Þjóðviljinn - 20.11.1980, Qupperneq 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 20. nóvember 1980
Sósíallstar og
stéttabaráttan
Einar Baldvin
Baldursson
skrifar:
Þegar ný bylgja róttækni
reis á rústum kalda stríðs-
ins, tók hún á sig myndir,
sem komuflestum bylting-
arsinnuðum sósíalistum á
óvart. Menntastof nanir
sem löngum höfðu verið
háborgir borgaralegra
sjónarmiða og afturhalds,
húsuðu nú nýjar raddir
endurvaktra sósíaliskra
sjónarmiða. Af þessum
rótum spruttu sumar
stærstu andheimsvalda-
sinnuðu hreyfingar sem
saga kapitalismans getur
um og kvenfrelsishreyf-
ingin reis til nýs vegs og
virðingar.
Hin viöteknu sjónarmiö innan
vinstri hreyfingarinnar byggjast i
verulegum mæli a þessari
reynslu. Starfsvenjur og stefnu-
miö einkennast af verkefnum og
vandamálum sjötta og sjöunda
áratugsins.
1 dag eru viöhorf sjötta ára-
tugsins ófullnægjandi. Langvar-
andi kreppa leiöir til síharönandi
stéttamótsetninga. Borgara-
stéttin gripur til slfellt haröari
ráöstafana gegn verkalýösstétt-
inni. Viöa eru uppi áform um aö
stórskeröa verkfallsréttinn, og
rétti verkalýösins til aö skipu-
leggja sig i verkalýösfélögunum
eru sifellt þrengri takmörk sett.
Ýmis merki eru uppi um þaö aö
baráttuvilji verkalýösins fari
vaxandi.
Um leiö og barátta verkalýösins
harönar og setur sifellt viötækari
verkefni á dagskrána hnignar
þeim hreyfingum sem byggja á
róttækni menntafóiks.
t nöprum gjósti kreppunnar
hefur mörgum sósialistum reynst
erfitt aö axla hin nýju verkefni.
Si’— staöna, aörir fyllast upp-
gjui og enn aörir reyna á mis-
jafna vegu aö takast á viö hin
nýju vandamál. Sú umræöa sem á
sér staö á siöum Þjóöviljans er
liöur I þessari viöleitni. Þessi um-
ræöa er mikilvæg, þvi opinská
umræöa er ómissandi liöur I viö-
leitni byltingarsinnaöra sósialista
til aö takast á viö sibreytileg
verkefni stéttabaráttunnar.
Grein Kristínar
Astgeirsdóttur
1 Þjóöviljanum þann 20. ágúst,
skrifa Svala Sigurleifsdóttir og
Sólrún Gisladóttir grein, sem I
stórum dráttum fjallar um gagn-
rýni mina á greinarkorn Krist-
Inar Astgeirsdóttur I einu laugar-
dagsblaöi Þjóöviljans. Aö áliti
þeirra félaga SS og SG sendi ég
KA fööurlegan umvöndunartón-
inn fyrir þaö eitt, aö „láta sig
dreyma um betra og innihalds-
rikara mannlif og bera jafnframt
ugg i brjósti vegna þeirrar firrtu
tækniþróunar, sem á sér staö i
dag”. (SS og SG Þjóöv. 20.8.)
Ef grein Kristinar heföi ekki
innihaldiö önnur atriöi, heföi ég
enga ástæöu séö til aö rita gegn
henni. Staöreyndin er hinsvegar
sú, aö draumurinn og óttinn
tengdust hjá Kristinu þvi, aö setja
spurningarmerki viö pólitiska
baráttu sósialista, um leiö og hún
spuröi hvort ekki bæri aö bjarga
þvi sem bjargaö yröi án þess aö
biöa eftir byltingunni. A Kristinu
var aö skilja, aö I staö þess aö
leita sameiginlegra lausna á
þeim vanda sem auövaldskerfiö
skapar, ætti nú aö fara aö sinna
þörfum einstaklinganna. Kristin
tengdi þessi sjónarmiö þeirri full-
yröingu, aö allur þorri launafólks
taki þátt i neyslubrjálæði sem sé
aö steypa heiminum I glötun.
Eins og ég skil orö Kristinar,
fela þau i sér höfnun á þvi sjónar-
miöi að hagsmunabarátta verka-
lýðsins visi i sósialiska átt. Krist-
in viröist lita svo á, aö kreppa
auövaldskerfisins eigi ekki rætur
sinar aö rekja til framleiösluhátt-
anna, heldur til „neyslubrjál-
æöis”. Þaö á ekki aö virkja fjöld-
ann til baráttu heldur leita ein-
staklingsbundinna lausna. Þetta
er annaö og meira en „draumur
um betra mannlif” og „ótti vegna
firrtrar tækniþróunar”. Þetta er
hrein uppgjafarstefna!
Þær SS og SG fjölluöu ekki um
gagnrýni mina á sjónarmið KA,
heldur tóku þær tvö atriði úr sam-
hengi sinu og geröu úr þeim langt
mál. Viö fyrstu sýn ályktaöi ég aö
þær heföu misskiliö bæöi sjónar-
miö min og KA. Mér virtist sem
þær væru i grundvallaatriöum
sammála sjónarmiöum minum.
Þegar nánar er aö gætt viröist svo
ekki vera.
Einkalífið og
sósíalisminn
I grein minni réöist ég á þau
sjónarmiö sem einkenna „einka-
lifssósialistana”. Undir þetta
hugtak falla þeir hópar sem
dunda sér viö aö gera nákvæmar
myndir af þvi hvernig sósialism-
inn eigi aö lita út og reyna siöan
aö steypa einkalif sitt og annarra
I þetta mót. Þetta kalla þær SS og
SG aö gera „einkalifiö pólltískt”.
Aö „gera einkalifiö pólitiskt” er
hins vegar allt'annar hlutur. Þaö
er baráttan fyrir þvi aö rekja fé-
lagslegar rætur og forsendur
vandamála einkalifsins og virkja
fólk til baráttu fyrir félagslegum
lausnumá þessum vandamálum.
Einkalifssösialistarnir ganga i
gagnstæða átt. Þeir taka alls
konar hugmyndir um útlit samfé-
lagsins og reyna aö rækta þær
upp I einkalífi sinu. Þar er póli
tikin gerö aö einkalifi.
Grundvallargallinn viö hug-
myndir einkalifssðslalistanna, er
sá, aö þeir reyna aö telja fólki trú
um aö hægt sé aö leysa félagsleg
vandamál auövaldskerfisins á
einstaklingsbundnum grundvelli.
Þetta þýöir ekki aö ég sé á móti
„tilraunum i einkalífinu”. Ég er
áhangandi slikra tilrauna á
meöan þær stuöla aö auknu póli-
tisku starfi viökomandi og ekki er
reynt aö gera úr þeim einhvers-
konar hugmyndafræöi. Aö minu
viti er ekki þaö mikilvægasta aö
„sósialistum beri aö lifa i sam-
ræmi viö markmiö sin i pólitísku
starfiog þær hugmyndir sem þeir
gera sér um sósialismus” eins og
SS og SG segja. Ollkt þeim er ég
þeirrar skoöunar, aö sósialistar
eigi aö haga lifi sinu I samræmi
viö þær kröfur sem baráttan fyrii
sósialisma gerir til þeirra, en
ekki hugmyndir þeirra um fram-
tiöarsamfélagiö.
Tækni og samfélag
Annnaö atriöi sem SS og SG
veröur tiörætt um er spurningin
um tækni og samfélag. Eftir þvi
sem ég fæ best skiliö állta SS og
SG aö beint samhengi sé milli á-
kveöinna tækniforma og eigin-
leika þeirra og geröar samfélags-
ins. Akveöin tækniform leiöa til
dæmis til miöstýrörar skrifræöis-
legrar samfélagsgeröar. Þannig
segja þær til dæmis aö kjarn-
orkan sé „kapitalisk tækni eöa
alla vega tækni skrifræöislegrar
miöstýringar”. Þaö er engin rök-
semd i sjálfu sér, en hins vegar
rétt aö benda á þaö, aö þessi
tækniörlagahyggja er allsendis ó-
skyld marxismanum. Litum
nánar á tæknigagnrýni SS og SG.
Andstaða þeirra gegn kjarn-
orkunni viröist fyrst og fremst
byggjast á þvi að kjarnorkan hafi
ákveönar afleiöingar fyrir gerö
þess samfélags sem hana notar;
hún leiöir meö öörum oröum til
miðstýringar og skrifræöis.
Þetta er ákaflega vafasöm full-
yröing. Ef kjarnorkan leiöir til
aukinnar miöstýringar og skrif-
ræöis i auövaldskerfinu þá er or-
saka þess aö leita til uppbygg-
ingar auövaldssamfélagsins, ekki
sérstakra eiginleika viö kjarn-
orkuna. Gallinn viö svona rök-
semdir er sá, aö þær draga
athyglina frá þvi sem er aðal-
atriöið i sambandi við kjarnork-
una, nefnilega aö f jöldinn allur af
grundvallar tæknivandamálum i
sambandi við notkun kjarnorku,
hafa ekki veriö leyst. Vandamáliö
viö kjarnorku er það aö hún er
hættuleg.ekki aö hún leiöi til miö-
stýringar.
Tölvumar og
tæknitortryggnin
Tölvutæknin er gott dæmi um
vandamál tæknitortryggninnar.
Beiting tölvutækni býöur upp á
næstum þvi ótæmandi möguleika
á sjálfstýringu framleiösluferla
og er bæöi vinnusparandi og getur
leitt til stóraukinnar framleiöni.
Tölvutæknin skapar um leiö for -
sendur stórfellds upplýsinga-
streymis og daglegrar pólitiskrar
ákvöröunartektar. Þessir mögu-
leikar veröa ekki nýttir sjálfkrafa
samhliöa þróun tölvutækninnar,
eins og vænti mætti út frá tækni-
örlagahyggja þeirra SS og SG.
Þessa möguleika er ekki hægt að
nýta nema I samfélagi sem er
stjórnaö á lýöræöislega sósialiska
visu.
Auövaldið snýr öllu á rönguna
og I dag er tölvutæknin notuö til
aö stórauka arörániö og vinnu-
hörkuna. Tölvutæknin er til
dæmis notuð til aö hafa eftirlit
meö framleiösluafköstum verka-
fólks. Þar sem tölvutæknin er
notuö til vinnusparnaöar veröa
störfin á eftir, einatt verri en
áöur, svo ekki sé minnst á þær
fjöldauppsagnir sem fylgja I kjöl-
fariö á slikum breytingum. Siöast
en ekki sist ber aö minnast á
notkun tölvutækninnar til aö stór-
auka eftirlit rikisins og burgeis-
anna meö öllum tildrögum til
andstööu viö auövaldskerfiö.
Þegar allt kemur til alls má þvi
segja þaö sama um tölvutæknina
og SS og SG segja um kjarnork-
una „hún stuölar aö skrifræöi og
miöstýringu”. Rökrétt afleiöing
þessa væri samkvæmt þeim
félögum, aö snúast gegn tölvu-
tækninni. Flestir eru væntanlega
sammála um aö þaö væri stórslys
fyrir sósialista aö taka slika af-
stööu. Þegar allt kemur til alls er
vandamálið ekki ákveönir eigin-
leikar viö tölvutæknina, heldur
sjálft auövaldskerfiö. Þetta
veröur aö hafa i huga svo þjóö-
félagsgagnrýni okkar snúist ekki
upp i afturhaldssinnaöa tæknitor-
tryggni.
Miðstýring og
sósíalismi
Þaö er einnig aö skilja á SS og
SG aö sósíalistum beri sérstak-
lega aö snúast gegn miöstýringu.
Þetta held ég aö sé misskilningur.
Þau verkefni sem leysa þarf I
umskiptunum frá kapitalisma til
sósialisma, svo sem hungriö i
.heiminum, baráttan gegn
mengun, uppbygging vanþróuðu
landanna og svo framvegis,
krefjast þess aö mannkynið beini
sér i sameiningu aö lausn þeirra.
Sósialisminn veröur óhjákvæmi-
lega heimssamfélag og I þeim
skilningi erum viö sósialistar
mestu miöstýringarsinnar sem
mannkynssagan kann frá aö
greina. Sú miöstýring veröur lýö-
ræöisleg eins og öll félagsleg
ákvaröanatekt i sósialismanum
og þaðer grundvallaratriöiö sem
aöskilur sósialismann frá vald-
boöun og undirokun auövalds-
kerfisins. Höfuögallin við miö-
stýringarandúöina er óviljinn viö
aö horfast i augu vib hve gifurleg
heimsvandamál þrotabd auö-
valdsins hefur skapaö.
Kreppan og
auðvaldið
Grundvallarmunurinn á
sjónarmiðum minum og þeirra SS
og SG birtist gleggst i umræðunni
um kreppuna. Þær Sólrún og
Svala halda þvi fram aö kreppa
auðvaldsins felist i „þvi að þaö
hefur gengiö svo nærri auðlindum
jaröar, aö þeim sé hætta búin,
veröi ekki gripið i taumana....
Tilkostnaöurinn viö framleiösl-
una er oröinn svo mikill aö
kapltalisminn veröur aö fara aö
passa upp á sjálfan sig”.
Yfirborðslega séö virtist sann-
leikskorn i þessari kreppulýs-
ingu. Braust ekki núverandi
kreppa út vegna oliuskorts? Þaö
ástand sem leysti kreppuna úr
læðingi var ekki skortur á
náttúruauölindinni oliu, heldur
þaö sem endurtekur sig aftur og
aftur, nefnilega aö alþjóölegu
oliuauöhringirnir notfæröu sér
ákvebib pólitiskt ástand til aö
þvinga fram verulegar verö-
hækkanir á oliu. Um alla Evrópu
sköpuöu þeir kúnstugan oliuskort
meö þvi aö flytja oliubirgöir frá
þeim löndum sem hverju sinni
reyndu aö meta oliubirgöir sinar.
1 þessu samhengi pöntuöu oliu-
félögin einnig skýrslur frá vis-
indaleppum sinum og rikisstofn-
unum, sem „sönnuðu” aö stór-
felldur oliuskortur væri fyrir
höndum. Aöeins fáeinum árum
áöur höföu sömu félög talað um
ab gnótt væri af oliu og siöan hafa
reyndar oröiö verulegir oliu-
fundir.
Auövitaö fremur auövaldiö
rányrkju á hráefnum, bæöi
endurnýjanlegum og öörum, en
hvorki hráefnaþurrð, né vaxandi
vinnslukostnaöur munu fella auö-
valdskerfiö. Auövaldskerfiö hefur
gengiö i gegnum að minnsta kosti
tvær orkukreppur án þess aö falla
og ekkert bendir til þess aö svo
stórfelld þurrö sé á næstu grösum
aö „hrunið” séhandan við hornið,
enda eru slikar dómsdagsspár
aðeins hugmyndafræöi fyrir sófa-
komma og einkalifssósialista.
Til að finna skýringu á núver-
andi kreppu verðum við aö leita á
vit kreppukenningar marxism-
ans. Belgiski marxistinn og hag-
fræöingurinn Ernest Mandel,
segir aö grundvallarmunurinn á
kreppum fyrri samfélagsgeröa og
þeim kreppum sem hrjá auð-
valdskerfiö sé sá aö fyrrnefndu
kreppurnar hafi ætiö einkennst af
skortiá framleiösluafuröum, en i
auövaldskerfinu einkennist
kreppurnar af offramleiðslu á
vöru og auömagni. Offram-
leiöslukreppurnar einkennast af
lækkandi rauntekjum, vaxandi
atvinnuleysi og fátækt, ekki
vegna vöruskorts, heldur vegna
þess að framleiöslan hefur vaxið
meira en kaupgetan. Kreppan
byggistá lækkandi gróöahlutfalli,
og stjórnleysi framleiöslunnar.
Lausn auövaldsins á þessu
vandamáli er annars vegar aö
eyöileggja vörur og framleiöslu-
tæki og hins vegar aö gera stór-
fellda árás á kjör og hagsmuni
verkalýösins.
Þess vegna setur sérhver
kreppa harðnandi stéttaátök á
dagskrána. Þaö er akkúrat þessi
meginstaöreynd sem kreppu-
kenning Sólrúnar og Svölu dregur
athyglina frá.
Kreppan hefur stillt öllum
sósialistum frammi fyrir sama
valkostinum: aö hverfa á vit upp-
gjafar og einkalifs, eöa kasta sér
út i baráttuna, þar sem örlög
hennar ráöast i verkalýösbarátt-
una.
Þetta þýöir tvennt: sósialistar
veröa aö koma sér þangab sem
verkalýöinn og samtök hans er aö
finna og beina kröftum sinum að
uppbyggingu byltingarsinnaðs
verkalýðsflokks. Uppbygging
byltingarsinnaös verkalýösflokks
er forsenda þess aö endurskapa
tengslin milli marxismans og
verkalýösins. Valkosturinn er enn
einu sinni barbari auövalds-
kerfisins, eöa sósialismi. Hvaö
gera sósialistar?
Einar Baidvin Baldursson
Arósum, Danmörku