakt fyrir
A.þ., heldur einmitt mjög al-
gengt. Svo A.Þ. er vafalaust I
góöum félagsskap.
Síöan greinir Arnór Þorkelsson
frá þeim tiðindum, aö undirritaö-
ur hafi „ráöist á Rússa”. (Ja, þá
mega Rússar nú vlst fara aö vara
sig!!)
En mergurinn málsins er sá, aö
ég benti ósköp einfaldlega á þá
augljósu staöreynd, að það væri
mikil kaldhæöni örlaganna aö
áróður Rússa gegn trúarbrögöum
heföi aðallega lent á kristindómi
og þeir hafi rekiö áróöur gegn
honum á sömu forsendum og
gegn öörum trúarbrögðum. Sem-
sagt á röngum forsendum I
grundvallaratriði.
Ef A.Þ. finnst aftur á móti aö ég
hafi „ráöist á Rússa” fyrir and-
stööu þeirra gegn trúarbrögðum
yfirleitt, þá hlýtur það aö stafá af
þvl að Arnóri finnist ég ekki hafa
talaö af nógu djúpri auðmýkt og
aödáun um túlkun Rússa á
marxismanum. En þaö verður þá
bara aö hafa þaö. Ég hefi aldrei
lært aö tala af auömýkt um
heilagar kýr, — hvort sem þær
ágætu beljur heita Rússar eöa
eitthvaö annaö. Og ætla mér ekki
að læra þaö I framtíðinni.
Gott væri aö A.Þ. og fleiri vildu
átta sig á eftirfarandi: And-
staöa gegn kristinni trú er aö
sjálfsögöu algjörlega fullgild af-
staða.sem enginn þarf aö biöjast
afsökunar á, svo fremi hún bygg-
ist á raunverulegri sannfæringu
samkvæmt bestu samvisku! En
til þess aö geta veriö andvígur
einhverju er alveg frumskilyrði
aö vita hvað þetta eitthvað er,
hvort sem I hlut á kristindómur
eöa eitthvaö annaö. Þaö dugar
t.d. ekki aö andmæla kristindómi,
meö því aö salla niöur gyöing-
dóm. Sama, aö breytanda
breyttu, gildir um fylgismenn
einhvers máls.
Jæja, — nú má ég ekki vera aö
þessu lengur, Arnór minn góður.
Ég vil aðeins I lokin leggja fyrir
þig tvær spurningar. Og ég skal
hafa þær alveg afskaplega ein-
faldar og auöskildar:
1. : Er Jesús Kristur grundvöllur
kristinnar trúar eöa ekkl?
2. : Var Jesús Kristur sýnilegur,
eða ekki?
Þessum spurningum getur þú
dundaö viö aö svara svona meö
sjálfum þér, þegar þú hefur ekki
annað þarfara að gera.
Húsavlk, 26.02. 1980.
Jóhannes Straumland.
• Blikkiðjan
Asgarði 7, Garðabæ
onnumst þakrennusmíði og
uppsetningu — ennfremur
hverskonar blikksmiði.
Gerum föst verðtiiboð
SÍMI53468
Blaðberar athugið!
Rukkunarheftin erii tilbúin á afgreiðslu
blaðsins. Vinsamlega sækið þau strax,svo
skil geti farið fram sem fyrst.
MOWIUINN Siðumúla 6, simi 81333.