Þjóðviljinn - 21.05.1980, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 21. mai 1980
ÓLAFUR RAGNAR GRÍMSSON:
Herstöðin 1 Keflavík er
lykilþáttur í bandaríska
kj amorku vopnakerfinu
„Vmsir þekktir alþjóðlegir sérfræöingar hafa komist að þeirri niður-
stöðu að það sé i raun ekki hægt að nota slfk hugtök eins og varnarstöö
og árásarstöð þegar um háþróaðan tæknibúnað i ógnarjafnvæginu er
að ræða.”
„Fyrirliggjandi gögn benda til
þess að herstöðin á tslandi sé orð-
in lykilþjónustuaöili við kjarn-
orkuvopnakerfi Bandarikjanna
hvað snertir uppiýsingaöflun og
eftirlit og í versta falli geymslu-
staður, varanlegur eða tima-
bundinn fyrir þær sprengjur sem
flugvélar geta flutt og búnar eru
kjarnaoddum.”
Þannig komst Ólafur Ragnar
Grimsson að orði við umræður
um skýrslu Ólafs Jóhannessonar
utanrikisráðherra um utanrikis-
mái á Alþingi s.l. laugardag. í
ræðu sinni gerði Ólafur Ragnar
sérstaklega að umtalsefni þá
niðurstöðu skýrslunnar að aðal-
hiutverk herstöðvarinnar væri
eftirlit með kafbátum og
hernaðarflugvélum. Mótmælti
Ólafur Ragnar harðiega þessari
niðurstöðu utanrikisráðherra,
sem hann taldi alranga samanber
áður tilvitnuö ummæli hans. Hér
á eftir veröa birtir kaflar úr ræðu
ólafs Ragnars er fjalla um eöli
herstöðvarinnar f Keflavik:
Breytt eðli
herstöðvarinnar
„Hér er komiö að miklum
kjarna máls. Ég er algjörlega
ósammála þessari greiningu sem
þarna er sett fram. Ég tel að þaö
sé mjög alvarleg blekking ef
þjóðþing Islendinga og islensk
stjórnvöld hafa ekki áttað sig á
þeirri eölisbreytingu sem tækni-
breytingar i vopnabúnaði og her-
afla hafa gert á herstöðinni I
Keflavik. Hér er um að ræða
eðlisbreytingar sem fela i sér að
frá hertæknilegu sjónarmiði sé
þessi herstöð oröin grundvallar-
þáttur I þvi árásarkerfi sem
Bandarlkin hafa verið að þróa á
Norður-Atlantshafi sem grund-
vallarþátt I ógnarjafnvægi stór-
veldanna.
Eðli þessa ógnarjafnvægis og
tenging herstöðvarinnar við það
er með þeim hætti að þaö eru yfir-
gnæfandi likur til þess, að her-
stöðin f Keflavík sé að verulegu
leyti tengd kjarnorkuvopnakerfi
Bandarikjanna, jafnvel svo aö
þar séu einhvern tima um sinn
eða jafnvel aö staðaldri vopn sem
hægt væri að nota til kjarnorku-
árása. Orö eins og „eftirlitsstöð”
dylja þá miklu ógn vopna-
búnaðarins sem felst f hlutverki
þessarar stöðvar. Við skulum
fara aðeins um þaö nokkrum orð-
um til þess aö skýra með ná-
kvæmari hætti hvað ég á við.
ógnarjafnvægi
stórveldanna
Frá þvi upp úr 1960 hefur
meginþátturinn f vfgbúnaðar-
kapphlaupi stórveldanna tengst
ógnarjafnvæginu. En hvað felst
þá I þessu ógnarjafnvægi? Jú, f
því felst að stórveldin hafa
vopnabúnaö sem getur tortfmt
mannvirkjum, tækjabúnaði og
mannlifi hvert hjá Oðru með sem
stórvirkustum hætti á sem
skemmstum tima. Til þess aö
þetta geti gerst þurfa aðilar að
búa yfir mjög háþróuöum upplýs-
ingakerfum og mjög háþróuöum
vopnabúnaöi. A siðasta áratug
snéristþróun þessa ógnarjafnvæg-
is nær alfarið upp f þá mynd aö
það beinist fyrst og fremst aö þvi
aö skipuleggja gagnkvæma eyö-
ingu á vopnabúnaði hvers annars,
þannig að hvert rfki fyrir sig sem
hæfi árásina fyrst gæti við fyrstu
atlögu grandaö sem mestu af
þeim gjöreyðingarvopnum og
hergögnum sem flyttu þessi ger-
eyöingarvopn hjá hinu rikinu.
Hvað Norður-Atlantshafiö
snertir þá er þetta ógnarjafnvægi
fyrst og fremst byggt á þremur
þáttum: hlustunarkerfi, flugvél-
um Og kjarnorkukafbátum. Það
er svo hlutverk herstöðvarinnar i
Keflavik að vera lykilþáttur i
þessu ógnarjafnvægi á Norður-
Atlantshafi með eftirfarandi
hætti:
Hlustunarkerfi
i sjónum
1 fyrsta lagi liggja út frá Snæ-
fellsnesi og Hornafirði kaplar út i
sjó, sem eru tengdir við flókiö
duflakerfi. Þau dufl eru búin þús-
undum hljóönema sem flytja
hljóðmerki um ferðir kafbáta um
höfin. Þessir kaplar koma hér i
land og héðan eru svo send boð I
hina stóru Norfolk-tölvu herafla
Gjöf
sem hitti
i mark
Sfðastiiðinn föstudag afhentu
börn ólafs Magnússonar i
Fálkanum og Þrúðar G. Jónsdótt-
ur Listasafni Alþýðu að gjöf tvö
málverk. Annað þeirra er eftir
Einar Jónsson (1863-1922) frá
Fossi f Mýrdal og er þar horft að
Kirkjubæjarklaustri og öræfa-
jökli, málað 1914. Hitt er eftir
Gisla Jónsson frá Búrfellskoti I
Grimsnesi og er þar horft yfir
Þingvelii. Verkið var sýnt 1928.
GIsli naut nokkurrar tilsagnar i
málaralist hjá Einari norður á
Akureyri. Gjöfin hittir skemmti-
lega i mark þar sem nú stendur
yfir i Listasafni Aiþýðu sýning á
verkum Gisla Jónssonar og verð-
ur hún opin til 25. mai. Syningin
er opin virka daga kl. 14-18 og
sunnudaga kl. 14 til 20.
Vesturveldanna sem er aðalmið-
stýringartæki Bandarikjanna i
skipulagningu ógnarjafnvægis-
ins. An þessa kapla- og hlustunar-
kerfis, sem hér kemur á land,
væri ógerlegt fyrir Bandaríkin aö
reka grundvaliarþátt sinn I upp-
lýsingaundirstöðum ógnarjafn-
vægisins á þessu svæði. Þessu til
viöbótar flytja svo flugvélar, sem
hér eru staðsettar, hljóðnema-
baujur út á hafiö með reglulegu
millibili þar sem þeim er varpað
niður.
AWACS-flugvélarnar
skapa árásarhættu
1 öðru lagi byggist ógnarjafn-
vægið á Noröur-Atlantshafi á
Orion- og AWACS-flugvélum.
Orion-vélarnar hafa verið hér um
nokkurn tima en AWACS-flug-
vélarnar sem hér eru staösettar,
eru á engum öðrum stað á
Noröur-Atlantshafi. AWACS-
vélarnar eru fljúgandi stýritæki,
sem þar aö auki eru búin þeim
kostum að þær geta truflað allt
hlustunarkerfi Sovétrikjanna
þegar hugsanlegur árásarfloti
stefnir að Sovétrikjunum. Ég tel
aö það hafi fáar breytingar skap-
aö jafn mikla árásarhættu fyrir
Island á sfðari árum eins og stað-
setning AWACS-flugvélanna hér.
Það er alveg ljóst aö það er eng-
inn þáttur sem hugsanlega kann
aö ógna eins mikiö þvi sem Sovét-
menn kalla sitt öryggi eöa sem
Sovétmenn, ef til árásar kæmi,
hefðu hvað mestan áhuga á að
eyðileggja.
Orion-flugvélarnar sem hér eru
staösettar eru þess eðlis að þær
eru byggöar til að flytja B-57
kjarnorkusprengjuna. Við skul-
um ekki gleyma þvi að stjórnvöld
Bandarikjanna hafa aldrei viljað
játa þvi eða neita hvort á Islandi.
séu staðsettar kjamorkusprengj-
ur, hvað svo sem islensk stjórn-
völd hafa sagt f þeim efnum. Þeir
sem til þekkja vita að slik yfirlýs-
ing stjórnvalda Bandarikjanna,
að hvorki játa eða neita, er gerö
til þess að hlffa stjórnvöldum þar
sem slik vopn eru staösett.
Kjarnorkukafbátar
1 þriðja lagi er ógnarjafnvægiö
hér á Norður-Atlantshafi byggt
upp á kjarnorkukafbátum sem
bæði af hálfu Bandarikjanna og
Sovétrikjanna eru árásarkafbát-
ar, búnir kjarnorkuvopnum. Eitt
af þvf sem skort hefur nánari um-
ræðu hér á Islandi er hver sé
tæknibúnaður og tæknilegt eðli
þeirra kjarnorkukafbáta sem hér
eru aðallega f höfunum i kringum
okkur.
1 ljósi þess sem hér hefur veriö
rakið er ekki hægt annað en að
komast að þeirri niðurstöðu að
það séu y firgnæfandi likur til þess
aö herstöðin f Keflavik sé lykil-
þáttur f kjarnorkuvopnakerfi
Bandarikjanna. Við skulum gera
okkur grein fyrir því aö hvergi i
heiminum er stöð, sem er jafn-
mikilvæg f tæknilegu tilliti fyrir
vfgbúnað stórveldis, i jafn mikilli
nálægð við ibúamiðstöð eins og
herstöðin i Keflavik er. Með þvi
aö staðsetja herstööina þar sem
hún er, er verið að stofna lffs-
„Við skulum gera okkur grein
fyrir þvi að hvergi i heiminum er
stöö, sem er jafnmikilvæg I
tæknilegu tilliti fyrir vigbúnað
stórveldis i jafn mikilii nálægð
við ibúamiðstöð eins og herstöðin
I Keflavfk er.”
öryggi meir en helmings fslensku
þjóöarinnar i hættu.
Mikilvægt skotmark
Það hefur stundum verið sagt
af talsmönnum herliösins hér aö
það væri landfræðileg lega Is-
lands sem skapaði árásarhættu.
Ég tel þvert á móti að það sé eitt
af megineinkennum vfgbúnaðar-
kapphlaupsins á siðustu 20 árum
að þaö sé ekki landfræðileg lega
sem fyrst og fremst skapi sllka
árásarhættu hér á Noröur-
Atlantshafi, heldur staðsetning
þess tækjabúnaðar sem skiptir
meginmáli i aö úrskurða sigur
eöa ósigur eftir að til átaka kem-
ur milli stórveldanna. Það er aö
minum dómi tækjabúnaður
stöðvarinnar sjálfrar og tengsl
hennar við annan tækjabúnað I
ógnarjafnvægishluta Bandarikj-
anna sem gerir það að verkum að
herstööin hér er öruggt skotmark,
eitt mikilvægasta skotmarkið ef
til átaka kemur i þessum heims-
hluta. Þróun tækjabúnaöar felur
þaö i sér aö landið býr við árásar-
hættu.
Lykilþáttur í
árásarkerfi
Þá hefur það veriö önnur
meginröksemd stuðningsmanna
herstöövarinnar að hér væri um
varðstöð að ræða. Ég tel þvert á
móti að þær tæknibreytingar sem
oröiö hafa i vopnabúnaðinum geri
það að verkum að f besta falli er
ekki lengur hægt aö greina á milli
hvað eru varnartæki og hvað eru
árásartæki i þessum efnum.
Ýmsir þekktir alþjóölegir sér-
fræðingar hafa komist aö þeirri
niöurstööu að það sé i raun ekki
hægt að nota slik hugtök eins og
varnarstöö og árásarstöð þegar
um háþróaðan tæknibúnaö i
ógnarjafnvæginu er að ræða.
Þess vegna megi alveg eins færa
að þvf sterk rök að stöðin hér sé
lykilþáttur i árásarkerfi þvi sem
beint er aö Sovétrikjunum eða
öðrum rikjum i þessum heims-
hluta.” — þm
Frá málverkaafhendingunni f.v. Sigrföur ólafsdóttir, Magnea ólafsdóttir, Guöbjört ólafsdóttir og
Hannibal Valdimarsson formaöur stjórnar Listasafns Alþýöu. Aörir gefendur eru Haraldur V. óiafsson,
Oddrdn og Kristin Ólafsdætur, Svanlaug R. Vilhjálmsdóttir, Ólafur M. Ólafsson og Marta Ólafsson.