Þjóðviljinn - 21.05.1980, Blaðsíða 5

Miövikudagur 14. mai 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
r
---------------------1
I greinargerð sem Har-
old Brown varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna,
sendi frá sér í janúar leið,
komst hann svo að orði,
að ókyrrð og upplausn í
ef nahagsmálum væru
ekki síður háskasamleg
Bandarikjunum en so-
véskur herafli.
I þessu mati felst fyrst
og fremst viðurkenning á
því, að Bandaríkin eru
háð hráefnum og orku-
gjöfum úr þriðja heim -
inum svonefnda, og svo
því, að í þeim sama
heimshluta hlaða eymd
og misskipting auðs tíma-
sprengjur sem geta
sprungið hvenær sem er.
Síðan þá hafa fjölskyldurnar
fjórtán haldiö um alla tauma i
stjórnmálum og efnahags-
málum i náinni samvinnu við
firnalega hægrisinnaða foringja
hersins.
Fólkið og vopnin
Þetta er sögulegt baksviö
þeirrar stöðu sem komin er upp
i E1 Salvador I dag og einkennist
af ört vaxandi fylgi alþýðu við
byltingarhreyfingar. Þeim tók að
vaxa mjög styrkur fyrir um þaö
bil tiu árum þegar æ fleiri and-
ófsmenn misstu trú: á að herinn
og rikisbubbaklikan mundu
sætta sig við þær þjóöfélagsum-
bætur sem um munaði.
Þrjár skæruliöahreyfingar
urðu til. Þær tóku að safna
reynslu frá suðurhluta
Rómönsku Ameriku þar sem við
blasti ömurleg mynd: sigraðar
skæruliðahreyfingar og herfor-
ingjaklikur á valdastólum. Einn
Þau féllu IE1 Salvador, — „öfgamennirnir” koma venjuiega úr einni átt.
Tímasprengjur hlaðast
Nú á siðari mánuðum hafa
þær verið að springa i Mið-
Ameriku. 1 fyrra sópaði bylting
Sandinista Somoza i Nicaragua
út I hafsauga. I E1 Salvador
dregur til mikils uppgjörs.
Þjóðfélagsgerð þessa litla og
þéttbýla kaffirikis virðist eins
og sköpuð til að prófa á
byltingarkenningar og þá flokka
sem af þeim spretta.
Sigurför eignarréttarins
Fyrir um það bil öld var mikiö
af ræktanlegu landi i E1 Salva-
dor i einskonar sameign bænda.
Um sama leyti fór eftirspurn
eftir kaffi ört vaxandi i Evrópu
og Noröur-Ameriku og sú yfir-
stétt eða visir að henni, sem til
var i landinu, gat notað ábatann
af þeim viöskiptum til að bæta
stöðu sína og kippa með laga-
setningu grundvelli undan sam-
nýtingu landsins. Landiii helsta
auðsuppsprettan, var orðið
vettvangur markaðsaflanna
frægu — og innan tiðar höföu
þau safnað obbanum af besta
landinu á hendur mjög rikrar og
fámennrar yfirstéttar, fjöl-
skyldnanna fjórtán sem svo eru
kallaðar og telja um 2000
manns.
A þessari siguröld einka-
eignarréttar á landi hafa
bændurnir hvað eftir annaö gert
uppreisn til að endurheimta
land sitt, og i þessari baráttu
hefur drjúg róttækni fest rætur i
sveitum. Frægasta uppreisnin
var gerð 1932, og var hún brotin
á bak aftur í miklu blóðbaði sem
kostaði um 30.000 bændur lifið.
af foringjum þessara hreyfinga
kemst svo að orði i viðtali við
blaðamann frá World Independ-
ent news:
,,í Chile studdi fólkið bylting-
una, en fólkið var vopnlaust. 1
Uruguay var þessu öfugt farið:
þar voru vopnaðar sveitir án
fjöldans. Viö komumst að þeirri
niðurstöðu, að byltingin gæti þá
aöeins heppnast að við gætum
sameinað vopnaöa baráttu og
virkan stuðning fjöldans”.
Skæruliöahreyfingarnar byrj-
uðu að byggja upp I anda þess-
arar niðurstööu fjöldahreyf-
ingar, heilt kerfi samtaka
bænda, verkamanna, ibúa fá-
tækrahverfa, stúdenta, að-
standenda myrtra og horfinna
osfrv. Talið er að þessi skipu-
lagning almennings hafi verið
miklu virkari en svipuð umsvif
voru t.d. I Nicaragua fyrir bylt-
ingu þar.
Heldur
drepumst við
En um leið og byltingar-
hreyfingarnar hafa eflst hafa og
fjölskyldurnar fjórtán og hægri-
sinnaðir liðsforingjar treyst
samstöðu sina. Eftirfarandi
ummæli eins af helstu kaffi-
ekrueigendum landsins segja
sina sögu um hugarfar og
áform:
„Heldur drepumst við en að
samþykkja þær umbætur sem
nú eru á döfinni. Viö áttum við
hið sama að striða 1932. Þá gát-
um við leyst dæmiö á viðunandi
hátt. Og það er heldur engin
lausn önnur nú”.
Með öörum oröum: með nýju
blóðbaði. Sem er þegar hafið.
Byggt hefur verið upp net af
hermdarverkasveitum, sem eru
utan hersins, en ýmsir þræöir
liggja á milli þessara sveita og
hægriaflanna i hernum — en
slikt samspil er einmitt orðið
mikið einkenni á kúgunar-
appirati I Suður-Ameriku.
Þar er, eins og menn muna af
fréttum mjög algengt að talað
er um „öldu ofbeldisverka” og
látiðaö þvi liggja að „öfgamenn
til hægri og vinstri” eigist viö.
Þessar formúlur eiga að fela þá
staðreynd að pólitisk mannrán
og morö eru yfirleitt framin af
hægrisveitum, sem eru I raun i
nánum tengslum við ákveðnar
sveitir i her og lögreglu, og er
þessi aðferö höfð til að firra
sjálfar rikisstjórnirnar ábyrgð
á glæpaverkum sem fyrst og
siðast bitna á róttæku fólki,
verkalýðsforingjum, ööru and-
ófsfólki.
Þriðja leiðin?
1 E1 Salvador hefur um skeiö
setið stjórn svonefndra hóf-
samra liðsforingja og kristi-
legra demókrata. Hlutskipti
hennar hefur veriö lýst meö þó
nokkurri samúð i fjölmiðlum:
stjórnin vilji koma á umbótum,
efna til uppskiptingar á landi,
en fái engu ráðið fyrir „öfga-
öflunum”. Bandaríkjamenn
hafa reynt að styðja viö bakiö á
þessari stjórn i þeirri von, að
með þvi móti megi koma i veg
fyrir byltingu, koma i veg fyrir
„nýja Kúbu” eins og svo oft er
sagt i Washington. Og það er
meira en liklegt, að miðjuöfl i
landinu sjálfu vildu gjarna, að
hinni völtu stjórn takist að koma
I veg fyrir allsherjaruppgjör
með þeim umbótum sem hún
hefur lýst fylgi viö. Hitt er svo
annað mál, að stjórnin hefur
mjög takmarkað vald á þróun-
inni, og einnig hafa komiö fram
sterkar efasemdir um aö hún sé
i raun svokölluö „þriðja
leið” — Með öörum oröum: að
þegar allt kemur til alls muni
hún reynast sömu megin og
„fjölskyldurnar fjórtán”.
Biskup varar við
Romero erkibiskup I E1
Salvador, sem myrtur var i
kirkju sinni á pálmasunnudag
fyrir að segja ýmislegt það sem
kom einkum hægrisveitunum
illa, komst svo að orði i viðtali,
sem tekið var nokkrum vikum
fyrir dauða hans:
„Þeir einu sem fara með völd
eru helstu kúgunaröflin innan
hersins og öryggissveitirnar.
Við þessar aðstæður hafa kristi-
legir demókratar tekið á sig þá
alvarlegu ábyrgö, aö með setu
sinni I stjórn hafa þeir fengiö
Bandarikin til að styðja valkost,
sem þeir segja að stefnt sé gegn
yfirstéttinni en er i raun stefnt
gegn fólkinu”.
Flestir sem um E1 Salvador
skrifa spá þvi að borgarastyrj-
öld sé I nánd. Sú styrjöld veröur
ekki háð i fjöllum og frum-
skógum: I þessu litla og þétt-
býla landi (225 ibúar á ferkm.)
veröur ekki barist annarsstaöar
en þar sem fólkiö er. Og þá
verður fyrst spurt að þvi, hvað
Bandarlkin muni gera. Romero
erkibiskup var einn þeirra sem
upp
óttaöist Ihlutun af þeirra hálfu.
Sá heimsskilningur Harolds
Browns landvarnarráöherra
Bandarikjanna, að „ókyrrö” i
þriðjaheimslöndum sé þegar til
lengdar lætur háskalegri stöðu
stórveldisins en nokkur so-
véskur her, eykur á likur þess
að sá ótti sé á rökum reistur.
Ráðgjafar Carters munu og
varla þurfa aö brýna þaö fyrir
honum, að Brésjnéf hafi i
Afganistan gefið fordæmi sem
þægilegt sé að skirskota til ef aö
landgönguliðar flotans verða
sendir til E1 Salvador nú — eins
og oft hefur gerst áður i sögu
Mið-Ameriku og Karibahafs.
AB.
PS Um Nicaragua.
1 pistli sem birtist á þessum
stað I gær um Nicaragua var
minnst á það, að Bandarikin
hefðu fryst fyrirheit um 75 mil-
jón dollara efnahagsaðstoö
til byltingarstjórnarinnar i
Nicaragua. 1 gær bárust svo
fregnir um að öldungadeild
bandariska þingsins hefði sam-
þykktþessa aðstoð. Þaö bendir
til að Bandarikjamenn telji
vænlegar að reyna að bæta fyrir
fyrri syndir en efna til fjand-
skapar við byltingarstjórn — og
Kúba á næstu grösum. Þessi
samþykkt gæti og visað til þess
að stjórn Carters kynni aö
hugsa sig rækilega um áöur en
hún hefði bein afskipti af
borgarastrlði I E1 Salva-
dor — og skyldu menn þó aldrei
lofa óttaslegið risaveldi fyrir
stjórnvisku fyrirfram.
F réttaskýring
Norskir sósíalistar styðja íslendinga
umrdða og vilji samt meira.
Blaðiö segir:
„Aðeins eitt gæti bent til þess
að þessi græðgi væri réttlætan-
leg: að viögerðum þetta meö til,-
liti til skynsamlegrar nýtíngar
auðlinda. En þvl miður er engin
ástæða til að bita á sllkt agn.
Það er engin ástæða til að vera
stoltur yfir norskri hefö I þessum
efnum. Við tókum þátt I að
útrýma hvölum, viö upprætum
slldina, við höfum ofveitt
þorskinn. Norskur sjávarútvegur
er I kreppu I dag. Hann er sokkinn
djúpt I auðlindakreppu sem er
sjdlfskaparviti....”
Svo gagnrýnir eru norskir sós-
ialistar á norska auðlindastefnu
— og svo hliðhollir Islendingum.
Það sakar kannski ekki að menn
viti af þvi.
Ny tid, vikublaö Sósíal-
iska vinstri f lokksins
norska, skrifar 14. maí
ieiðara um Jan Mayen-
málið og samkomulagið
milli Noregs og Islands
sem blaðið nefnir „Höfn-
um heimsvaldastefnu —
einnig norskri".
Þar segir meðal annarrs:
Samningurinn hefur vakiö upp
harða gagnrýni bæöi frá hring-
nótarauðvaldinu og borgara-
legum flokkum. Einn stærsti út-
gerðarmaðurinn hefur krafist
þess að þeir sem bera ábyrgð á
samningunum komi fyrir rétt,
ákærðir fyrir landráð. Ummælin
eru svo gróf að flestum finnst
eölilegt að brosa að þeim. En
þau eru þvi miöur einum of dæmi-
gerð fyrir það þjóðernishugarfar
sem norsk hafréttarstefna hefur
vakiðuppog er ekki hægt að kalla
annað en heimsvaldastefnu...
Það er I sjálfu sér vafasamt,
segir og i leiðaranum þegar
minnt hefur verið á sögu Jan
Mayen, að eignarhald á þess-
ari eyju gefi Noregi yf-
irráö yfir 200 milna belti
umhverfis hana. Þegar æst er
til þjóðarreiöi yfir þvi að tsland
fær eftirlit meö hluta af þessu
mikla svæði setur mann hljóðan.
Ef nil hefði veriðum hefðbundiö
og þýöingarmikið norskt veiöi-
svæði að ræða. En svo var ekki....
Þýðing þess er allt önnur fyrir Is-
land, sem byggir og með allt öðr-
um hætti á fiskveiöum sem
grundvelli efnahags sins....
Nei tíl imperialismen,
ogsá den norske
Den norske regjeringen
islandske 200
Norge gir fn
det
> kritikk báde fra
_[ borgerlige opposisjons-
poV»*<Cíe. bn av de storste fiskebátrederne
har krevd at de ansvarlige for avtalen. blir
stilt foi riksrett tiltalt for landsforræderi.
Ny tid minnir og á aö nú þegar
hafi Noregur tryggt sér yfirráð
yfir stærra hafssvæöi en allt
Efnahagsbandalagið hefur til