Þjóðviljinn - 17.07.1980, Síða 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 17. júll 1980
Fimmtudagur 17. júli 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Skeiöarétt, ein fegursta og stærsta rétt landsins, sem veröur hundraO ára á næstunni.
Gjáin er undurfagur og tilkomumikiil staöur.
ÞAR SEM HULDUR LANDSINS KVEÐA
Á þriöjudagskvöldiö var farinn
könnunarleiöangur inn i Þjórsárdal
til aö athuga aöstæöur fyrir Alþýöu-
bandalagsfólkiö sem ætlar aö flykkj-
ast þangaöá sunnudaginn, veija staö
fyrir aöalbækistöövar, kanna göngu-
leiöir osfrv. Blaöamaöur og ljós-
myndari fengu aö sitja i bilnum hjá
Tryggva Sigurbjarnarsyni aöalfar-
arstjóra og Hjalta Kristgeirssyni
„aöstoöaryfirfararstjóra” einsog
Tryggvi kallaöi hann. 1 öörum bil
voru þremenningarnir, sem mest
hafa unniö aö undirbúningi feröar-
innar á skrifstofu Alþýöubandalags-
ins, Kristján Valdimarsson, Stefania
Traustadóttir og Kristfn Guöbjarts-
dóttir.
Veöriö var vægast sagt ekki
sérlega uppllfgandi, súld og þoka all-
an timann og hellirigning ööru
hverju. Samt var fallegt I Þjórsár-
dalnum, og skyldu menn hafa þaö
hugfast á sunnudagsmorguninn ef
sólin veröur eitthvaö nísk á geislana.
Vonandi veröur glampandi sólskin,
en þaö er ekkert endanlegt skilyröi
fyrir vel heppnaöri ferö.
Skeiðarétt
Viö ókum sem leiö lá austur á
Skeiö og námum staöar á fyrsta
áfangastaönum, viö Skeiöarétt. Þar
veröur haföur stuttur stans á sunnu-
daginn, til aö leyfa börnunum aö
pissa og öllum aö skoöa þessa glæsi-
legu rétt, sem á einmitt hundraö ára
afmæli um þessar mundir. Skeiöa-
rétt er ein fegursta rétt á landinu, og
jafnframt ein sú stærsta. Gamia
grjóthleöslan var farin aö gefa sig
svolitiö, og hafa nú bændur i hrepp-
unum i kring tekiö sig til og hafiö
endurbyggingu réttarinnar. Þeir
fengu snillinga i liö meö sér og eru nú
aö hlaöa garöana upp í upprunaleg-
um stfl, en endurbættum. Þeir nota
steypu til aö styrkja garöana, en
steypan mun ekki sjást, þvi ofan á
garöana veröur sett torflag.
— Þarna sést aö enn er til fólk á
tslandi sem kann aö hlaöa
grjótgaröa, — segir Tryggvi, þegar
viö setjumst upp i bilinn aftur og
höldum feröinni áfram.
Blómin i auðninni
Þegar komiö var upp i Þjórsárdal-
inn blöstu viö svartir sandar og gróin
svæöi. Uppgræöslan sem hófst þarna
fyrir allmörgum árum hefur boriö
ævintýralegan árangur. Þaö sem
vekur þó e.t.v. mesta hrifningu
feröamannsinseru sandarnir svörtu,
þar sem smágeröar en ilmsterkar og
litrikar islenskar jurtir hafa fest ræt-
ur: blóöberg, gulmura, geldinga-
hnappar, hundasúrur og hvaö þaö nú
heitir allt saman. Smám saman eru
þessar jurtir aö breiöa úr sér yfir
sandana, hægt og markvisst vinna
þær aö þvi á sinn hljóöláta hátt aö
breyta auöninni i blómareit.
Rétt fyrir neöan rústirnar aö Stöng
fórum viö yfir Rauöá á vaöi og ókum
siöan inn meö Stangarfjalli þar til
komiö var I kvos eina friösæla og
ákveöiö aö setja þar upp aöalstöövar
feröarinnar. Kvosin er aö visu ekki
kjarri vaxin, en hún er falleg og
skjólsæl og frá henni blasir dalurinn
viö i allri sinni ægifegurö. Handan
viö Fossá, sem streymir þarna
grunn meö ljúfum niöi, sjást Rauöu-
kambar. Þeireru þeirrar náttúru, aö
svo viröist sem sólin skini á þá alltaf,
hvernig sem viörar. Astæöan er sú,
aö fjallsraninn Rauöukambar er aö
mestu úr lipariti og skriöurnar rauö-
brúnar. Héidu menn áöur fyrr aö þar
heföu eldar komiö upp, en Þorvaldur
Thwoddsen gekk um þessar slóöir
1888 og komst aö raun um aö Rauöu-
kambar heföu aldrei gosiö.
Huldur landsins
A sunnudaginn veröur semsé ekiö I
þessa kvos og áö þar I rólegheitum.
Þegarmenn hafa snætt nestiö veröur
svo haldiöaf staö I skipulagöar ferö-
ir, en þeir sem kjósa fremur „hiö
ljúfa BT” geta legiö I leti i kvosinni
allan daginn, ef þeim sýnist svo, og
hlýtt á huldur landsins kveöa, einsog
Tryggvi oröaöi þaö svo skáldlega.
Þeir hressustu og gönguglööustu
fara sjálfsagt meö Hjalta Kristgeirs-
syni i gönguferö inn aö Háafossi.
Sú ferö tekur u.þ.b. fjóra tima og
veröur gengiö inn meö Stangarfjalli.
Göngugarparnir þurfa af vera vel
búnir, sérstaklega til fótanna, en
Hjalti sagii aö ákjósanlegur fóta-
búnaöur væri annaöhvort vaöstigvél
eöa háir leöurskór. Reyndar á þaö
viö alla sem i feröina fara, hvort sem
þeir fara inn aö Háafossi eöa ekki, aö
þeir þurfa aö vera vel búnir, og er
t.d. ráölegt aö hafa meö sér vettlinga
og húfu.
önnur ferö veröur farin i Skjólkvi-
ar og Rangárbotna undir leiösögn
Þorleifs Einarssonar jaröfræöings.
Þorleifur mun i þeirri ferö fræöa
menn um Heklu og Hekluelda, sem
svo miklum usla hafa valdiö i þess-
umdal.Erekki aö efa aömarga mun
fýsa aö innbyröa þann fróöleik, og
jafnframtaö skoöa þessa fögru staöi.
Sundlaugarferð
Ahugamenn um likamsrækt muna
væntanlega eftir aö hafa meö sér
sundföt, þvi þeim veröur boöiö upp á
sundlaugarferö. Sundlaugin I Þjórs-
árdal er merkilegt mannvirki og þar
ergaman aö synda. Rétt er aö benda
sundgörpum á aö þaö kostar 600
krónur fyrir fulloröna aö fara I laug-
ina, en fyrir börn er gjaldiö 200 eöa
250 krónur (nákvæmari upplýsingar
fengust ekki á skrifstofu Lands-
virkjúnar).
Frá aöalstöövunum er ekki nema
steinsnar upp I Gjána, þann undur-
fagra og tilkomumikla staö, og verö-
ur gengiö þangaö. í leiöinni geta
menn skoöaö rústirnar aö Stöng og
raulaö fyrir munni sér: „önnur var
öldin er Gaukur bjó I Stöng/ þá var ei
til Steinastaöa leiöin löng”. Gaukur
Trandilsson er fræg persóna, þótt
næsta litiö sé um hann vitaö. En til-
efni vfsunnar var, svo vitnað sé I
Vigfús viöförla, aö „Gaukur fiflaöi
húsfreyju á Steinastööum. Hún var
skyld Ásgrími Elliöa-Grimssyni. Þar
af dx dþokki milli þeirra, er dró til
þess aö Asgrimur drap Gauk.”
Loks er aö geta þeirrar feröar,
sem farin veröur aö Búrfelli undir
leiösögn Tryggva Sigurbjarnarson-
ar. I þeirri ferö veröur Búrfellsvirkj-
un skoöuö. Ekiö veröur aö stööinni,
en þaöan um Búrfellsskóg og aö
Þjófafossi.
Brugðið á leik
Aöur en lagt veröur upp I feröirnar
verða gefin nákvæm fyrirmæli um
þaö, hvenær menn eigi aö safnast
saman aftur, og mun veöriö ráöa
nokkru þar um. Þó er gert ráö fyrir
aö þaö veröi um sex-leytiö. Koma þá
allir feröalangarnir saman I kvosinni
góöu og hlýöa á ræöu Siguröar Blön-
dal skógræktarstjóra. Þar veröur
einnig brugöiö á leik og sprett úr
spori, og siöast en ekki sist: dregiö I
happdrættinu. Þarveröur slegist um
stdran feröavinning frá Samvinnu-
feröum — Landsýn og fjölda smærri
vinninga.
Þegar öllu þessu er lokiö veröur
svo brunaö af staö i bæinn. Verður
ekiö beinustu leiö og hvergi stoppaö,
enda gert ráö fyrir aö koma til
Reykjavikur eigi slðar en kl. 21.00.
Einsog venja er til veröa sögufróö-
ir og söngglaöir leiösögumenn i
hverjum bil. Þessir hafa þegar gefiö
vilyröi sitt, en fleiri eiga eftir aö
bætasti hdpinn: Bjöm Þorsteinsson,
Gunnlaugur Astgeirsson, Haukur
Hafstaö, Pétur Sumarliöason, GIsli
Pétursson, Ragna Freyja Karls-
dóttir, Sverrir Hólmarsson, Stefán
Bergmann. Aöur var getiö þeirra
Hjalta Kristgeirssonar og Þorleifs
Einarssonar, og aö sjálfsögöu aöal-
fararstjórans, Tryggva Sigurbjarn-
arsonar.
Undanfarin ár hefur gosdrykkja-
sala veriö I sumarferöunum, en i
þetta sinn veröursvo ekki, og er fólki
bent á aö hafa meö sér slika vöru, en
treysta ekki á aö fá hana einhvers-
staðar á leiöinni. Menn ættu einnig
aö gæta þess aö vera vel fataöir, skó-
aöir og nestaöir og siöast en ekki sist,
hressir og glaöir. Þeir sem ekki hafa
látiö skrá sig ennþá eru minntir á aö
gera þaö hiö fyrsta. Skrifstofan aö
Grettisgötu 3 er opin alla virka daga
kl. 9—5, og siminn er 17500. Miöarnir
kosta kr. 9000 fyrir fulioröna, og kr.
4000 fyrir börn yngri en tólf ára.
— ih
3 jSHMffiBBBj
■HBSH
Undirbúningshópurinn kominn á áfangastaö 1 Þjórsárdai, f.v. Ingibjörg, HJalti, Kristin, Stefánia, Kristján og Tryggvi
!l
SKRIÐUFBX
SKELJAFELL
HJÁlpai
8«
SDWARHÚS/
iKÁLARFBL,
SÖLVAHRAUN

■reonoi
Þjórsárdalur og nánasta umhverfi.
Texti I.H.
Myndir Ella
á dagskrá
>Þeir munu á engan hátt virða of ■
beldi og mannúðarleysi sovéskra
yfirvalda, en þeir standa vörð
um að vernda olympíuleikana
Eysteinn
Þorvaldsson:
FARARHEILL
Sveit islands.sem tekur þátt i
ólympiuleikunum I ár, heldur ut-
an i dag. Aldrei fyrr hafa islensk-
ir ólympiuþátttakendur þurft aö
mæta jafnmiklum fordómum og
skilningsleysi ólympiuandstæö-
inga og nú. Siöan Carter Banda-
rikjaforseti setti fram áskorun
sina um þátttökubann hefur
furöulegasta samansafn manna
gengiö erinda hans hér á landi af
dæmalausu ofstæki og þekkingar-
leysi. Þeir hamra á þvi aö helstu
lýöræöisþjóðir heims ætli aö
hundsa leikana. t þeim hópi
„lýöræöisrikja” eru Chile, Saudi-
Arabia, tran og Kina, slvo eitt-
hvaö sé nefnt, og allt I einu eru
þetta oröin fyrirmyndarriki af
þvi aö þau fylgja þarna sömu
stefnu og Carter. Vanstilling
ólympiuandstæöinga á tslandi
er slik aö þaö er borin von aö
ætla sér aö rökræða viö þá. En
ég vil enn einu sinni áretta
þaö sem viö ólympiunefndar
menn höfum oft tekiö fram: ts-
lenskir iþróttamenn fara nú til
þátttöku I ólympfuleikunum, ekki
vegna þess aö þeir eru haldnir I
Sovétrikjunum,heldur þrátt fyrir
þaö. Þeir fara til þess aö efla friö-
arhugsjón iþróttanna, þannig
teljum viö sæmd Islands vel borg-
iö. För þeirra til ólympiuleikj-
anna sýnir aö þeir láta ekki póli-
tiska striösmenn skipa sér fyrir
verkum. Islenskt iþróttafólk og
islenska iþróttahreyfingin vilja
ekki taka þátt i tilraun stjórn-
valda I USA, Chile, tran, Saudi-
Arabiu og Kina til aö leggja i rúst
ólympiuleikana, sem einmitt hafa
sameinaö fólk I friöi. Ofangreind
riki eru aöeins dæmi um stóran
hóp rikja sem beita miskunnar-
lausu hernaöarofbeldi bæöi
heimafyrir og gagnvart öörum
þjóöum nákvæmlega eins og sov-
ésk yfirvöld gera. Þaö eru þessi
öfl sem reyna nú aö ánetja
iþróttafólk og nota þaö fyrir sig i
bolabrögöum striös og stjórn-
mála. A slikum timum riöur á þvi
áö halda ró sinni og reisn og ljá
hvorugum striösaöilanum fang-
staöar á sér. Andstæöa valda- og
ofbeldisstefnu slikra rikja er frið-
arhugsjón ólympiuleikanna. Til-
raunin til aö eyöileggja þá hefur
mistekist i ár. Vel má vera aö
ófriöar- og sundrungaröflum i
heiminum takist aö leggja þá I
rúst áöur en ólympluáriö 1984
rennur upp. En þaö er von min og
trú aö hvorki islensk stjórnvöld
né islensk iþróttahreyfing eigi
þátt I sliku óheillaverki.
Fulltrúar tslands á ólympiu-
leikunum i ár fara til þess aö
halda á lofti merki tslands og
friöarins. Þeir munu á engan hátt
viröa ofbeldi og mannúöarleysi
sovéskra yfirvalda, en þeir
standa vörö um aö vernda ólym-
piuleikana. Viö skulum senda
þeim hlýjar heillakveöjur á þess-
um degi. Viö vitum aö þeir eru
góöir fulltrúar tslands og bera
iþrótt sinni og þjóö sinni gott
vitni. Eysteinn Þorvaldsson.

erlendar
bækur
Patterns of Folklore.
Hilda Ellis Davidson. DS. Brewer
— Rowman & Littiefield 1978.
The Folklore Society átti
hundraö ára afmæli áriö sem bók
þessi kom út. Höfundurinn er
kunn sem sérfræöingur I nor-
rænni goöafræöi og hefur sett
samanbækur um þau efni, meöal
bóka hennar: Gods and Myths of
Northwest Europe og
Scandinavian Mythology. Hér
birtist nokkrar um um norræn og
ensk þjóöfræöi og arfsagnir. Hún
fjallar um sagnfræöi og þjóöfræöi
og einnig um goösagnir eöa mýt-
urog bókmenntir I sambandi viö
þau fræöi; einnig fjallar hún um
Godivu-söguna og hamar Þórs.
Ýmsir fornir siðir og hættir,
hjátrú svo kölluö og hindurvitni
geta lokiö upp nýjum skiiningi á
þeim uppsprettum sem listir og
bókmenntir ýmissa þjóöa eiga aö
kveikju. Þessar greinar höfundar
eru tilraun til þess aö veita mönn-
um dýpri skilning á uppruna
þjóömenningar og ýmsum þjóö-
areinkennum og siöum sem enn
eru tiökaöir.
Blindfold.
Antony M e 1 v i 11 e-R o s s .
Fontana/Collins 1978.
Þetta er fyrsta skáldsaga höf-
undarins, sem hefur stundaö
njósnir og rekiö erindi oliuhringa
I Austurlöndum og Suöur-
Ameriku. Hann starfaöi i breska
kafbátaflotanum á siöari striös-
árunum. Þetta er saga um njósnir
og eltingaleik viö glæpamenn
ogeinnig fléttast inn I söguna leit
aö taugagasbirgöum sem eru
fólgnar einhvers staöar I Libiu-
eyöimörkinni. Þetta er lipurlega
samin reyfari og þokkalega skrif-
aöur.
Poverty and Capitalism
in Pre-Industrial
Europe.
Catharina Lis — Hugo Soly. The
Harvester Press 1979.
Höfundarnir starfa viö háskól-
ana I Brússel og Ghent. Dr. Soly
er höfundur ritsins Urbanisme
en kapitalisme te Antwerpen in
de 16de eeww, sem kom út 1977.
Þetta rit er eitt þeirra i bókaflokk
Harvester-útgáfunnar, sem fjall-
ar um Evrópusögu og hagsögu
fyrir iönbyltinguna. Bók þessi á
aö bæta úr skorti upplýsinga um
fátækt og fátækramál i Evrópu á
nýju-öld fram aö iönbyltingu. Rit
um þessi efni eru nokkur, en flest
eru þau sérhæfö viö styttri tima-
bil eöa þá einstck riki eöa svæöi.
Höfundarnir leitast viö aö skýra
orsakir fátæktar i Evrópu fyrir
1850 og viöbrögö rikjandi afla viö
fátækt og allsleysi mikils þorra
ibúa hvers rikis. Höfundarnir
telja, sem rétt er, aö fátækt hafi
fylgt og veriö þáttur þess kerfis-
timabils, sem gengur undir nafn-
inu „ancien regime”. Hvers-
vegna var allsleysiö jafn algengt
á svæöum hagvaxtar og mikillar
framleiöslu eins og á svæöum,
þar sem framleiöslan var lltil og
mun minna til skipta? Höfund-
amir svara þessum spurningum
og fjölmörgum öörum, sem erfitt
hefur veriö aö fá svör viö. Þeir
nota mannfjöldarannsóknir,
athuganir á framleiöni, afskipti
rikisvaldsins og eölislægar and-
stæöur kapitalisks hagkerfis til
útlistunar i þessum efnum. Þeir
komast einnig aö þvi, aö eftir
upptöku kapitaliskra fram-
leiösluhátta, var fátækt engu
minni en áöur og jafnframt mis-
munandi mikil eftir svæöum og
rikjum.
Eftir aö iönbyltingin hófst
magnaðist áróöur rikjandi stétta
um hagkvæmni, hagvöxt og nýt-
ingu hráefna og mannafla og
frjálsræöi auömagnsins, sbr.
frjáls verslun og verslunarviö-
skipti milli þjóöa. Kröfur timanna
I siöferöismálum og réttarfari
mótuöust af nauösyn framleiðslu-
háttanna. Höfundarnir rekja
þessa sögu frá þvi seint á miðöld-
um og fram um miöja 19. öld.
James Coonan þýddi ritiö úr hol-
lensku á ensku.
Etruscan Art.
Otto J. Brendel. Pelican History
of Art. Penguin Books 1978.
Pelican History of Art er basöi
gefin út bundin og óbundin.
Bundna útgáfan er i stærra broti
og myndsiöur prentaöar sér. t ó-
bundnu útgáfunni eru myndir
prentaöar i texta, myndir beggja
útgáfanna eru svart/hvitar.
Höfundurinn lést skömmu eftir
aö hann lauk viö þetta rit. Hann
stundaöi nám I Þýskalandi og
starfaöi um tlma viö Ny-Carls-
berg Glyptotek, siöar einkum viö
Colu mb ia- háskólann.
Ennþá vita menn harla litiö
meö vissu um upruna Etrúa og
þjóö þá sem gekk undir þessu
heiti. List þeirra er kunnari.
Etrúar uröu fyrir miklum áhrif-
um af griskri list, en aölöguðu
hana beim listþörfum sem þeir
töldu sér henta. List þeirra er
iburöarmikil og mjög tengd lifi
fjöiskyldunnar bæöi i þessu lifi og
ööru. Grafarlist þeirra er einstök
og mikiö magn grafmynda hefur
fundist og er aö finnast. Þetta er
skýrt og ýtarlegt yfirlit um list
Etrúa.
Gottfried August BUrger
Wunderbare Reisen zu
Wasser und Lande
Feldziige und lustige
Abentauer des Freihern
von Múnchhausen...
Mit 12 Zeichnungen von Alfred
Kubin. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1979.
BQrger þýddi gerö Erichs
Raspes af ensku á þýsku og er sú
gerö hér prentuö meö hinum
ágætu myndum Kubins, en dtv. er
nú aö gefa út nokkur bindi rita,
sem Kubin hefur myndskreytt.
Þetta er mjög smekkleg útgáfa.
Sögur MUnchhausens, en hann
var uppi 1720-97, bárust meö
Raspe, þá hann hljóp meö illan
feng frá landgreifanum i
Hannover, tilLundúna, en þar gaf
hann út þá gerö sem BUrger
þýddi. Sögur þess stórlygna
baróns eru alltaf jafn skemmti-
legar: