Þjóðviljinn - 02.08.1980, Page 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 2.—3. ágúst 1980
— Er nokkuö aö frétta hjá þér i
dag? spuröi Siguröur Blöndal,
skógræktarstjóri, og tyllti sér niö-
ur á boröshorniö hjá mér.
— Þaö sem mér finnst nú
merkilegasta fréttin i svipinn er
bundin dálitlu feröalagi, sem ég
fór i hér á dögunum.
— Og hvert fórstu?
— Ég fór upp aö Hreggsstööum
aö heimsækja Sigurbjörn. Ég
vissi nú ekki fyrir fáum dögum aö
sá maöur væri til og þaöan af siö-
ur var mér kunnugt um hans
merkilegt starf. Þú þekkir auö-
vitaö Sigurbjörn?
búiö aö gera á einum áratug?
Þaö er meö hreinum ólikindum en
óljúgfróöur vottur um hverju
unnt er aö koma I verk þegar
saman fer dugnaöur, kunnátta og
ást á þvi starfi, sem veriö er aö
vinna.
Ég ætla ekki aö reyna aö lýsa
með oröum gróörarstööinni á
Hreggsstöðum. Myndirnar gera
þaö betur og þó á ófullkomin hátt.
Þarna veröur fólk bara aö koma.
Vestur-Hún vetningar
Mér list þannig á Sigurbjörn aö
hann sé litiö gefinn fyrir óþarfa
man ég til þess aö hann bæri hús-
dýraáburð á tún en mataöi flögin
hinsvegar óspart meö honum.
Dvölin hjá Magnúsi var mér á
margan hátt góöur skóli. Þar
læröi ég m.a. plægingar. Þá voru
dráttarvélarnar ekki komnar til
sögunnar hér, en allt plægt og
herfaö meö hestaverkfræöum.
Hjá Snæfellingum
og Dalamönnum
A þessum árum stóöu Búnaöar-
Eftir þaö notaöi ég jafnan þrjá
hesta.
Þetta var griöarmikil vinna viö
flögin og mér fannst jaröabóta-
vinnan sækjast seint. Ég lagöi þvl
til aö þrir vinnuflokkar væru
hafðir I gangi, meö ööru móti yröi
ekki unnt aö komast yfir allt þaö,
sem var aö gera. Náttúrlega hefði
þetta þurft aö vera þannig, aö
hver bóndi ætti plóg og herfi og
kynni aö nota þessi nauösynlegu
verkfæri. Þannig var þetta er-
lendis. En viö hlupum yfir þetta
skeiö. \
Svo kom aö þvl, aö Búnaöar-
Verst að brekíð er búið
—mhg ræöir við Sigurbjörn Björnsson trjárœktarbónda á Hreggstöðum
gert að engu en í stað þess að gefast upp, flutti hann i Mosfellsdal
— Sigurbjörn? Já, þó þaö nú
væri, hann er einhver mesti rækt-
unarmaöur á landinu.
Ég var nærri þvl búinn aö
glopra þvl út úr mér aö ég heföi
aldrei heyrt á manninn minnst
þar til fyrir fáum dögum en kom á
siöustu stundu auga á fallgryfj-
una. Þaö var nefnilega meira en
meöal-skömm fyrir þann, sem
lengst af hefur verib aö bjástra
viö einhver ræktunarstörf aö
þekkja ekki „einhvern mesta
ræktunarmann landsins”. Og til
þess aö snúa mig út úr klipunni
fór ég aö spyrja Sigurö um vænt-
anlegan aöalfund Skógræktar-
félags Islands.
En hver er þá Sigurbjörn á
Hreggsstööum og hvert er hans
starf? Og ég er býsna smeykur
um aö ég sé ekki einn um þær
spurningar. Svör viö þeim fást aö
einhverju leyti i þvi spjalli, sem
hér fer á eftir.
Þvi ég dreif mig upp i Hreggs-
staði. Þaö gekk nú ’ekki
þrautarlaust. Hvorki ég né bil-
stjórinn höföum hugmynd um
hvar Hreggsstaðir eru niöur-
komnir I Mosfellssveitinni. Og
þótt viö spyröum ýmsa til vegar
var enga ull aö finna i þeim
geitarhúsum. Loks stöövuöum viö
bíl, sem var merktur Mosfells-
hreppi. Maöur I slikum bll blaut
aö vita um bæina I sveitinni. Hann
brást okkur heldur ekki. Og innan
stundar renndum viö ihlab á
Hreggsstöðum.
Og þa mætti mér sjón, sem ekki
gleymist. Hvernig má þaö vera
aö tvær, þrjár manneskjur hafi
komiö því I verk, sem þarna er
tafir, enda verk hans kannski
gleggstur vitnisburöur um þaö,
og þvl sný ég mér strax aö efninu,
er viö höfum tyllt okkur niöur.
— Ert þú Reykvlkingur aö upp-
runa, Sigurbjörn?
— Nei, þaö er langt friá því aö
ée sé þaö. Ég er Vestur-Húnvetn-
ingur, fæddur þar og uppal-
inn og dvaldi aðallega i
Vestur-Hópinu og á Vatnsnesinu.
Foreldrar minir voru fátækir og
þaö var erfitt aö fá jarönæöi I þá
daga. Þeir, sem minna máttu sin
efnalega, uröu þvl tiöum aö láta
sér lynda aö vera I vinnu-
mennsku, kannski stundum hús-
mennsku, og svo var meö þá. En
brátt fyrir fátæktarbasl kom þó
aö því, aö þau réöust i aö stofna
nýbýli, sem þau nefndu Engia-
brekku. Þaö var lengst frammi i
Þorgrímsstaöadal á Vatnsnesi.
Þaö geröist 1915—1916 rett fyrir
haröindaæarin 1917—1919. Þaö
býli er nú komiö i eybi, eins og
ýmis önnur á þessum slóöum þótt
lifvænlegri væru en Engjabrekka.
A vist með Magnúsi
á Blikastöðum
Um veru mlna fyrir noröan er
ekki ástæöa til aö fjölyrða. En
mér fannst eg ekki eiga neina
framtiö þar svo ég ákvaö aö
freista gæfunnar syöra eins og
fleiri. Varö úr aö ég færi I Blika-
staöi, til Magnúsar heitins Þor-
lákssonar bónda þar. Magnús var
mikill athafnamaöur og fyrir-
myndar bóndi. Og ræktunarmaö-
ur var hann langt umfram þaö,
sem almennt geröist þá. Ekki
samböndin viöa fyrir jaröræktar-
framkvæmdunum hjá bændum,
eins og raunar jafnan siöan. For-
maöur Búnaðarsambands Snæ-
feilinga og Daiamanna var um
þessar mundir Magnús heitinn
Friöriksson á Staðarfelli, á Fells-
strönd. Skipaöist svo málum aö ég
réðist þangað vestur sem
plægingamaöur og vann þar i
þrjú sumur. Viö plægingarnar
feröaöistég bæ frá bæ og kynntist
þvi æöi mörgum á þessum árum.
Vinnudagurinn var oft langur.
Fyrst var aö sækja heslana haga á
morgnana, siöan aö piægja allan
daginn og svo nota kvöldiö til aö
flytjasig á milli bæja. Þetta þætti
sennilega nokkuö ströng vinna
nú.
— Og hvaö var svo kaupiö?
— Þaö var 10 kr. á dag. Búnaö-
arsambandiö skaffaöi verk
færin og hestana. Fyrsta sprett-
inn notaði ég aöeins tvo hesta fyr-
ir plóginn. En þaö var alltof
erfitt fyrir þá, einkum ef átti aö
grasplægja. Ég varö þess lika var
aö þaö var komin kergja I hest-
ana, sem stafaöi af þvl, aö þeim
haföi veriö ofboöiö. Plógurinn
þurfti ekki annaö en urga viö
stein þá gengu þeir afturábak. Og
þá var ráöiö ekki þaö, aö slá I þá
heldur aö tala vingjarnlega viö
þá. Þaö skilja hestarnir og meta.
Þegar ég stakk upp á þvl, aö not-
aðir yröu þrlr hestar fyrir plóginn
þá kom I ljós, aö Búnaðarsam-
bandiö átti ekki þriggja hesta
hemla. Ég fór I Magnús á Staöar-
felli og bar máliö upp viö hann.
Hann var mér sammála, brá
skjótt viö og pantaöi hemlana.
sambandiö keypti dráttarvél,
gamla Ford. Þeir vildu fá mig á
traktorinn, en til þess var ég
ófáanlegur. Or þvi aö ekki var
lengur um þaö aö ræöa aö vinna
meö hestunum, fannst mér best
aö hætta.
Úr einu i annað
—- Hvaö tók svo viö hjá þér er
þú hættir aö plægja fyrir Snæfell-
inga og Dalamenn?
— Þá gerðist ég nú verkamað-
ur I Reykjavlk. Stundaöi einkum
vinnu viö höfnina og svo setuliðs-
vinnu eftir aö hún kom til. Tvö
sumur var ég raunar I vinnu aust
ur á Seyöisfiröi. Sá þar um
framfærslu og vinnslu á landi fyr-
ir kaupstaöinn, sáöi i þaö og girti.
Astæöan til þess að ég fór þarna
austur þar sem ég var öllum
ókunnugur var sú, aö Pálmi
Einarsson var beöinn aö útvega
mann til þess aö sjá um þessa
vinnu og Magnús á Blikastöðum
benti honum á mig.
Landnám i Fossvogi
Hingaö til haföi ég eingöngu
unniö aö ræktunarstörfum fyrir
aöra en nú langaði mig til aö fara
aö rækta fyrir sjálfan mig þvl ég
var oröinn hundleiöur á verka-
mannavinnunni.
I striöslokin hafði málum skip-
ast á þann veg, aö viö Þorlákur
Ottesen höföum komist yfir
erföafestuland suöur i Fossvogi,
Bústaöablett 23. Fljótlega keypti
ég svo hluta Þorláks.
Mér leist svo á, aö þarna mundi
ég eiga góöa framtiö og gefast
kostur á aö vinna aö minum
helstu hugöarefnum. Byrjaöi
þegar á þvi aö brjóta land og
rækta kartöflur og kál, siðan
blómjurtir og loks trjáplöntur. Ég
sótti um að fá aö byggja þarna á
blettinum en bærinn neitaöi mér
um það. En fyrir atbeina Sigfúsar
heitins Sigurhjartarsonar og góö-
vilja Gunnars Thoroddsens hafö-
ist þaö þó I gegn. Þarna bjó ég svo
nokkur ár I friöi og spekt og
stundaöi min ræktunarstörf.
Hætti nú reyndar fljótlega viö
matjurtaræktina en sneri mér al-
fariö aö blómum og trjáplöntum.
Þetta erfðafestuland mitt var 3,6
ha.
Ég plantaöi skóibeltum um
landiö þvert og endilangt og gróö-
ursetti trjáplöntir I vari viö þau.
Ég tel skjólbeltin alveg höf-
uönauðsyn til þess aö hlífa plönt-
unum til aö byrja meö og flýta
fyrir vexti þeirra og þroska.
Skjólbeltin björguöu alveg plönt-
unum mínum I þjóöhátíöarhret-
inu hérna um áriö og þaö sann-
færöi mig algerlega um ómetan-
lega þýöingu þeirra. Svo kom ég
mér upp smá gróöurhúsi.
Iöulega haföi ég marga l vinnu,
ekki sist unglingar, sem oft komu
óbeönir og reyndust hafa ákaf-
lega gaman af þessum ræktunar-
störfum, og voru hinn ágætasti
vinnukraftur.
Þaö er náttúrlega ekki hægt aö
segja aö ég hafi oröið neinn efna-
maöur á þessari starfsemi þarna
Björn Sigurbjörnsson „sér um þetta mest allt nú oröiö og hefur nú fengiö leyfi til aö
byggja hér garöyrkjubýli”.
Heggiö, sem þarna myndar skjólbelti, klippa þeir feögar I odd,svo aö birtan nái betur tii rót-
anna. myndir — gel