Þjóðviljinn - 10.12.1980, Blaðsíða 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 10. desember 1980.
In memoriam:
JOHN ONO LENNON
Fœddur9/10
1940 —
Myrtur 8/12
1980
John Lennon var borinn i þenn-
an heim i Liverpool á Bretlandi
þann 9. október 1940 kl. 6.30 að
kvöldi meðan loftárás þýskra
nasista stóð sem hæst. Hann fékk
nafnið John Winston Lennon.
Móðir hans Julia vildi skýra hann
Winston i höfuðið á Churchill „i
augnabliks föðurlandsástar-
kasti”, en Mimi, móðursystir
Johns, valdi nafnið John. Faðir
Johns, Alfred Lennon, var af irsk-
um ættum, farmaður að atvinnu
og jafnframt litt heimakær. Slitu
þau Julia samvistum þegar sonur
þeirra var u.þ.b. 3ja ára. Julia fór
að búa með öðrum manni og
Mimi vildi þá hafa John á sinu
heimili.
Þegar John var á fimmta ári
birtist faðir hansog fór með hann
i sumarfri. Þeir dvöldu hjá vini
Freds i Blackpool, en sá var i
þann veginn að flytja til Nýja
Sjálands svo að Fred ákvað að
slást i förina og taka son sinn með
sér.
Öllum undirbúningi var lokið
fyrir flutninginn, þegar Julia
birtist i Blackpool og sagðist vilja
fá John aftur. Eftir nokkurt þref
foreldranna ákváðu þau að láta
John 8 ára með Juliu móður sinni.
John velja á milli sin. Að sögn
Freds Lennon vildi John vera
áfram hjá föður sinum. Julia
gekk þá út Ur húsinu og var að
leggja af stað upp götuna þegar
John hljóp á eftir henni. „Það var
það siðasta sem ég sá af honum
eða heyrði þangað til mér var
sagt að hann væri orðinn Bitill
segir Fred Lennon.
John fór þvi aftur til Liverpool
með Juliu, en flutti nú endanlega
inn til Mimi frænku, sem ekki
vildi sleppa af honum hendi. Það
var ekki fyrr en John fékk áhuga
á að læra á gitar að náin kynni
hófust á milli mæðginanna, en
hún gaf honum notaðan gitar og
kenndi honum nokkur banjógrip.
Juliahefur haft geysileg áhrif á
son sinn og hann reisti henni
fallegan minnisvarða á fyrstu
sólóplötum sinum, en Julia lést
sviplega er hún varð fyrir bil 15.
júlí 1958.
John stofnaði skólahljómsveit
The Quarrymen 1955 með skóla-
félögum sinum en það var ekki
fyrr en nokkrum mánuðum siðar,
eða ’56, að George Harrison og
Paul McCartney gengu i hljóm-
sveitina, sem ’59 nefndist Johnny
and the Moondogs, siðan The
Silver Beatles og loks The
Beatles. Og árið 1962 var Ringo
Starr tekinn i hljómsveitina, sem
varð frægasta popphljómsveit
allra tima og heldur þeim titli
enn, þótt nú séu áratugur siðan sú
hljómsveit lagði upp laupana.
Bitlarnir hafa allir gefið út eig-
in plötur eftir að þeir slitu sam-
starfinu og þeirra hefur jafnan
verið beðið með forvitni. Þegar
litiðer um öxl á þann stóra plötu-
bunka þeirra fyrrum félaga verð-
ur hlutur Johns Lennon óneitan-
lega áhrifarikastur. Hann hafði
ævinlega ákveðnar skoðanir á öll-
um málum og sterkur persónu-
leiki hans æpir á mann i lögum
hans og textum hvort sem hann
fjallar um óbliðan uppvöxt i
verkalýðsstétt eða ást sina til
Yoko.
,,A Working Class Hero” er
horfinn úr þessum heimi og þvi
miður kvaddi heimurinn hann
með sama gný og hann tók á móti
honum með. —AJ
Eftir fimm ára þögn:
Eftir fimm ára þögn, fimm ár i
faðmi f jölskyldunnar, kom i haust
út ný hijómplata/hjónanna John
Lennon og Yoko Ono. Fyrir
nokkrum árum skiptu þau um
hlutverk; John varð heimilis-
faðirinn sem sá um barnauppeldi
og brauðbakstur meðan Yoko Ono
tók að sér fjármál fjölskyldunnar
og fvrirvinnuna. I tilefni plötunn-
ar, sem heitir Ilouble Fantasy —
Scenes of a Marriage og er með
sjö lögum eftir Lennon og sjö eftir
Ono, átti Barbara Graustark
fréttamaður Newsweek viðtal við
þau hjónin. Þetta var fyrsta við-
talið i mörg ár og það bar yfir
skriftina John Lennon sjálfur.
Viðtalið varpar Ijósi á þennan
tima sem John Lennon kaus að
standa utan við sviðsljósin,
ástæðurnar til þess, samband
þeirra hjónanna og þann tíma
þegar Bitlarnir leystust upp. Hér
verður hlaupið á viðtalinu, en
fvrsta spurningin var af hverju
I.ennon fór i felur 1975, var hann
þreyttur á tónlistinni eða
skemmtanaiðnaðinum almennt?
Lennon: Hvoru tveggja. Ég
hafði verið á samningi frá þvi ég
var 22ja ára gamall og ég „átti”
alltaf að gera eitthvað, skila
hundrað lögum á föstudegi, nýrri
plötu á laugardegi, gera þetta,
gera hitt. Ég varð listamaður af
þvi að ég dýrka frelsið, — ég
passa ekki inn á skrifstofu eða i
skólastofu. Frelsið var plúsinn á
móti öllum minusunum við þaö að
vera skritinn! En skyndilega var
.ég orðinn háður plötuútgáfufyrir-
tækjum, háður fjölmiðlum, háður
almenningi. Ég var ekki frjáls.
Ég hef áður dregið mig í hlé, —
dálitill hluti af sjálfum mér er
munkur, annar er fló i sirkus.
— En af hverju i fimm ár?
Lennon: Ef þú kannt mann-
kynssöguna þina veistu að það tók
okkur langan tima að eignast
barn. Og mig langaði til að gefa
Sean syni minum fimm heil ár.
Ég fýlgdist ekkert með uppvexti
eldri sonar mins (Julian frá fyrra
hjónabandi) og nú er allt i einu 17
ára gamall maður i simanum og
talar um mótorhjól! — Ég sendi
Sean á barnaheimili en þegar ég
gerði mér grein fyrir þvi að ég
var að losa mig við hann, tók ég
hann heim aftur. Ef ég tek ekki
eftir honum þegar hann er fimm
ára, þá skulda ég honum tvöfald-
an skammt af athygli þegar hann
er 10 ára.
— En hvernig leið John Lennon
i hlutverki húsmóður?
Lennon: Þetta vareins og hvert
annað grinieikrit. Ég spurði hana
hvernig hefði verið á skrifstof-
unni f dag, — viltu i glas? — ég
náði ekki í skóna og skyrturnar
eru ekki komnar úr þvotti! Við
húsmæður segi ég: Nú skil ég af
hverju þið æpið allar. Lif mitt
snerist i kringum máltiðir Seans.
Skyldi fæðið vera of einhæft?
Skyldi Yoko nú fara að tala um
viðskipti þegar hún kemur heim
úr vinnunni?
— Yoko sá um bankana,
John
Lennon
sj álfur
samningana og hlutabréfin. Af
hverju?
Ono: Það er lag á plötunni eftir
John sem heitir Tiltektartimi
(Cleaning-up-time) og þannig var
það með okkur. Með þvi að vera
tengd Apple fyrirtækinu og ölium
þeim lögfræðingum og fram-
kvæmdastjórum sem áttu hlut i
okkur vorum viö aldrei fjárhags-
lega s.ialfstæð. Við vissum ekki
einu sinni hvað við áttum mikla
peninga. Við vitum það ekki enn!
Nú erum við að selja 25% hlut
okkar i Apple til þess að geta not-
að orkuna til annars en að hugsa
um það. Okkur hefur verið ráð-
lagt að fjárfesta i' hlutabréfum og
oliufyrirtækjum en við trúum
ekki á það. Þú verður að fjárfesta
i hlutum sem þú hefur trú á og
elskar. Eins og kúm, sem eru hei-
í viðtali í
tilefni nýju
plötunnar
lög dýr i Indlandi. (Þau hjónin
áttu m.a. fjögur mjólkurbú i
Bandarikjunum.) Það er hag-
kvæmt að fjárfesta i húsum. John
varorðinnþreytturá Manhattan.
— Hvernig var það fyrir mann
sem hafði lifað og hrærst i tón-
listarheiminum að hætta allt i
einu?
Lennon : í byrjun var það mjög
erfitt, en ég var allur i
glymjandanum, þetta var ekki
tónlist. Það kom skýrt fram á
Walls and Bridges (plata Lennons
frá 1974), hún var afrakstur háif-
bilaðs iðnaðarmanns. Innblástur-
inn var enginn, þetta var ömur-
legt. Ég heyrði ekki tónlistina
vegna hávaðans i höfðinu á mér.
Með því að snúa baki við þessu
öllu byrjaði ég að heyra hana aft-
ur. Þetta er eins og með Newton,
hann hefði aldrei skilið hvað það
þýddi að eplið datt, ef hann hefði
ekki legið i draumórum undir tré.
Þetta er það sem ég lifi fyrir, —
aðláta epii detta á hausinn á mér
á fimm ára fresti.
— Hættirðu algerlega að hlusta
á tdnlist?
Lennon : Ég hlustaði aðallega á
sigilda tónlist og „Muzak”. Ég
hef ekki áhuga á verkum annarra
manna nema þau komi mér sér-
staklega við. Þetta er eins og að
spyrja Picasso hvort hann hafi
komið á safn nýlega.
— Eftir fimm ára þögn kemur
út ný plata. Af hverju?
Lennon: Þessi húsmóðir hér
vildi lika komast áfram í lífinu, á
eigin spýtur. 9. október verð ég
fertugur, Sean verður fimm ára
og ég hef efni á að segja: Pabbi
gerirlika svolitið annað. Hann er
ekki vanur sliku, i fimm ár hef ég
varla tekið i gitarinn.
Ovenjulega náið samband
þeirra hjóna og samvinna við
nýju plötuna barst i tal og i þvi til-
efni sagði Lennon: Þetta er eins
og leikrit sem við skrifuðum og
við ieikum lika i þvi. Þetta eru
John og Yoko, annað hvort bæði
eða ekki. Yoko er hluti af sjálfum
mér. Miglangar ekkitilað syngja
ef hún er ekki með. Þegar
Bitlarnir hættu hugsaði ég með
hrifningu til þess að þurfa ekki að
hlusta á Paul, Ringo eða George.
En það er ekkert gaman að
söngla einn i stúdiói. Ég þarf ekki
lengur allt það pla'ss.
— Mikil breyting varð á John
Lennon ef tir að hann og Yoko Ono
tóku saman. Henni var m.a.
kennt um að hafa splundrað
Bftlunum og gera hann háðan
sér. Afstaöan til kvenna hafði
breyst mikið frá þvi hann 23 ára
gamall sagði að konur væru til
þess að riða en ekki til þess að
hlusta á.
Lennon: Ég var lágstéttargæi,
sem var vanur að fá allt framreitt
á fati. Yoko hafði ekki áhuga á
þvi. Strax og við kynntumst
krafðist hún jafn mikilstima, jafn
mikils pláss, jafn mikilla rétt-
inda. Ég sagði henni að ég myndi
ekki breytast: Reyndu ekki að
þröngva þér inn á mitt pláss. Hún
svaraði: Þá get ég ekki verið hér.
Það er ekkert pláss þar sem þú
ert. Það snýst allt i kringum þig
og ég get ekki andað i sliku lofti.
Ég er henni þakklátur fyrir þann
lærdóm.
— Splundrun Bitlanna likir
John Lennon við ævintýri H.C.
Andersens um nýju fötin keisar-
ans og hefur Yoko i hlutverki
barnsins: Ég hafði verið að leita
eftir ástæðu til að hætta allt frá
1966. Ég bara þorði ekki. Þetta
byrjaðiá þviaðBitlarnirhættu að
fara i hljómleikaferðir og ég þoldi
ekki að vera ekki á sviðinu. En ég
þorði ekki að ganga út úr höllinni.
Þetta var það sem drap Presley.
Hirðin gengur alltaf að kóngnum
dauðum. Hún bindur hann fastan
við kórónuna með þvi að gera
hann of feitan, of drukkinn og
hlaða hann lofi. Fæstir i þessari
stöðu vakna nokkurn timann.
Yoko sýndi mér hvað það er að
vera Elvis Bítill, umkringdur
prælum sem vjija haida öllu í
sama farinu, i eins konar dauða.
Og þannigsplundruðust Bitlarnir,
ekki vegna þess að hún klyfi þá
heldur vegna þess að hún sagði
við mig: ÞU ert ekki i neinum föt-
um!
— Saknaði John Lennon gömlu
góðu daganna?
Lennon: Nei. Það sem gerði
Bitlana að Bitlum gerði sjöunda
áratuginn lika að sjöunda ára-
tugnum, og sá sem heldur að ef
John og Paul slægju sér saman
með George og Ringo og Bitlarnir
yröu til að nýju eru brjálaðir.
Bitlarnir gáfu allt sem þeir gátu
gefiö og meira til. Þessir fjórir
náungar gætu aldrei orðið sama
grúppan, jafnvel þótt þeir vildu
bað sjálfir. Það skiptir ekki máli
hvort Georg og Ringo væru með,
ivi Paul og ég sköpuðum músik-
na. Ekki satt? Það eru mörg
3itialög sem mig langar til þess
íð semja upp á nýtt, — þau voru
ddrei eins og ég vildi að þau
/rðu. En aö byrja aftur á Bitlun-
im væri eins og að setjast aftur i
kólann. Ég er ekkert fyrir
mdurtekningar. Þetta erliðin tið.
(Snacað AI)
Miðvikudagur 10. desember 1980. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 9
r rægasta, áhnfamesta og virtasta popphljómsveit allra tlma — The Beatles (1963
og ’67) —en þrátt fyrir þessi hástemmdu lýsingarorð sem tengjast henni er fólk ekki
á einu máli uin hvers vegna þeir fjórmenningarnir urðu svo miklu vinsælli en aörir i
„bransanum”, jafnvel vinsæili en Jesús.
John Ono Lennon og Yoko Ono Lennon.
Til heiðurs konu sinni sleppti BftiIIinn
Winston nafninu og tók upp hennar I
staðinn.
John ikjoltu Yoko við upptoku á Let ít
be, siðustu hljómplötu the Beatles.
á dagskrá
Almannavarnir gera aldrei
betur en að draga ögn úr
ógurlegu manntjóni,
ef til atómstriðs kemur
Hættan á heims-
styrjöld og
almannavamir
A landsráðstefnu Samtaka her-
stöðvaandstæðinga á Akureyri i
október sl. gengu flestir ræðu-
menn út frá þvi, að óvenju mikil
hætta væri á stórveldaátökum nú
og að hætta væri á kjarnorkuárás
á herstöðina á Miðnesheiði, jafn-
vel lika á Stokksnes og Snæfells-
nes. Menn eru farnir að horfast i
augu við geigvænlegar stað-
reyndir.
öllum bar saman um, að
megináherslu bæri að leggja á að
koma i veg fyrir striö, eða draga
úr likum á þvi, og þar væri
meginskerfur okkar að losa okkur
út úr Nató og reka herinn úr
landi. Sumir vildu auk þess, að
settar væru fram kröfur um
auknar almannavarnir, bæði i
þeim tilgangi að bjarga mannslif-
um, ef til styrjaldar drægi, og
eins til að sýna fólki fram á, að
okkur væri full alvara, þegar við
segjumst óttast það, að erlendu
herstöðvarnar muni kalla yfir
okkur kjarnorkuárás. Það kom
mér mjög á óvart, að sumir
ráðstefnugestir máttu ekki heyra
minnst á almannavarnir. Mér
tókst ekki að skilja rök þeirra.
Ég ætla hér að setja fram nú-
verandi afstöðu mina til þessara
mála.
Hvers vegna er hætta
á heimsstyrjöld?
Þetta er flókin spurning, og
ekkert svar til við henni. Það
dylst fáum, að það er óvenju djúp
kreppa i flestum löndum heims,
þar á meðal i báðum risaveldun-
um, og það sér ekki fyrir endann
á henni. Það hefur gerst tvisvar
áður, að djúp heimskreppa hefur
verið leyst með æðisgengnum
vigbúnaði og siðan striði, en eyði-
legging af völdum þess hefur
skapað nýtt rými fyrir auðvalds-
hagkerfin aö þenjast út i. Bæði
risaveldin hafa aukið framlag sitt
til vigbúnaðar undanfarin ár og
sama gildir um marga banda-
menn þeirra. Undanfarna 2
áratugi hafa Sovétrikin vigbúist
hraðar, en Bandarikin eru nú
verulega að auka vigbúnað sinn.
Valdajafnvægi risaveldanna
hefur raskast talsvert undanfar-
inn áratug. Bandarikin hafa
misst þýðingarmikil áhrifasvæði
og Sovétrikin komið undir sig fót-
unum á sumum þessara svæða.
Bæði risaveldineiga mikilla hags
muna aö gæta utan eigin landa-
mæra, t.d. vegna þverrandi oliu-
linda heima fyrir. Sovétrikin hafa
nýlega komið sér upp herstöövun
allt i kring um mið-austurlönd
(Afganistan, S-Jemen, Eritrea og
Eþiópia) og ógna mjög veldi
Bandarikjanna þar. Það er hæp-
ið, að Rússinn komist öllu lengra
án þess að Bandarikin mæti hon-
um.meb vopnum, og hvað þá?
A heildina litið er hernaðar-
máttur risaveldanna liklega
nokkuð jafn. Sovétrikin hafa
meira magn vopna af flestu tagi,
stærri her og fasiskt miðstýrt
stjórnkerfi, er gerir þeim
auðveldara að siga þegnum sin-
um úti strið. Bandarikin hafa aft-
ur á móti þróaðri tæknibúnaö á
mörgum sviðum, einkum á sviði
gervitunglanjósna og tölvutækni.
Fram að þessu hafa hvorugt
risaveldanna talið sig geta sigrað
hitt án þess að vera lagt i rúst
sjálft, ef kjarnorkuvopnum yrði
beitt. Margir hafa álitið að strið
milli þeirra myndi þvi verða háð
með hefðbundnum vopnum. Nú
leggja þau bæði mikla áherslu á
smið „iéttra” kjarnavopna til að
beita i staðbundnum hernabar-
átökum og er þvi bilið milli
kjarnorkustyrjaldar og „hefð-
bundinnar styrjaldar” i raun að
þurrkast út.
Nýleg forsetafyrirmæli Carters
gefa i skyn, að Bandarikin telji
sig nú geta unnið kjarnorkustrið
með „hæfilegum fórnum” (t.d.
fórna Islandi, Noregi og fleiri
fjarlægum löndum?). Það ber þó
að taka öllum slikum „uppljóstr-
unum” með fyrirvara, þær geta
hæglega verið blekkingar eða
kosningabrellur.
Hvað sem þessu liður finnst
mér barnaskapur og ábyrgðar-
leysi að neita þvi, að það sé hætta
á heimsstyrjöld á næstu árum. En
hvernig á þá að bregðast við?
Leggjast i þunglyndi? Nei, takk.
Er nóg að reyna að koma
I veg fyrir strið?
Jafnvel þótt árangur starfs
okkar færi fram úr björtustu von-
um, gætum við ekki treyst þvi að
okkur takist að koma i veg fyrir
strið. Við gætum minnkaö ögn lik-
urnará þvi að striö brjóstist út og
mættum vel una þeim árangri.
Er þá ekki rétt, að við krefj-
umst bættra almannavarna af
ýmsu tagi, samtimis þvi sem við
reynum að koma i veg fyrir strið,
ef það mætti draga nokkuð úr
þeim hörmungum, sem heims-
styrjöld myndi leiða yfir þjóðina?
Getum við verið svo kaldrifjuð,
að sinna þessum þætti alls ekki
neitt, þó svo að við gerum okkur
fulla grein fyrir striðshættunni?
Ættu almannavarnir ekki fullan
rétt á sér, jafnvel þótt þær dygðu
aðeins til að fækka dauösföllum
um 10%, hvað þá meira? t skýrslu
sinni gerir Agúst Valfells ráð fyr-
ir að nær 100.000 manns færust, ef
atómsprengju yrði kastað á
Miðnesheiðina. Væri það ekki
ómaksins vert, ef takast mætti að
lækka þessa tölu niður i 90.000?
hvað þá meira?
Segjum sem svo, að við metum
likurnar á heimsstriöi á næsta
áratug „einungis” 10%. Væri
samt stætt á öðru en að fórna
mikilli vinnu og fjármunum i að
undirbúa fólk sem best undir það,
sem að höndum ber? Hvað þá, ef
likurnar eru meiri en 10%.
Hvort er vænlegra að reyna að
horfast i augu við hættuna, eða
stinga höfðinu i sandinn að hætti
strútsins? Ég kýs fyrri kostinn;
en þú, lesandi góður?
Hvaö mælir gegn
almannavörnum?
A landsráðstefnunni máttu
margir ekki heyra minnst á
almannavarnir. Þó töluðu þessir
sömu menn manna mest um
hættuna, sem fólki stafaði af þvi,
að gerð yrði kjarnorkuárás á
herstöðina á Miðnesheiði. Eink-
um eru mér minnisstæð þrenn
mótrök gegn kröfunni um
almannavarnir (ég vona ég fari
rétt með):
1. „Krafa okkar um almanna-
varnir eykur striðshættuna i
heiminum”. Þessi rök finnst
mér vera álika fáránleg og
þegar Kinverjar hafa verið
kallaöir „striðsæsingamenn”
fyrir það að vara við hættu á
heimsstyrjöld. Ékki vcldur sá
er varar, þó verr fari.
2. „Amannavarnir eru blekking”.
3. „Krafan unt almannavarnir er
uppgjafa rstefna”.
Þessum 2 staðhæfingum hæfir
sama svar. Almannavarnir gera
aldrei betur en að draga ögn úr
ógurlegu manntjóni, ef til atóm —
striðs dregur. Það er siður en svo
hætta á að auknar almannavarnir
gefi fólki svo rika öryggistilfinn-
ingu, að það hætti aö óttast strið
og hætti þar með að reyna að
koma i veg fyrir það, hætti þar
með að amast við kanahernum.
Ég held, að fólk myndi þá fyrst
fást til að horfast i augu við
árásarhættuna, þegar umræður
hæfust i fullri alvöru um hugsan-
legar varnir til að draga úr hinum
háskalegu afleiðingum. Algjör
höfnun á almannavörnum minnir
mest á málflutning ofurrót-
tæklinga, sem hrópa „lifi bylt-
ingin”, og hafna allri þátttöku i
kjarabaráttu og alls kyns baráttu
fyrir úrbótum innan ramma
auðvaldskerfisins, svo sem bættri
heilbrigðisþjónustu og dagvistun.
Það er efni i aðra grein að
reyna að útlista, hvers konar
aimannavörnum við eigum að
berjast fyrir. Fyrsta skrefið væri
liklega efling þeirra þátta, sem
almannavarnir rikisins sýna
þegar nokkra tilburði til að sinna,
einkum þó almenningsfræðslu um
liklegar afleiðingar striðs og
hvernig sé skynsamlegt að
bregðast við þvi. Mig hryllir við
þvi, hve við erum á allan hátt
vanbúin, ef striðið við Persáflóa
myndi t.d. þróast i það að verða
heimsstyrjöld.
Mannúðlegri málflutning
Herstöövaandstæðingar þurfa
að temja sér mannúðlegri
málflutning en verið hefur. Mér
er enn minnisstæður fundur i
Stapa fyrir einum 5 árum, þar
sem hryllilegasti kaflinn úr Val-
fellsskýrslunni (um afleiðingar
kjarnorkuárásar á Miðnesheiði)
var lesinn fyrirvaralaust yfir
Suðurnesjabúum. Það sló ónota-
legri þögn á salinn og nokkrir
gengu út, að þvi mig minnir.
Þarna var verið að lesa upp
dauðadóm þessa fólks.
Aðgát skal höfð i nærveru sálar.
Ég er þó alls ekki að mælast til,
aö þagað sé yfir hættunni, en það
er ekki sama hvernig hún er út-
listuð. Við megum ekki hrekja
fólk inn i draumheim afneitunar,
eins og ég held að gerist oft. Fólk
er innst inni hrætt, en forðast að
hugsa um það, vegna þess að það
sér enga leið út úr ógöngunum.
i
j
I
I