Þjóðviljinn - 19.09.1980, Page 7

Föstudagur 19. september 1980. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Fornleifarann
Undanfarin sumur hefur veriö
unniö vjiö uppgröft fornleifa i Herj
ólfsdal i Vestmannaeyjum. Nii
hafa starfsmenn lagt skeiöar sin-
ar og önnur verkfæri til hliöar og
biöa næsta sumars. Þær niöur-
stööur sem þegar liggja fyrir hafa
vakiö mikla athygli, enda benda
þær til þess aö búskapur á
Heimaey sé allnokkuö eldri en
skriflegar heimildir gefa til
kynna. Nú er spurt hvort sagn-
fræöingar og aörir þeir sem fást
viö rannsóknir á tslandsbyggö
þurfi aö setjast niöur og endur-
meta sögu landsins og þar meö
véfengja Ara hinn fróöa sem
löngum hefur verið ieiddur til
vitnis um upphaf tslandsbyggöar.
Margrét Hermannsdóttir sem
stjórnaö hefur uppgreftrinum
sagöi I samtali viö blaöamann aö
enn væri margt ókannaö, þaö ætti
eftir aö aldursgreina frjósýni sem
væntanlega munu gefa til kynna
hvort t.d. korn hefur veriö ræktaö
og visbendingu um aldur
byggöarinnar.
Nú þegar er búiö aö grafa upp
um 1300fm svæöi. Þar hafakomiö
i ljós 8 hús eöa húsleifar ásamt
garöhleöslum og fleiru sem fund-
ist hefur i nágrenni þeirra.
Margréta sagöi aö þau heföu
fundiö ýmsa smáhluti eins og brot
af skartgrip, leifar af pottum,
snældur og fleira þaö sem for-
feöur okkar notuöu á sinum heim-
ilum. Þeim Eyjabúum var ekki i
kot visaö þá fremur en nú, þvi
sennilega hafa þeir hlaupiö á eftir
Geirfugl
og lundi
á borðum
geirfuglum þegar þá langaöi i ný-
meti i soöiö, aö ekki sé minnst á
lundann. f rústunum fundust bein
úr geirfugli og lunda.
Húsin tilheyra 4—5 byggingar-
skeiöum. Þaö hafa veriö reist hús
aftur og aftur á sama staö, en þaö
er erfitt aö segja til um hvaö elstu
leifarnar eru gamlar. — Vist er aö
þau eru nokkuö eldri en hin svo-
kallaöa „landnámsgjóska” sem
talin er frá ofanveröri 9. öld.
Landnámsgjóskan kemur fram i
mannvistarlagi á svæöinu, sem
sýnir aö byggö var risin þegar
askan féll. Landnámsgjóskuna er
ekki aö finna i byggingartorfi
eldri húsanna, en þaö þýöir aö þá
var hún ekki fallin. Hins vegar er
hana aö finna i leifum yngri hús-
anna. Þá hefur einnig fundist
svört gjóska, sem ekki er búiö aö
rekja endanlega til ákveöinna
gosstööva.
Þær aldursgreiningar sem
þegar hafa veriö geröar benda á
háan aldur og sama gildir um
frjógreiningu sem gerö var 1977.
Margrét sagöi aö þessi bær
væri allfrábrugöinn bæjunum i
Þjórsárdal, en þarna hafa veriö
grafnir upp skálar, fjós og fleira.
Húsiö sem síöast var grafiö upp
er einhvers konar eldhús eöa
matargeröarhús. Þar fundust
leifar af bakaraofni og þró, en i
sumar var fariö yfir syösta hluta
rústanna.
I heimildum segir aö byggö hafi
lagst niöur í Herjólfsdal og sé þar
nú örfoka hraun. Þjóðsagan segir
aö skriöa hafi falliö og runniö yfir
bæinn, en Margrét sagöi aö
greinilega sæist aö mikill
uppblástur heföi oröiö og senni-
lega hefði fólk gefist upp viö
búskap þess vegna, hvort sem
Nýjasta húsiö sem grafiö var upp er einhvers konar eldhús. Þar fundust leifar af bakaraofni og þró
sem benda til matargeröar af einhverju tagi. Margrét Hermannsdóttir og Sigrún Elin Svavarsdóttir aö
stnrfum.
Margrét Hermannsdóttir fornleifafræöingur lýsir rústunum fyrir Jóni Kjartanssyni, verkalýösleiötoga
i Eyjum.
sauökindin eða náttúruöflin áttu
þar sök á.
En hvers vegna byggðist
Herjólfsdalur svona snemma?
Engum getum skalaöþví leitt
hvort landnám varö mun fyrr en
hingaö til hefur veriö taliö, en hitt
gefur auga leiö aö i dalnum var
skjólgott og þaö sem meira var,
þar var og er önnur af tveimur
vatnslindum á eyjunni.
Uppgröfturinn i Eyjum leiöir
hugann aö þvi hvaö margt er enn
ógert á sviöi fornleifarannsókna
hér á landi. Þaö verður ekki fyrr
en búiö er aö kanna bæjarrústir
um allt land sem hægt verður aö
segja til um þaö hvort Islands-
byggö sé mun eldri en hingaö til
hefur verið haldiö.
—ká
Myndin gefur til kynna hve stórar rústirnar eru, hér er horft frá eldhúsinu yfir eldri skálann.
Eidri hluti rústanna, séö yfir skálann.
Ljósm. Ragnar Sigurösson.